Agesja i nietolerancja uczniów jako brak przystosowania do życia w społeczności klasowej

Niewłaściwe zachowania dzieci i młodzieży wciąż nurtują rodziców i nauczycieli. Niepokojące jest to, że zachowania agresywne wciąż nasilają się i choć wielu uczonych zajmuje się tą problematyką, to tak naprawdę nie wiadomo, jak z nią walczyć i jak ją pokonać. Podczas, gdy tak dużo mówi się o agresji i jej skutkach w codziennym życiu, to jednocześnie w środkach masowego przekazu pokazuje się programy, filmy nasycone zachowaniami agresywnymi.

Przypomina to "walkę z wiatrakami", gdyż powszechnie wiadomo, że oglądanie scen agresywnych bardzo poważnie wpływa na psychikę dziecka i mimo woli uczy się ono agresywnych zachowań. Ponadto tłumią one wrażliwość dziecka na odbiór realnego życia i uczą nierealistycznych zachowań.

Dlatego należy dołożyć wszelkich starań, aby nauczyć dziecko panowania nad swoimi emocjami i wyrażania ich w sposób właściwy, który nie narusza godności drugiego człowieka.
Potrzebna jest więc pedagogizacja rodziców i ścisła współpraca rodziców ze szkołą, aby skuteczniej oddziaływać na dziecko i wpływać na przyswajanie prawidłowych norm, zasad i wartości.

Jeśli otoczenie ma tak duży wpływ na powstawanie zachowań agresywnych to warto wyszczególnić tutaj sytuacje wpływające negatywnie na dziecko. Są to min:
ˇ częste stosowanie przemocy wobec dziecka w rodzinie,
ˇ zachowania agresywne wobec innych członków rodziny,
ˇ chłodny lub negatywny stosunek emocjonalny rodziców wobec dziecka,
ˇ brak życzliwości i szacunku, zbytnia surowość i nadużywanie kar,
ˇ brak reakcji ze strony dorosłych w przypadku złych zachowań dzieci, tzw. przymykanie oczu na drobne przewinienia, zbytnia pobłażliwość,
ˇ liczne problemy w rodzinie (alkoholizm, przemoc, kłótnie rodziców, rozwody)

Do grupy tych czynników należy dodać usposobienie dziecka. Jeśli dziecko jest aktywne i nadmiernie ruchliwe, to istnieje większe prawdopodobieństwo, że u tego dziecka szybciej rozwinie się agresja, niż u dziecka o łagodnym temperamencie.

W tym miejscu warto zastanowić się: Co to jest agresja?

Źródła podają, że agresja to każde zamierzone działanie - w formie otwartej lub symbolicznej - mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty i bólu fizycznego lub psychicznego.

Agresja fizyczna wyraża się w biciu kogoś lub znęcaniu się nad kimś, agresja słowna w wymyślaniu lub wyśmiewaniu kogoś. Często skierowana jest wobec przedmiotów i osób nie będących przyczyną agresji, czyli następuje odreagowanie w późniejszym czasie
i w innym miejscu.

Agresja ma zawsze swoją przyczynę. Rodzi się wtedy, gdy nie zostają zaspokojone potrzeby dziecka, ich oczekiwania i zamierzenia. Dziecko bowiem ma ogromną potrzebę bycia wartościowym i akceptowanym w swojej grupie. Chce być dostrzegany i mieć poczucie bezpieczeństwa.

Uczniowie agresywni cechują się dużą wybuchowością, która często przybiera postać napastliwości fizycznej w stosunku do innych, napastliwości słownej ( kłótni, krzyku, przekleństw, gróźb) oraz napastliwości pośredniej wyrażającej się w niszczeniu cudzej własności, obmawianiu, w atakach złości, krzyku, trzaskania drzwiami czy tupania nogami.
Często agresja wyrażana jest w postaci negatywizmu np. odmowie wykonania czegoś, podejrzliwości i okazywania jawnej nieufności wobec innych, drażliwości, czyli gotowości do okazywania uczuć negatywnych bez wyraźnych przyczyn. Również nadmierne poczucie winy i odczuwanie wyrzutów sumienia, czyli autoagresja, jest przejawem agresywności.

Jak sobie radzić z zachowaniami agresywnymi? Na pewno nie można stać obojętnie wobec zła, które nas otacza. Każde agresywne zachowania należy dostrzegać i w umiejętny sposób ukazywać ich zło. Niewinne dokuczanie, czy wyśmiewanie może przybrać postać znacznie poważniejszą i jeśli w porę nie będziemy reagować na takie zachowania, to potem znacznie trudniej będzie nam opanować rosnącą agresję. Dziecko już od najmłodszych lat musi mieć jasny obraz tego co złe i co jest dobre. Musi wiedzieć, jakie skutki powodują złe zachowania. Nasza konsekwencja w działaniu i przestrzeganiu wprowadzonych zasad i norm na pewno pomoże dziecku w odnalezieniu drogi prawidłowego postępowania. Należy podkreślać i akcentować to co jest dobre. Nagradzać dobrym słowem, uśmiechem, przyjaznym gestem to co dziecko zrobiło dobrze, nawet wtedy, gdy wydaje nam się to takie oczywiste. Tym samym wzmacniamy w nim chęć zachowywania się w sposób odpowiedni, czyli według ogólnie przyjętych norm społecznych. Należy uczyć dzieci umiejętności słuchania innych, dostrzegania i uwzględniania potrzeb innych, nie tylko swoich. Umiejętności współpracy, życzliwości, otwartości i dzielenia się swoimi doświadczeniami. Złość to uczucie, którego wyrażanie sprawia wszystkim wiele trudności. Uczmy dzieci, że przeżywanie i wyrażanie złości dostarcza nam informacji o tym, że coś nas denerwuje lub przestrasza. Zdawanie sobie sprawy, że coś nas złości, pozwala nam radzić sobie z tym, czego się boimy lub czego nie chcemy robić. Złość dostarcza nam energii do działania i można wykorzystać ją do zmiany sytuacji, która nas złości lub zrobić coś co spowoduje zmniejszenie napięcia np. podzielić się z kimś swoimi problemami, zrelaksować się, pojeździć na rowerze itp. Nie można bowiem kumulować złości, gdyż może ona urosnąć do wściekłości nad którą trudno będzie zapanować. Może też obrócić się przeciwko innym osobom, w postaci niszczenia, obrażania lub przeciwko samemu sobie, w postaci rozdrażnienia, bólów głowy czy brzucha. Musimy nauczyć dzieci panowania nad swoimi emocjami i radzenia sobie z nimi w różnych sytuacjach. Dlatego musimy umieć o nich mówić, aby szukać skutecznych metod radzenia sobie z nimi.

Warto też uświadomić dzieciom, a zwłaszcza chłopcom, że jeśli nie umieją przeciwstawić się przemocy i nie umieją sobie z nią radzić, to nie jest to czymś wstydliwym, gdyż nie wszyscy sobie z nią radzą i jest to naturalne, aby prosić o pomoc dorosłego i wzajemnie się wspierać. Mówienie o tym, że ktoś użył przeciwko nam przemocy nie jest skarżeniem. Uczniowie muszą być świadomi, że w szkole, czy w domu stosowanie przemocy nie jest tolerowane i że za jej stosowanie trzeba ponieść konsekwencje. Osoba stosująca zachowania agresywne, powinna wiedzieć, że za swoje czyny jest ona sama odpowiedzialna i że agresji nie można niczym usprawiedliwić. Trzeba zawsze osobę poszkodowaną przeprosić i wyrazić skruchę.

Jednym z zadań wychowawców, tj. nauczycieli, rodziców, opiekunów jest rozwijanie pozytywnej postawy społecznej dzieci od najmłodszych lat. Jeśli zbagatelizujemy niektóre niepożądane zachowania uczniów klas młodszych, może to stać się przyczyną późniejszych zaburzonych zachowań uczniów. Społeczne przystosowanie uczniów stanowi podstawę powodzenia w nauce, w przezwyciężeniu trudności, rozwoju zdolności i zainteresowań, także poczuciu własnej wartości. Jednakże - mimo starań całego systemu oświaty, obok przeważającej grupy uczniów postępujących zgodnie z oczekiwaniami społecznymi - istnieje pewien procent dzieci wymagających szczególnego podejścia ze strony nauczycieli. Dzieci te są w większości nieszczęśliwe i niezadowolone z siebie, nie wierzą we własne możliwości, że można coś zmienić w swoim zachowaniu, wierzą natomiast, że wszyscy nastawieni są przeciwko nim. Sprawiają wiele trudności wychowawczych w szkole i w domu łamiąc normy współżycia społecznego i przejawiając agresję, nie podporządkowują się ogólnie przyjętym normom społecznym. Niewystarczające działania kompensacyjne podejmowane przez szkołę mogą spowodować, iż dzieci w przeszłości mogą szukać zrozumienia poza domem i szkołą mogą wykazywać przejawy demoralizacji lub wchodzić na drogę przestępczą.

My natomiast, którzy uczymy dzieci tych odpowiednich zachowań, nie możemy zapomnieć o tym, że nasza postawa i nasze zachowanie najskuteczniej uczy i modeluje zachowania dzieci. Jesteśmy bowiem wzorem do naśladowania i autorytetem dla najmłodszych.

Opracowanie: Beata Jasińska - Janicka
nauczyciel ZS
w Czarnem

Wyświetleń: 1980