Wychowywać, ale jak?

  Wychowanie jest procesem ciągłymi trwa od chwili narodzin. Jak wychować? - takie pytanie stawiają rodzice, wychowawcy, nauczyciele. Wszyscy - rodzice i wychowawcy - potrzebują w tej dziedzinie edukacji, ponieważ wychowanie to proces niesłychanie odpowiedzialny, złożony i trudny.

Wyniki badań socjologicznych wskazują, jak ważne miejsce w życiu młodego człowieka zajmuje rodzina. Najważniejszą rzeczą w niej jest wzajemne zaufanie, miłość i poczucie bezpieczeństwa.

Prawidłowa organizacja życia rodzinnego, sprawiedliwy podział ról i obowiązków w domu sprzyjają umacnianiu naturalnej więzi uczuciowej między dzieckiem i rodzicami oraz rodziną. Rodzina jest środowiskiem, w którym dziecko spotyka się z konkretnymi wartościami. Życiem rodzinnym i osobistym winna dać wyraz tym wartościom, które uważa za najważniejsze. Rodzice powinni zwracać uwagę na to, aby wartości, które są ważne dla nich, były też ważne dla ich dzieci. Trzeba je prezentować przed dziećmi swoim zachowaniem, potwierdzać je cały czas. Dziecko musi być uczestnikiem działań w zakresie danej wartości, nawet jeśli to będzie wymagać od niego dużego trudu. Rozpoczyna się to od zwykłych obowiązków, np. dbanie o czystość w pokoju, zakupy itd., a kończy na wartościach wyższych, np. modlitwa, koleżeńskość, sumienność, prawdomówność...

Bardzo ważne jest, aby te działania były systematyczne.

Aby wychować, trzeba nawiązać z dzieckiem kontakt, podjąć wspólne działanie, postrzegać siebie samych i siebie nawzajem jako podmioty tego samego, wspólnego działania.

Jakże pięknie ideę podmiotowości propagował i wcielał w życie Janusz Korczak.

"Dziecko jest pełnym człowiekiem", ma prawo do szacunku i do bycia tym, kim jest. Ma również prawo do dzieciństwa - do miłości, radości oraz poczucia bezpieczeństwa.

Wielu dorosłych nie potrafi konsekwentnie postępować z dziećmi. Niektórzy nie zdają sobie sprawy, że bezwzględny priorytet w wychowaniu młodego człowieka ma dom rodzinny. Rola szkoły pozostaje niezastąpiona we wprowadzaniu ucznia w kontakty społeczne oraz rozwijanie jego wiedzy i umiejętności.

Dobry wychowawca w szkole to taki, jak pisał J. Korczak w rozprawie "Jak kochać dziecko" - "który nie wtłacza a wyzwala, nie ciągnie a wznosi, nie ugniata a kształtuje, nie dyktuje a uczy, nie żąda a zapytuje, przeżyje wraz z dzieckiem wiele natchnionych chwil, łzawym wzrokiem nieraz patrzeć będzie na walkę anioła z diabłem, gdzie biały anioł triumf odnosi".

W wieku szkolnym dziecko dzieli swoje życie między dwa środowiska: rodzinę i szkołę. Opieka, troska i miłość rodziców są nadal potrzebne, choć w nieco innej formie. Rodzice powinni orientować się w sprawach dotyczących rozwoju psychofizycznego rozwoju dziecka. Powinni wnikliwie obserwować je, starać się je zrozumieć oraz wyciągać prawidłowe wnioski z zachowania. Należy wykazywać dużo cierpliwości, przezorności i mądrości w wychowaniu małego człowieka. Pod wpływem kontaktów z otaczającą rzeczywistością powstają i kształtują się zainteresowania dziecka, które w młodszym wieku szkolnym ulegają ciągłym zmianom. Szczególnie często występują zainteresowania czytelnicze, przyrodnicze, muzyczne, plastyczne oraz gry i zabawy ruchowe. Potrzeby psychofizyczne człowieka zmieniają się wraz z wiekiem i podlegają rozwojowi. W dużej mierze zależy to od wyposażenia genetycznego, od oddziaływania środowiska - jakich dostarczono mu wzorców, jakie rozbudzono potrzeby.

Wielką potrzebą tego okresu jest aktywność dziecka realizowana przez kontakty z rodzeństwem i rówieśnikami. Poprzez majsterkowanie, opiekę nad zwierzętami, roślinami itp. poznaje świat, cieszy się z osiągnięć. Najważniejszą z potrzeb tego okresu jest poczucie bezpieczeństwa. Dziecko pragnie być zauważane, chwalone, akceptowane. Zaniedbanie tych potrzeb prowadzi do powstania braków rozwojowych, czasami przejściowych lub nawet trwałych. Wynikiem tych nieprawidłowości jest zwracanie na siebie uwagi różnie wyrażane: klasowy dowcipniś, skarżypyta, fantasta, złodziej...

Zadaniem rodziców i wychowawcy jest wykazanie niewłaściwości takiego postępowania poprzez pytanie: "Czy jesteś z siebie zadowolony?"

Bardzo ważny w tym względzie jest własny przykład.

Inną negatywną reakcją na niezaspokojone potrzeby dziecka jest agresja. Jest to rozładowanie napięcia psychicznego. W tym przypadku również odwołujemy się do samooceny dziecka.

Ponadto konieczne jest zwracanie uwagi na potrzeby innych ludzi, rodzeństwa. Trzeba umieć się podzielić z kimś, pomóc, ustąpić miejsca, zaopiekować.

Życie domowe należy tak zorganizować, by sprzyjało nauce dziecka w domu, w uzyskiwaniu samodzielności, poczucia obowiązku i odpowiedzialności. Należy pomagać w wyciąganiu wniosków ze zdobytych doświadczeń, pomagać w wyborze zachowania w różnych sytuacjach.

Niepokoje, niezgoda, konflikty, atmosfera nerwowości i pośpiech źle wpływają na psychikę dziecka i jego pracę. Pomaga w pracy miłość bez nadmiernych wymagań i obciążeń. Rady rodziców powinny mieć formę propozycji, a nie poleceń. Za dobrą pracę nie nagradzamy materialnie, bo wyrabia się u dziecka postawę interesowną. Nagroda może być dodatkiem do oceny, która sama w sobie jest już nagrodą. W żadnym wypadku nie wolno "odrzucać" dziecka za złą ocenę.

Rozmowy rodziców i rodzeństwa, wspólne oglądanie telewizji, czytanie książek, wyjście do kina, teatru - umacniają więź dziecka z rodziną, zachęcają do nauki.

W trosce o prawidłowy rozwój dziecka rodzice powinni dbać o to, by potrafiło utrzymywać kontakty z rówieśnikami, by umiało bawić się z nimi, pracować, współdziałać. By umiało pełnić w grupie różne role: dominować, podporządkować się a także rozwiązywać konflikty. Należy znać koleżanki i kolegów dziecka poprzez rozmowę na ten temat, zapraszanie kolegów do domu i dyskretną obserwację. Bardzo zbliżają do siebie różne uroczystości rodzinne - imieniny, urodziny, pasowanie na starszego brata czy siostrę. Tego typu imprezy organizowane w rodzinach i szkołach zbliżają domowników, zespół klasowy. "Andrzejki, Mikołajki", dyskoteki, wieczory poezji i prozy są miłym przeżyciem i wywołują pozytywne uczucia.

Dzieci często uczą się na błędach i w ten sposób zdobywają doświadczenie. Nie wolno podkreślać drobnych pomyłek dziecka. Należy umacniać jego wysiłki, podkreślać trud i dobre chęci, nagradzać pochwałą i uśmiechem. Nigdy nie porównujemy dziecka z innymi ani nie faworyzujemy jednego, karcąc ciągle innego.

W każdym okresie rozwoju, w każdym wieku rodzicom potrzebna jest wiedza o prawidłowościach rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka, aby mogli troszczyć się o rozwój emocjonalny, moralny, społeczny młodej osobowości.

Rodzina i szkoła ponoszą odpowiedzialność za wychowanie i naukę młodego pokolenia. Działają w trzech płaszczyznach: dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej.

Opracowanie: Alicja Kulka
Nauczyciel SP nr 5
Jarosław

Wyświetleń: 655