Tolerancja i nietolerancja narodowa

Czym jest tolerancja? Wartością, postawą a może jednym i drugim w określonych warunkach? Ogólna definicja tolerancji oznacza wyrozumiałość, przyznawanie innym prawa do wyznawania jakichś poglądów i do określonego postępowania, mimo odmienności własnych poglądów i własnego postępowania. W. Okoń wyróżnia tolerancję umysłową i moralną.

"Jest to uznawanie prawa innych do posiadania poglądów, gustów itp. odmiennych od poglądów oceniającego (...) Tolerancja intelektualna oznacza szacunek dla cudzych poglądów wyrażających się w dopuszczeniu ich do głosu. Tolerancja moralna oznacza , że przy zachowaniu elementarnych norm moralnych są uprawiane różne style życia, postawy, obyczaje i zwyczaje (...) Tolerancja religijna rozumiana jest jako prawo do przyjmowania lub odrzucania wierzeń i praktyk postulowanych przez różne religie, wyznania i kierunki religijne".

W literaturze naukowej problematykę tolerancji podejmowano głównie na gruncie filozofii i psychologii. Nauki filozoficzne ujmują tę kategorię jako wartość moralną, a niekiedy jako postawę. I. Łazari-awłowska wskazała na trzy możliwe znaczenia pojęcia tolerancji:
- tolerancja pozytywna ( nazwana również czynną lub treściową )określa jednostkę tolerancyjną jako osobę o sprzyjającej akceptacji cudzej odmienności w zakresie poglądów i zachowań
- tolerancja negatywna (nazwana także bierną lub formalną ) oznacza brak integracji mimo negatywnej oceny czyichś poglądów lub czynów, a głównie motywy takiego postępowania to: obojętność; poczucie przewagi nad innymi ludźmi; pragnienie harmonijnego współżycia społecznego realizowanie najczęściej w myśl zasady "mieć święty spokój" oraz tzw. quasi
- partnerstwo, w którym inni ludzie potrzebni nam są
- wyłącznie jako środki służące do realizacji własnych zamierzeń;
- tolerancja w trzecim znaczeniu polega na wyrzeczeniu się przymusu, przy próbach zmiany tego, co się w cudzych poglądach lub zachowaniach uważa za złe i stworzeniu zarazem obszaru wolności dla swojego partnera.

Do istoty tolerancji należy więc z jednej strony zjawisko nie akceptacji, nietolerancji cudzych poglądów i zachowań, a z drugiej- zjawisko ich "tolerowania", znoszenia lub wręcz propagowanie szeroko rozumianych idei wolnościowych (słownych, religijnych, światopoglądowych). Wielu autorów powołuje się na definicję tolerancji zaproponowaną przez J. Kellera. "Tolerancja we właściwym znaczeniu opiera się na uznaniu i szanowaniu prawa ludzi do własnowolnego myślenia, do propagowania swych poglądów i do swobodnego kierowania swoim życiem. Zdaniem J. Kellera - o tolerancji można mówić wówczas, kiedy zostaną spełnione określone warunki:
- opinie, poglądy innych osób sprawiają nam przykrość, ranią uczucia,
- jesteśmy zdania, iż potrafimy zmienić tę niekorzystną dla nas sytuację,
- nie czynimy tego, gdyż uznajemy prawo ludzi do głoszenia własnych opinii, przekonań.

Granicą tak rozumianej tolerancji jest nietolerancja innych, która powoduje ograniczenie naszej wolności. W tym ujęciu mamy do czynienia z tolerancją jako zasadą moralną, stanowiącą jedną z naczelnych wartości moralnych jednostki. Człowiek pogranicza - stwierdza J. Nikitorowicz - ma największe możliwości; tylko pogranicze daje szansę zrozumienia innych, ich poglądów, racji, zachowań akceptacji, szacunku dla inności i odmienności. Nie dopuszcza do odrzucania innych, czy narzucania innym własnych poglądów, schematów. Uczy współistnienia, współpracy, życzliwości, otwartości, a tym samym stwarzając mniejsze przyzwolenie na tolerancję i nietolerancję.

Przykładem tolerancji narodowej jest SP W Komańczy, w której pracuję.
Współczesna Komańcza jest jedną z nielicznych miejscowości w Bieszczadach, która stanowi przykład zgodnego i właściwego funkcjonowania trzech głównych wyznań dwóch narodowości. Jest wyrazem tolerancji i poszanowania odrębności religijnej, kulturowej mieszkańców tej ziemi. Na przestrzeni wieków społeczność Komańczy, pomimo splotu różnych zdarzeń historycznych, w tych warunkach etnicznych, zdołała zachować i utrwalić swoją odrębność kulturową.

Szkoła pełni funkcję integracyjną, gdyż jej celem jest przygotowanie jednostki do życia w społeczeństwie, a tym samym zagwarantowanie równości szans wszystkim członkom grupy mniejszościowej w społeczności dominującej. Dzieci łemkowskie mają możliwość nauki w ich ojczystym języku. Lekcje rozszerzone są o elementy historyczne oraz kulturowe, dzięki czemu nie tracą one swojej tożsamości narodowej i wzbogacają znacznie wiedzę o dziedzictwie swoich przodków. Dzięki wspólnie organizowanym imprezom szkolnym, takim jak Jasełka czy Dzień Matki, dzieci polskie mają szansę poznawania zwyczajów i tradycji kultury łemkowskiej, co wzbogaca także i ich wiedzę o tej społeczności. Wspólna szkolna egzystencja stwarza wiele okazji, dzięki którym oba kręgi społeczności mają szansę poznawania swojej kultury i obrzędów, także religijnych. Przykładem jest coroczna Msza Ekumeniczna, w której uczestniczą zarówno dzieci polskie jak i łemkowskie. Odbywa się ona w dwóch kościołach ( katolickim i cerkwi) oraz dwóch językach. Uważam, że moja szkoła nie tylko wychowuje w tolerancji, ale też przekazuje młodzieży pewne wzorce współżycia w społeczności wielokulturowej.

Literatura:
1. T. Lewowicki, B. Grabowska, Młodzież i tolerancja, Cieszyn 1998 r.
2. T. Lewowicki, Społeczności młodzieżowe na pograniczu, Cieszyn 1995 r.
3. J. Nikitorowicz, Edukacja międzykulturowa, Białystok 1998 r.

Opracowanie: Bogumiła Fijałkowska
Szkoła Podstawowa w Komańczy

Wyświetleń: 12887