Etapy pracy z tekstem literackim lektura szkolna

Współczesny człowiek odbiera coraz większą liczbę różnych informacji, które mają wielki wpływ na kształtowanie jego osobowości i kultury bycia. Są to informacje słowne i wizualne. Potokowi informacji sprostać można, dając odbiorcy pewien zasób podstawowej wiedzy i wyrabiając takie sprawności jak samodzielne myślenie, krytycyzm, elastyczność umysłowa, wyobraźnia twórcza.

Podstawową umiejętnością, która umożliwia odbiór informacji przekazywanych za pomocą języka pisanego, jest czytanie. Od nauczycieli kształcenia zintegrowanego zależy, czy dziecko opanuje tę umiejętność i czy w przyszłości osiągnie dojrzałość czytelniczą. Właśnie w klasach młodszych, w tym i w oddziale przedszkolnym / grupa "0" / rozpoczyna się świadoma, ukierunkowana działalność zmierzająca do wychowywania i kształcenia czytelnika - osoby, która posiadła umiejętność wykorzystania książki jako jednego z wielu sposobów realizowania swych potrzeb.

Fakt, że połowa dorosłych w Polsce nie czytuje żadnych książek, nie odbiega od europejskich standardów, natomiast nie jest też powodem do zadowolenia. Zwłaszcza, że i młodsi dorośli nie ujawniają nadmiernej aktywności lekturowej zdominowani przekazami telewizyjnymi lub komputerowymi.

CZAS PRZEDSZKOLNY

Instytucją szczególnie ważną dla przygotowania czytelniczego jest przedszkole. Dla tych dzieci, które są w domu zaprzyjaźnione z czytaniem, przedszkolny program czytelniczy może stanowić poważny krok w kierunku uświadomienia zróżnicowanych form, treści i okoliczności czytania. Odbiór grupowy, w znajomym towarzystwie i w sytuacji zabawy, może ostatecznie przesądzić o trwałej potem przynależności do publiczności czytającej.

Dla tych dzieci natomiast, które żadnych skojarzeń czytelniczych z domu nie wyniosły, przedszkole stwarza szanse inicjacji czytelniczej. Jest miejscem, gdzie powinno się realizować naukę czytania. W atmosferze po części zabawowej, w towarzystwie współuczestników innych zabaw, nie muszą rodzić się wobec czytania postawy awersyjne. Oczywiście o wiele lepsze efekty osiąga się w sytuacji, gdy dziecko uczy się czytać w domu i realizuje wspólnie z rodzicami głośne czytanie książek. Jeżeli natomiast kontakt z czytaniem ma miejsce tylko w przedszkolu, wyniki mogą być gorsze. I wówczas na wychowawcy oddziału przedszkolnego spoczywa odpowiedzialne zadanie, aby umiejętność czytania została pod koniec pobytu w przedszkolu opanowana.

Zachętą do nauki czytania może być: głośne czytanie bajek przez nauczyciela lub dziecko, opowiadanie lektury, wyświetlanie na wideo, konkurs plastyczny na temat wysłuchanej książki, słuchanie bajek z taśmy magnetofonowej lub nagrywanie na magnetofon dobrze czytającego dziecka.

BARIERY U PROGU NAUKI SZKOLNEJ

Brak domowego oraz przedszkolnego przygotowania czytelniczego stwarza u progu nauki szkolnej niekorzystną sytuację. Przede wszystkim czytanie nie wywołuje dobrych skojarzeń emocjonalnych, nie wiąże się z niczym, co jest dla dziecka szczególnie bliskie i ważne. W następstwie nie wywołuje wyobrażenia o możliwości satysfakcji z treści lektury - podczas gdy taka satysfakcja jest uświadamiana w skojarzeniu z odbiorem filmu oraz telewizji. Jeżeli do tego dochodzi niesprawna technika czytania i trzeba ją doskonalić albo wręcz dopiero opanowywać, cały proces nauki czytania przesuwa się w czasie i już na pewno nie jest przyjemny. Trudno się więc dziwić, że dzieci słabo czytające niechętnie sięgają po lektury szkolne. Najlepszym sposobem na opanowanie sprawności w czytaniu jest stała praktyka lekturowa. Trudno jednak o taką praktykę, jeżeli czytanie z kolei nie jest sprawne. Tak więc w którymś momencie krąg niemożności zostaje zamknięty.

Jak wobec tych okoliczności radzić sobie z wprowadzaniem lektur szkolnych ?

Istnieją trzy zasadnicze sposoby zapoznawania dzieci z treścią lektury:

1 - głośne czytanie utworów przez nauczyciela w klasie;
2 - czytanie przez uczniów w klasie pod kierunkiem nauczyciela;
3 - samodzielne czytanie w domu.

Ad.1

Ogromne znaczenie w procesie zapoznawania z lekturą ma głośne czytanie przez nauczyciela. Jest ono bowiem wzorem poprawnego czytania. Ponadto pozwala uczniom, którzy nie opanowali jeszcze w pełni techniki czytania, przyswoić sobie treść utworu, głębiej przeżyć przygody bohaterów i ocenić nastrój tekstu. Nauczyciel może także czytać głośno, gdy utwór jest trudny pod względem językowym lub zawiera dużo informacji historycznych, geograficznych, niezrozumiałych dla uczniów lub jest pisany małą czcionką.

Ad.2

Czytanie pod kierunkiem nauczyciela angażuje dzieci,wymaga opanowania techniki czytania, może być czytaniem jednostkowym lub zbiorowym z podziałem na role lub przy inscenizacji. Dzięki temu usamodzielniamy ucznia zostawiając go z książką i polecając mu samodzielnie odnaleźć odpowiedzi na pytania lub rozważane problemy.

Ad.3

Organizujemy czytanie lektury samodzielnie w domu zapewniając każdemu uczniowi egzemplarz utworu lub z braku odpowiedniej ilości książek ustalamy kolejność i termin czytania tak, aby wszyscy zdążyli przeczytać do momentu omawiania.

Etapy pracy z lekturą

I. W pierwszym etapie pracy powinny występować swobodne wypowiedzi na temat wrażeń z lektury i wydanie sądu o książce.

II. Analiza formy utworu - czy pisany prozą, czy wierszem, jaki jest to gatunek literacki / opowiadanie, powieść, baśń, bajka /

III. Ćwiczenia słownikowe - wyjaśnianie znaczenia wyrazów, ułożenie słowniczka tematycznego, dobieranie wyrazów pokrewnych i grupowanie ich w rodziny wyrazów, użycie wyrazów w zdaniu lub ćwiczeniu redakcyjnym.

IV. Sprawdzenie stopnia przyswojenia treści przeczytanej lektury za pomocą różnych form ustnych lub pisemnych:

- ustalenie kolejności lub wyodrębnienie zdarzeń, którym nadaje się odpowiednie tytuły,

-zilustrowanie poszczególnych zdarzeń i redago- wanie do nich podpisów w formie zdań lub równoważników zdań,

- rozwiązywanie zagadek, krzyżówek, rebusów.

V. Opis głównych postaci połączony z oceną ich postępowania w formie ustnej lub pisemnej.

VI. Ustne lub pisemne sformułowanie wniosku wynikającego z lektury /może to być też myśl przewodnia/, który ma wpływ na postępowanie dzieci w życiu codziennym.

VII. Ocena wartości książki - postawienie pytania typu: "Czego nowego nauczyłeś się z lektury ?" lub "Czego nowego się dowiedziałeś ?"

Z punktu widzenia pedagogicznego najważniejsze są te formy pracy, które eksponują aktywność ucznia. Twórcze działania dzieci podczas pracy z lekturą można realizować różnymi metodami:

1. Opracowywanie czytanego tekstu przy pomocy prac plastycznych /farby, plastelina/.
2. Improwizowanie tekstu lektury /najważniejsze fragmenty przedstawiają własnymi słowami/.
3. Inscenizowanie tekstu /próba stworzenia scenariusza, wymyślanie rekwizytów/.
4. Zabawa twórcza /temat zaczerpnięty z lektury uczniowie wzbogacają własnymi pomysłami/.
5. Opowiadanie twórcze /oparte na konkretnych treściach wzbogacone własną wyobraźnią i fantazją/.
6.Technika swobodnych tekstów /dziecko nie musi kierować się planem wypowiedzi, może tworzyć tekst nawet nie związany z lekturą/.
7. Prowadzenie dzienniczka lektur.
8. Prezentowanie książek nie związanych z lekturą szkolną, które są czytane indywidualnie przez dzieci.
9. Gry dydaktyczne /zgaduj - zgadula "Co to za lektura ?", Kto to powiedział ?"/.
10.Urządzanie kącika ciekawej książki.
11.Gromadzenie informacji o autorze danej lektury - urządzanie wystawki książek, prezentowanie portretu autora.
12.Organizowanie konkursów czytelniczych.

Odpowiedni proces wykorzystania lektury dla twórczej działalności dzieci ułatwi im wkroczenie w świat wielkiej literatury, a wpojenie przekonania o niezaprzeczalnej wartości książek zdecydować może o przynależności do społeczeństwa właściwie korzystającego z dóbr kultury.

Opracowanie:
Anna Chilicka

Wyświetleń: 1202