AGRESJA - i co dalej?

Agresja to negatywne zachowania wobec innych osób bądź przedmiotów. Przejawia się jako niezadowolenie, gniew, napastliwość fizyczną lub werbalną, nadmierną drażliwość, kłótnię, przekleństwa, krzyki, niszczenie przedmiotów. Nie rodzi się z niczego i nie napada nas bez żadnej przyczyny. Z reguły na nasze zachowanie i działanie mają wpływ konkretne motywy. U dzieci i młodzieży występuje najczęściej wtedy, gdy ich oczekiwania i potrzeby są nie zaspokajane, a cele nie osiągnięte. Wówczas dochodzi do odreagowywania wewnętrznych frustracji na zupełnie nie związanych z daną sprawą osobach lub przedmiotach. Podstawową potrzebą każdego z nas jest bycie wartościowym i społecznie akceptowanym człowiekiem, który coś potrafi i ma poczucie przynależności do grupy. Pozytywne poczucie własnej wartości redukuje skłonność do agresywnego zachowania, a człowiek o silnej osobowości dostrzega własne i cudze granice, które respektuje. Umie informować o swych potrzebach i pragnieniach, potrafi też wyrażać i akceptować negatywne rzeczy, które mogłyby prowadzić do wybuchów agresji. Jednostka posiadająca słabą osobowość nie jest w stanie mówić innym o tym, co dobre, ani tym, bardziej akceptować pozytywnych stron innych osób, ponieważ nie potrafi połączyć tego ze swoim własnym negatywnym obrazem.

Dużą rolę w kształtowaniu osobowości dzieci odgrywa dom rodzinny. Jeżeli panuje tam przyjazna i pełna miłości atmosfera, to młody człowiek nabywa prawidłowych wzorców zachowania. Natomiast zaburzenia relacji pomiędzy domownikami formują osobowość agresywnie nastawioną do otoczenia.

Rodzice często nie mogą uwierzyć, że ich awantury i kłótnie są powodem agresywnego zachowania się dziecka, któremu dostarczony jest tylko taki wzorzec postępowania. Rodzice powinni pamiętać, że ich dziecko jest bacznym obserwatorem i szybko uczy się agresywnych zachowań, które potem przenosi na kolegów.

Również odrzucenie lub małe zainteresowanie ze strony rodziców własnymi dziećmi może doprowadzić do złych zachowań. W ten sposób chcą na siebie zwrócić uwagę dorosłych.

Jeżeli natomiast chodzi o kontakty koleżeńskie to często narastają między dziećmi konflikty, wrogość i niechęć. Dzieci bronią w ten sposób "własnego ja" i buntują się przeciwko otoczeniu. Takie czynniki wpływają niekorzystnie na kształtowanie prawidłowych zachowań w grupie.

Również w stosunku do dorosłych reagują agresywnie, kiedy ci upominają ich, wytykają braki, krytykują i negatywnie oceniają. Ciągle się buntują, ponieważ czują się skrzywdzeni przez nauczyciela i przez inne dzieci. Dlatego nauczyciel musi rozważyć powody złych zachowań, wstrzymać się od surowego karania, krytykowania i co najważniejsze, powinien szukać dróg dziecku. Często pedagogiczne działania ukierunkowane są na uzyskanie harmonii, w której chodzi raczej o unikanie konfliktów, niż o poważne zajęcie się nimi.

Poszukujemy ciągle "winnego", upominamy go lub przywołujemy do porządku, bo wydaje nam się, że nic więcej nie możemy zrobić. A tu chodzi o świadome, ukierunkowane przezwyciężanie pedagogicznymi środkami agresji i złości, których niestety, ale nie da się wyeliminować lub odzwyczaić. Różnice zdań i interesów były i będą zawsze. Dlatego powinny być wyjawione i poruszane w rozmowach bez wzajemnego urażania się i wyrządzania krzywdy. Ale do tego, zarówno dzieci, jak i młodzież potrzebują pedagogicznego wsparcia. Więc starajmy się pomagać swoim wychowankom, wykorzystując różne środki terapeutyczne.

Uczmy dzieci jak ze sobą żyć, rozmawiać, dostrzegać i reagować na krzywdę innych. Wyćwiczmy umiejętność panowania nad agresywnymi impulsami. Nauczmy jak należy przezwyciężać konflikty i utrzymywać zgodne kontakty z innymi ludźmi. Pomogą nam w tym gry i zabawy przeciwko agresji, które jako pedagogiczny środek pomocniczy, pozwolą na przezwyciężanie wściekłości i agresji. Są one bardzo łatwe i nie wymagają dużych nakładów. Ułatwiają dzieciom zdobywanie różnorodnych doświadczeń ze sobą samym, a także z innymi ludźmi. Dzięki nim uczniowie włączą do sytuacji zabawowej swoje uczucia i potrzeby, będą aktywnie działać i bez obaw doświadczać konsekwencji swojego postępowania.

Bawiąc się, można pokonać nabyte wzorce negatywnych zachowań i przećwiczyć umiejętności zgodnego postępowania. W zabawie wiele rzeczy jest dozwolonych, co sprawia jej uczestnikom przyjemność, podczas gdy w życiu codziennym są one drażliwe i podlegają różnym sankcjom. Stwarzają ponadto podstawę do prowadzenia rozmów na taki temat, w przypadku, którego wszyscy wychodzą od takich samych, bądź zbliżonych doświadczeń, ponieważ wcześniej coś razem przeżyli. Pozwalają dostrzegać odczucia drugiej osoby, poprzez uświadamianie sobie i wyrażanie własnych uczuć. Przez stosowanie interakcyjnych gier i zabaw zredukujemy liczbę konfliktów w grupie. Przyczynią się też do świadomego i wolnego od agresji radzenia sobie z konfliktami oraz do opracowywania nowych, kreatywnych pomysłów na ich rozwiązanie.

Aby osiągnąć powyższe cele, musimy postarać się podczas gier i zabaw, o pełen zaufania klimat w grupie. Nie wolno nam zmuszać do udziału osób, które nie chcą w nich uczestniczyć. Po każdym ćwiczeniu powinniśmy zarezerwować czas na wyciszenie się, uspokojenie i zastanowienie. Bawiąc się z dziećmi, pedagodzy też powinni sami czerpać przyjemność z zabawy.


PROPOZYCJE GIER I ZABAW WEDŁUG KSIĄŻKI ROSEMARIE PORTMANN "GRY I ZABAWY PRZECIWKO AGRESJI"

1."MIM"

Każde dziecko dostaje kartkę, gdzie zapisany jest jakiś stan emocjonalny np. radosny, smutny, zły, wściekły, miły itd., który musi pokazać. Po każdej demonstracji wszystkie dzieci próbują odgadnąć, jakie uczucie było wyrażone. Na koniec wspólnie dyskutujemy na temat tego, po czym identyfikujemy różne stany emocjonalne. Jakie uczucia są łatwiejsze do pokazania i rozpoznania?

2."RÓŻNICE''

Dowolne zdanie, np. "Musimy odrabiać lekcje", ma zostać wyrażone na różne sposoby, poprzez podkreślenie nastawienia emocjonalnego. Dzieci losują kartki z napisanym tam stanem emocjonalnym / zły, smutny, miły, ciekawski, itd./ Próbują wypowiadać zdanie z odpowiednią mimiką, tonacją głosu, gestykulacją. Grupa ma odgadnąć przedstawiane uczucie. Po prezentacjach rozmawiamy jak dzieci wyrażały uczucia i czy treść miała jakieś inne znaczenie w zależności od nadanej mu intonacji?

3."WŚCIEKŁE ZDANIA"

Dzieci otrzymują kartki z "wściekłymi" początkami zdań. Każdy dopowiada ciąg dalszy. Później dokończenia zdań omawiane są w grupach i porównywane. Zdania mogą zaczynać się w taki sposób: - Kiedy jestem wściekły, wtedy... -Mój przyjaciel złości mnie, gdy... -Nienawidzę chodzić do szkoły, gdy... - Najbardziej złości mnie, gdy...
- Kiedy inne dzieci mnie złoszczą, wtedy...
- Ciągle muszę...

Początki zdania powinny odnosić się do aktualnej sytuacji grupowej. Ćwiczenie to, może posłużyć do zastanowienia się nad konfliktami lub napięciami w grupie.

4."PARY"

Tworzymy pary, które po kolei wołamy do środka koła. Każda z par ma wykonać określone czynności, np.:
- kłócić się ze sobą;
- być dla siebie czułym;
- pocieszać się wzajemnie;
- razem się czegoś bać;
- i tym podobne...
Rozmawiamy o tym, jak dzieci czuły się w tych rolach.

5."START RAKIETY"

Jest to ćwiczenie na przezwyciężenie napięć. Zaczyna się od tego, że dzieci:
- bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho, a potem coraz głośniej
i szybciej;
- uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaskają, również z natężającą głośnością
i we wzrastającym tempie;
- tupią nogami, też ze zmienną dynamiką i tempem;
- naśladują brzęczenie owadów, przechodzące od cichego do głośnego wrzasku;
- hałas i szybkość dowolnych ruchów stopniowo wzrastają, dzieci gwałtownie wstają ze swoich miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ramiona do góry-
rakieta wystartowała.
Powoli dzieci siadają, ich ruchy uspakajają się. Wszystko cichnie-rakieta znikła za chmurami.


6."LEK NA ZŁOŚĆ"

Każdy ma swoje metody na złość. Dzieci zapisują-każde dla siebie-co do tej pory robiły, aby poradzić sobie ze złością, np.:
- jeździły na rowerze;
- głośno gwizdały;
- biegały;
- słuchały muzyki;
- poszły spać, itd...

Najlepsze pomysły są zapisywane na plakacie i wywieszone w dobrze widocznym miejscu.

Opracowanie: MAŁGORZATA BANASIK

Wyświetleń: 908