Technologia informacyjna w edukacji

1. Wprowadzenie
Jednym z zadań współczesnej szkoły jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Znalazło to odbicie wśród ogólnych zadań szkoły zapisanych w Podstawie programowej kształcenia ogólnego.
Wszyscy nauczyciele winni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz posługiwania się technologią informacyjną. Można to osiągnąć poprzez przygotowanie uczniów do posługiwania się komputerem i technologią informacyjną, a następnie wykorzystanie tej technologii na zajęciach z różnych przedmiotów na wszystkich etapach kształcenia.

2. Zadania szkoły w zakresie technologii informacyjnej
Technologia informacyjna - TI jest to zespół środków, (czyli urządzeń takich jak komputery, ich urządzenia zewnętrzne oraz sieci komputerowe) i narzędzi, (czyli oprogramowania), które służą wszechstronnemu posługiwaniu się informacją. Powstała wraz z rozwojem komputerów, sieci komputerowych i oprogramowania.
Szkoła powinna, więc:
- umożliwić wszystkim uczniom poznanie podstaw technologii informacyjnej
- uwzględnić technologię informacyjną w programach różnych dziedzin nauczania
- umożliwić uczniom i nauczycielom wykorzystanie technologii informacyjnej zgodnie z programami
- wykorzystać technologię informacyjną w poznawaniu i nauczaniu w tych sytuacjach, gdy jest to celowe i korzystne

3. Zadania nauczyciela informatyki
Przed rozpoczęciem stosowania technologii informacyjnej na zajęciach
różnych przedmiotów uczeń musi być odpowiednio przygotowany do posługiwania się technologią informacyjną. Musi posiadać umiejętności przynajmniej w następującym zakresie:
- podstaw korzystania z komputera jako urządzenia technicznego (włączanie, wyłączanie komputera, posługiwania się klawiaturą i myszą, odszukiwania i uruchamiania programów, korzystania z dostępnych opcji w programach)
- korzystania z istniejących programów
- posługiwania się programami przeznaczonymi do wspomagania uczenia się i nauczania
- opracowywania tekstów oraz ilustracji za pomocą odpowiednich edytorów i innych programów
- korzystania z programów multimedialnych (np. encyklopedii), sieci Internet
- wykorzystania technologii informacyjnej w komunikowaniu się i porozumiewaniu

4. Wykorzystanie technologii informacyjnej w nauczaniu
- opracowanie dokumentów tekstowych (język polski i inne przedmioty, na które uczeń opracowuje np. referaty)
- edytor tekstu umożliwia pracę nad treścią i formą tekstu
- tekst może być wzbogacany o ilustracje, tabele, wykresy
- opracowania mogą przyjmować postać prezentacji multimedialnej
- matematyka - bardzo przydatny jest arkusz kalkulacyjny
- wykonywanie pojedynczych obliczeń
- modelowanie, symulacja i eksperymenty z różnymi wartościami parametrów
- opracowanie danych statystycznych w formie wykresów, diagramów i tabel
- przyroda
- zbieranie danych za pośrednictwem sieci Internet
- opracowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym
- zasoby multimedialne na płytach CD
- jest to bardzo ważne źródło informacji w wielu dziedzinach nauki
- informacje dzięki swej multimedialnej formie są bardzo atrakcyjne i szybko dostępne
- globalna sieć komputerowa
- umożliwia uczniom korzystanie z pomocy kolegów z innych szkół czy innych krajów
- pozwala na szybką wymianę poglądów

5. Komputery w innych dziedzinach szkoły
- zajęcia pozalekcyjne
- praca z grupą uczniów - kółko zainteresowań np. przygotowanie uczniów do konkursów
- praca indywidualna z uczniem - pomoc w odrobieniu zadań domowych z różnych przedmiotów - umożliwienie uczniowi dostępu do potrzebnych informacji (encyklopedie multimedialne, Internet)
- zajęcia rekreacyjne
- wyrabianie u uczniów "dobrego smaku" w doborze gier komputerowych i innych programów rozrywkowych
- organizowanie konkursów, zabaw
- biblioteka
- skomputeryzowany system biblioteczny, a także dostęp do sieci Internet pozwala korzystać z informacji bibliotecznej zgromadzonej w innych bibliotekach poza szkołą
- administracja szkolna
- usprawnienie i ułatwienie działania personelu administracyjnego
- otrzymywanie informacji (dane personalne, osiągnięcia w nauce, świadectwo) bezpośrednio z komputera

6. Stopień uwzględnienia technologii informacyjnej w nauczaniu
Posługiwanie się komputerem oraz technologią informacyjną może pełnić różne role:
- jako pomoc dydaktyczna, wspomagająca proces uczenia się i nauczania
- jako element zintegrowany z daną dziedziną nauczania
Między wspomagającą a kreującą funkcją komputera w edukacji można wyróżnić cztery grupy powiązań komputerów z nauczanymi treściami i formami przekazu.
1. Wspomaganie tradycyjnych treści i form przekazu - treści kształcenia i formy przekazu pozostają takie same, wspomagamy je jedynie komputerem np. dane z doświadczeń można zebrać w tabeli arkusza kalkulacyjnego, wybrać dla nich odpowiedni wykres lub diagram, wykonać proste obliczenia, posługując się arkuszem lub innym programem.
2. Wzbogacanie tradycyjnych treści i form przekazu - użycie komputera istotnie wzbogaca i urozmaica to, co dotychczas wykonywano bez komputerów np. obliczenia finansowe wykonywane w arkuszu można rozszerzyć o symulację zmian w obliczeniach dla różnych wartości parametrów.
3. Nowe możliwości w zakresie tradycyjnych treści nauczania i umiejętności - posłużenie się komputerem i technologią informacyjną stwarza nowe możliwości przy realizacji i kształtowaniu tradycyjnych treści i umiejętności, czyli takich, które dotychczas znajdowały się w programie nauczania np. praca nad (multi)tekstem i hipertekstem w zintegrowanym środowisku edytorów tekstowych, graficznych i dźwiękowych, zbieranie danych oraz tworzenie ich graficznych reprezentacji, przeszukiwanie informacji rozproszonych po różnych źródłach, w tym także w sieci, wykonywanie pełnego rachunku ekonomicznego.
4. Nowe treści - wnoszone do poszczególnych dziedzin nauczania za sprawą posłużenia się komputerem lub technologią informacyjną np. analiza statystyczna dużych zbiorów danych, pochodzących z eksperymentów, wykonywanie obliczeń z zadaną dokładnością, konstruowanie komputerowych modeli zjawisk z mikro- i makroświata, wykonywanie symulacji zjawisk, poznawanie nowych urządzeń technicznych, zbudowanych z uwzględnieniem technologii informacyjnej.

7. Stopień integracji technologii informacyjnej z nauczaniem
Stosowanie komputerów w edukacji zależy od stopnia ich integracji z treściami i metodami uczenia się i nauczania. W zakresie integracji można wyróżnić cztery stopnie:
1) Dodawanie, postawienie komputerów i pomocy komputerowych "obok" środowisk uczenia się - w tym przypadku, chociaż komputer wraz ze swoim oprogramowaniem jest dostępny w szkole dla uczniów i dla nauczycieli, to jednak ani program nauczania i inne pomoce dydaktyczne (podręczniki, zeszyty ćwiczeń) nie uwzględniają posługiwanie się nim, ani nauczyciele nie są do tego odpowiednio przygotowani. Tak można scharakteryzować pierwszy etap wprowadzenia komputerów do szkół. Nie wprowadzono zmian w sposobach nauczania, zmiany programowe zachodzą bardzo powoli, nauczyciele wolno zmieniają swoje metody pracy.
2) "Umieszczenie" komputerów i technologii informacyjnej w danej dziedzinie - w programie nauczania uwzględniono posługiwanie się komputerem, w podręcznikach znajdują się zapisy odnoszące się do korzystania z komputera (najczęściej w osobnych rozdziałach), komputery są wyposażone w odpowiednie dla danej dziedziny oprogramowanie, nauczyciele są ogólnie przygotowani do posługiwania się komputerem, ale działania te nie są ze sobą zsynchronizowane i np. odwołania do komputera w podręcznikach mają charakter opcjonalny. Komputer powoli przebija się do poszczególnych dziedzin nauczania i zapisy, jak wyżej, można znaleźć w niektórych polskich podręcznikach do matematyki i fizyki.
3) Zintegrowanie technologii informacyjnej z dziedziną nauczania - oznacza to pełną integrację programów nauczania, pomocy dydaktycznych (podręczników, komputerów, oprogramowania) i metod posługiwania się nimi w nauczaniu wyróżnionej dziedziny. Nauczyciele są przygotowani do korzystania z możliwości technologii informacyjnej w swojej dziedzinie nauczania. W wielu przedmiotach, zwłaszcza ścisłych poczyniono znaczny postęp w tym kierunku, jednak nie spowodowało to dotychczas większych zmian w szkołach.
4) Pełna integracja międzyprzedmiotowa - o pełnej integracji można mówić dopiero wtedy, gdy technologia informacyjna integruje wszystkie dziedziny nauczania, w których występuje matematyka np. uczniowie posługują się tabelą i wykresami przy opracowaniu wyników obserwacji (przyrodniczych, ekologicznych), wykonują obliczenia fizyczne, techniczne, ekonomiczne, przedstawiają wyniki eksperymentów (chemicznych, fizycznych). Innym przykładem może być praca nad tekstem, pochodzącym z różnych dziedzin nauczania, z wykorzystaniem w tym celu narzędzi komputerowych, zasobów informacji, dostępnych w różnych źródłach (na płytach CD, w sieci lokalnej i rozległej).

8. Komputery w szkole - stan obecny i perspektywy
Nauczanie i stosowanie technologii informacyjnej w polskich szkołach
koncentruje się od wielu lat na wydzielonych zajęciach informatycznych zwanych informatyką lub elementami informatyki. Główny nacisk w zajęciach tych jest kładziony na wiedzę i umiejętności informatyczne, a mniejszy - na przygotowanie uczniów do posługiwanie się technologią informatyczną.
Pełny sukces we wprowadzaniu komputerów do nauczania oznacza, że są ustalone odpowiednie wymogi dotyczące technologii informacyjnej w programie kształcenia ogólnego, których realizację mają zapewnić odpowiednio przygotowani nauczyciele, korzystający z odpowiednich warunków technicznych i związanych z nimi pomocy dydaktycznych.
Od kilku lat sytuacja w polskich szkołach ulega widocznej poprawie, zarówno pod względem wyposażenia w sprzęt komputerowy i przygotowania nauczycieli, jak i w zakresie prac programowych i materiałów edukacyjnych. Zaczęto dostrzegać potrzebę zmian w sposobach traktowania w szkołach komputerów. Zauważono interdyscyplinarny i integrujący charakter technologii informacyjnej.
Komputer występował na ogół w roli pomocy dodawanej do środowiska uczenia się i nauczania, a powinien zostać w nim umieszczony, czyli zintegrowany z całym procesem dydaktycznym.

Literatura:
Podstawa programowa kształcenia ogólnego. MEN, 15 luty 1999.
Sysło M.M. Technologia informacyjna a edukacja medialna. Materiały V Konferencji "Media w Kulturze, Nauce i Oświecie", Tarnów - Krynica, 1997
Komputer w zmieniającej się szkole "Komputer w Edukacji" 1994
Komputer i technologia informacyjna w kształceniu ogólnym "Komputer w Edukacji" 1995
Komputer w szkole. Koncepcja i praktyka. Materiały konferencji "Informatyka w szkole" Lublin 1996

Opracowanie: mgr Lidia Kowol

Wyświetleń: 1107