DZIECI Z ZABURZENIAMI EMOCJONALNYMI

Spotykamy w szkole dzieci, których zachowanie nas niepokoi, bo jest uciążliwe dla innych albo dlatego, że naszym zdaniem jest bezsensownie niekorzystne dla samego dziecka.Tym bardziej trudno jest nam zrozumieć i zaakceptować takie zachowanie, jeżeli naszym zdaniem nic go "nie usprawiedliwia": dziecko jest zdrowe, sprawne fizycznie, inteligentne. Zadajemy sobie wtedy pytanie, dlaczego to dziecko zachowuje się dziwnie i uciążliwie? Odpowiedz jest taka: u dziecka nieprawidłowo funkcjonuje inny niż zdrowie fizyczne i intelekt system wpływający na zachowanie, mianowicie emocje.

Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi przeżywają częściej i intensywniej niż inne emocje złości i lęku a także mają trudności z wyrażeniem tych uczuć w sposób uważany.

Gwałtowne wybuchy złości są tym objawem zaburzeń emocjonalnych, które w szkole najłatwiej jest zaobserwować, bo są szczególnie uciążliwe dla otoczenia. Mogą one mieć formę ataku słownego czy fizycznego na inną osobę albo niszczenia przedmiotów.Bywa, że dziecko kieruje złość na samego siebie, np. zadaje sobie ból fizyczny uderzając głową w ścianę, albo psychiczny, niszcząc coś, co do niego należy i jest dla niego ważne. Wybuch złości może mieć formę "obrażenia się ", zamknięcia się w sobie połączonego często z ucieczką albo ukryciem się w niedostępnym miejscu.Charakterystyczne dla tych zachowań jest to, że przyczyna wywołująca wybuch z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora wydaje się nieproporcjonalnie mała i nie znacząca w stosunku do siły, z jaką dziecko zareagowało .

Drobny, wydawałoby się, incydent dotykający bolesnego problemu dziecka może doprowadzić do eksplozji .

Najczęściej obserwowaną w szkole postacią lęku jest lęk przed oceną.Ujawnia się wtedy, kiedy dziecko czuję się przez innych ludzi obserwowane i oceniane. W szkole zdarza się to bardzo często: podczas odpowiedzi, sprawdzianów egzaminów.Wszystkie dzieci odczuwają wtedy pewien stopień niepokoju, ale są takie, w których napięcie powstałe w tych sytuacjach jest tak duże, że uniemożliwia im sprawne działanie.Powoduje, że "głupieją", odczuwają "pustkę w głowie" , rezygnują z działania albo wykonują zadanie poniżej swoich możliwości. Nie jest to jedyny rodzaj lęku przeżywany przez dzieci, chociaż warunki, jakie stwarza szkoła, wyjątkową sprzyjają jego ujawnieniu się .

Dzieci boją się różnych rzeczy.W młodszych klasach u niektórych dzieci występuje lęk przed odłączeniem się od matki i pozostaniem w szkole samemu.Spotyka się dzieci, które panicznie boją się psów albo innych zwierząt, ciemności czy wykonywania niektórych ćwiczeń na gimnastyce. O swoich lękach czasem dzieci informują wprost, kiedy indziej tylko ich zachowanie wskazuje na to, że się czegoś boją. Kłamstwa, wagary "gubienie" dzienniczka często mają u swojego podłoża lęk przed karą. Unikanie kontaktów z rówieśnikami wyniku z lęku przed odrzuceniem przez innych ludzi.Bierność, niepodejmowanie samodzielnych działań może być spowodowane lękiem przed krytyką albo przed niepowodzeniem.Przeżywanym lękom często towarzyszą charakterystyczne reakcje organizmu: bóle brzucha, czerwienienie lub blednięcie twarzy, pocenie się drżenie rąk. Charakterystycznym objawem zaburzeń emocjonalnych jest niezdolność do utrzymania własnej aktywności na odpowiednim, dostosowanym do sytuacji poziomie. Obserwuje się u tych dzieci nadmierną aktywność albo bierność.

Dzieci nadaktywne nie wytrzymują bezczynności, są w ciągłym ruchu, podejmują różnorodne działania dające możliwość rozładowania pobudzania, w jakim się znajdują.Jest to objaw bardzo uciążliwy dla otoczenia .Nie mogąc dostosować swojej aktywności do wymagań, dzieci dezorganizują działania grupy, narażając siebie i innych na niebezpieczeństwo, wymagają wzmożonej uwagi nauczyciela.

Ograniczenie aktywności, bierność także jest objawem zaburzeń emocjonalnych.Wynika z rozmaitych obaw związanych z podjęciem działania. Bierność nie jest tak uciążliwa dla innych jak nadaktywność i bywa niedostrzegana lub bagatelizowana przez dorosłych, a warto zwrócić na nią uwagę, chociażby ze względu na negatywne konsekwencje, jakie ma dla dziecka. Dzieci bierne bywają odsuwane poza grupę. Koledzy stawiają im zarzuty: "przez ciebie wszyscy musieli czekać", "przez ciebie nasza klasa ma gorsze wyniki w konkursie". Ponadto bierność powoduje, że dziecko samo siebie ogranicza możliwości zdobywania doświadczeń ważnych do jego rozwoju. Nie podejmując rozwiązywania zadań, nie nabywa nowych sprawności.

Oprócz opisanych objawów należy zwrócić uwagę na charakterystyczne cechy zachowań, które występują u wszystkich dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi.Należą do nich zaburzenia uwagi i nadmierne napięcie mięśniowe, których źródłem jest wewnętrzne przeżywanie napięcie psychiczne. Dzieciom tym trudno się skoncentrować, łatwo ich uwaga się rozprasza, ulega wahaniom. Występują chwile wyłączenia przeplatujące się z intensywną koncentracją uwagi na pewnych wybranych zadaniach czy problemach. Nadmierne napięcie mięśni widać w ruchach, gestach, w specyficznej napiętej sylwetce i mimice, zbyt silnym nacisku długopisu podczas pisania. Przymus wykonywania drobnych czynności wokół własnego ciała, jak dłubanie w nosie czy obgryzanie paznokci, także wynika z nadmiernego napięcia, które w ten sposób jest rozładowywane.

U tego samego dziecka mogą występować różne objawy zaburzeń emocjonalnych. W zależności od sytuacji mogą one zmieniać się, czasem nawet przyjmują formę przeciwstawnych zachowań. Dziecko uważane przez otoczenie za mało aktywne, zahamowane, w pewnej sytuacji może wykazać się nadmierną aktywnością; dziecko, u którego dominowały złość i agresja, nagle pokazuje, że bardzo się czegoś boi. Taka zmienność zachowań zależna od sytuacji powoduje, że osoby z otoczenia zadają sobie pytanie: "jakie to dziecko jest naprawdę?" i pozostają zdezorientowane nie umiejąc udzielić odpowiedzi.

Opracowanie: Janina Olender

Wyświetleń: 491