Organizacja i funkcjonowanie klasy integracyjnej w Szkole Podstawowej nr1 w Piastowie

Powodem podjęcia decyzji o zorganizowaniu klasy integracyjnej, w Szkole Podstawowej nr 1 w Piastowie, było wyjście naprzeciw potrzebom istniejącym na terenie naszej gminy, jak również fakt, iż od pięciu lat, tj. od początku istnienia naszej szkoły mamy uczniów "sprawnych inaczej" m.in.: z niedosłuchem w kl. IV, po przeszczepie wątroby w kl. IV, z częściowym paraliżem kończyn dolnych w kl. V, oraz w kl. II dziecko z porażeniem mózgowym, u którego nauczanie indywidualne realizuje nauczycielka z nauczania początkowego. Klasa integracyjna powstała z myślą o nauczaniu i wychowaniu dzieci niepełnosprawnych i zdrowych. Celem przy zakładaniu tej klasy było rozwijanie u dzieci postawy wzajemnej tolerancji. Włączanie dzieci specjalnej troski w życie społeczności szkolnej przy jednoczesnym rozwijaniu ich autonomii i możliwości spełnienia własnych oczekiwań, a także umożliwienie zdobywania wiedzy i umiejętności na miarę możliwości dziecka. Do pierwszej klasy integracyjnej przyjmowani są uczniowie niepełnosprawni z orzeczeniem do nauczania integracyjnego, do "klasy tolerancji". W maju rodzice dzieci zdrowych wyrażają zgodę na naukę dzieci w klasie integracyjnej. Rodzicom dzieci niepełnosprawnych zostają przedstawione do zaakceptowania wzajemne relacje funkcjonowania na płaszczyźnie szkoła - rodzice.

Dzieci uczą się w 21-osobowym zespole (klasa II), i 18- osobowym zespole (klasa I), z czego 5 uczniów w każdej z klas to dzieci niepełnosprawne o rozwoju intelektualnym w normie wiekowej objęte stałą opieką lekarską z powodu takich schorzeń jak: wodogłowie, mózgowe porażenie dziecięce, nadpobudliwość, alergia, zaburzenie związane z wydzielaniem hormonu wzrostu połączone z zaburzeniem emocjonalnym, zespół nerczycowy, białaczka, epilepsja, karłowatość kości, opóźniony rozwój kory mózgowej. W klasie tej zatrudnionych jest dwóch nauczycieli. Jeden to nauczyciel nauczania początkowego oraz oligofrenopedagog specjalny. Obie w równym stopniu odpowiedzialne za nauczanie i wychowanie dzieci. Osobami wspomagającymi proces dydaktyczno-wychowawczy w klasie integracyjnej jest pedagog i psycholog szkolny. Taki układ stwarza szansę zaspokojenia wszystkich potrzeb dziecka. Wychowawca realizuje ramowe treści, natomiast pedagog dostosowuje zakres treści do możliwości każdego dziecka. Należy dodać, że klasy integracyjne pracują w oparciu o obowiązujący powszechnie program szkoły masowej. W odniesieniu do dzieci niepełnosprawnych program został zmodyfikowany w zależności od dynamiki rozwoju dziecka i jego postępów, zaś w przypadku uczniów uzdolnionych rozszerzony treściami o charakterze twórczym. Dzięki pracy dwóch nauczycieli i małej liczebności klasy możliwa jest podczas każdej lekcji indywidualizacja nauczania zarówno ucznia niepełnosprawnego jak i zdrowego. Dzieci zdrowe których jest większość, są prawidłowym wzorcem dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, którzy jednocześnie mają większą motywację do pokonywania trudności i do wszelkiej aktywności. Staramy się stworzyć dzieciom jak najlepsze warunki do rozwoju, indywidualizując program wymagań i oceniamy je stosownie do włożonej pracy i możliwości, nie zaś tylko na podstawie uzyskanych efektów.

Prace dzieci niepełnosprawnych oceniane są opisowo, zgodnie ze szkolnym regulaminem oceniania. Ocena ta sporządzona na koniec semestru i roku szkolnego wzbogacona jest o dodatkowe informacje zebrane w trakcie obserwacji prowadzonych w czasie zajęć przez pedagoga specjalnego.

Dokumentacja dotycząca osiągnięć i rozwoju dziecka przechowywana jest w indywidualnych teczkach ucznia (sprawdziany i prace pisemne udostępniane są rodzicom do wglądu). Z uwagi na to, że jest to klasa integracyjna urządzono salę lekcyjną zgodnie z jej wymogami. Klasa jest kolorowa dzięki czemu dzieci czują się bardziej radośnie i bezpiecznie. Sala jest również przestronna, tak, aby swobodnie dzieci mogły się w niej poruszać. Uczniowie bardzo często uczą się w różnych ustawieniach ławek, podwójnych, złączonych bądź podzieleni są na 4 - 5 osobowe zespoły. W każdym z nich znajduje się jedno dziecko niepełnosprawne. Dzięki takiemu usadzeniu pedagog ma lepszy i szybszy dostęp do dziecka niepełnosprawnego a dzieci uczą się pracy w zespole oraz wzajemnego sobie pomagania. Bardzo często świadomie inicjujemy sytuację, w których trzeba sobie pomagać np. ten uczeń który skończy swoją pracę, prosimy go, aby usiadł koło dziecka które ma z czymś trudność np. z wycięciem ilustracji i pracował z nim.

Dzieci w naturalny sposób uczą się tolerancji, odpowiedzialności, otwartości, wyrozumiałości, serdeczności i wzajemnej pomocy. Pomagają sobie nie tylko w czasie lekcji ale również swój wolny czas spędzają wspólnie podczas przerw. Zintegrowanie klasy jest jednym z naszych podstawowych celów, dlatego też dwa razy w tygodniu spotykamy się w kąciku relaksacyjnym znajdującym się w sali. Siadamy w kręgu, podając sobie z rąk do rąk "wielką" pluszową maskotkę - MISIA KAJTKA. Każdy kto go właśnie trzyma, może opowiedzieć o sobie, o swoich przeżyciach, nastroju, o ciekawych zdarzeniach. Dzieci zwierzają się wówczas ze swoich zmartwień - a my wspólnie z dziećmi szukamy jakiejś rady.

Uczniowie często na lekcji pytają o różne sprawy. Odpowiedzi nie odkładamy na później, przerywamy lekcję, aby wyjaśnić jakiś problem lub nieporozumienia między dziećmi. Aby cele powołania klasy integracyjnej mogły być zrealizowane, wprowadzone zostały dodatkowe zajęcia pozalekcyjne: zajęcia reedukacyjne, wyrównawcze, logopedyczne, korektywa oraz zajęcia terapeutyczne o milszej nazwie dla dzieci "Bawmy się razem". Oprócz zajęć dodatkowych cała klasa uczestniczy w zajęciach rytmicznych oraz zajęciach gimnastycznych.

W zajęciach terapeutycznych odbywających się raz w tygodniu dla każdej z klas I-III uczestniczą dzieci nadpobudliwe, z zaburzeniami emocjonalnymi oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Zajęcia te poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia, gry i zabawy terapeutyczne posiadają bogaty ładunek oddziaływań wychowawczych, uczących samoregulacji własnym postępowaniem i działaniem.

Udział w konkretnych grach i zabawach aktywizuje dziecko w sposób szczególny, gdyż stawia je w sytuacji odpowiadania nie tylko za swój los, ale i osób innych, włączonej do wspólnej zabawy.

Uczestnicząc w grach i zabawach dzieci stopniowo poznają przyjemność współdziałania i współudziału w rywalizacji oraz współzawodnictwie grupowym, wyzbywając się jednocześnie chęci niezdrowego konkurowania między sobą czy egoistycznego dążenia bycia najlepszym za wszelką cenę. Prowadzi to do zjednoczenia członków grupy w kolektyw wzajemnie się akceptujący i potrafiący zgodnie współżyć i działać. Członkowie zespołu wdrażają się do rozumienia problemów swoich kolegów i niesienia im pomocy.

Dzieci budują więzi między sobą poprzez organizowanie wspólnych uroczystości, wyjazdów, przedstawień, imienin i urodzin. W razie długotrwałej nieobecności dzieci piszą do siebie lub nauczycieli kartki z pozdrowieniami.

Podstawową zasadą funkcjonowania nauczania i wychowania integracyjnego jest przekonanie, że wszystkie dzieci w miarę możliwości powinny uczyć się razem, niezależnie od doświadczanych przez nie trudności oraz różnic. Aby wiedzieć jak funkcjonują dzieci w klasie integracyjnej i jaki jest stosunek rodziców do tego przedsięwzięcia, rodzice i dzieci proszeni są pod koniec maja o wypełnienie ankiety i ustosunkowanie się do wspólnej nauki dzieci chorych i zdrowych, bezpieczeństwa, oraz ich zdania na temat samopoczucia własnego dziecka. Szkoły integracyjne muszą uznawać i odpowiadać na zróżnicowane potrzeby swoich uczniów przyjmując różne style i tempa uczenia się oraz gwarantując każdemu odpowiednie wykształcenie m.in. dzięki właściwemu programowi nauczania i organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej. W ramach szkół integracyjnych dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinny otrzymywać takie dodatkowe wsparcie, jakiego wymagają w celu zapewnienia skuteczności ich kształcenia. Założeniem integracyjnej oświaty jest to, że nauczanie to tworzenie optymalnych warunków wspomagających rozwój każdego dziecka. Każde dziecko jest inne i ma swoją indywidualną drogę rozwoju. Każde dziecko, a więc i dziecko mniej sprawne, dziecko, które ma dodatkowe specjalne potrzeby, np. korzysta z sześciopunktowego, jakby zaszyfrowanego pisma Braile'a, bo nie widzi (za to ma niesamowicie rozwinięty zmysł dotyku i orientacji przestrzennej opartej na akustyce i powiewach powietrza) . Nosi aparat słuchowy, bo bez niego nie słyszy, porusza się na wózku, bo inaczej nie mogłoby w ogóle się przemieszczać ale poza tym jest takim samym dzieckiem, jak inni jego rówieśnicy. Chce mieć przyjaciół, chce poznawać świat, chce cieszyć się i śmiać z głupich dowcipów, jak inne dzieci, ale nie chce być traktowane jako inne dziecko. Inność znaczy osobność, znaczy samotność i mur.

Uczniowie rozwijają się pełniej, kiedy przyjmują do swego grona rówieśników o różnorodnych upodobaniach i zdolnościach. Bogatszy też jest ich rozwój, gdy wszyscy w klasie czują się bezpiecznie, pewni, że otrzymają pomoc ilekroć jej potrzebują. Także rodziny konsolidują się, gdy współpracują z nauczycielami i uczniami, aby stworzyć klasy, w których każdy się będzie dobrze czuł.

Podsumowanie

Hasło integracja wywołuje nadal wiele emocji. Różne zdania na ten temat mają nauczyciele, sami uczniowie i rodzice. Jednak wszyscy zgadzają się, że integracja jest potrzebna i mają pozytywny do tego stosunek. Początki integracji nie były łatwe, jednak zainteresowanie ze strony Urzędu Miasta oraz zaangażowanie i duży wkład pracy dyrekcji, nauczycieli oraz rodziców przyczyniły się do powstania klasy integracyjnej. Przeprowadzono dużo rozmów, spotkań, zarówno z rodzicami jak i z dziećmi, dzięki czemu dzieci w klasie są akceptowane, a na terenie szkoły nie spotyka się przejawów agresji czy lekceważenia. Rodzice wysyłają swoje dzieci do szkoły bez obaw. Potrzebują wsparcia nie tylko ze strony nauczycieli ale również innych rodziców. Bardzo ważne jest, żeby integracja nie ograniczała się do szkoły. Na szczęście w tej szkole niepełnosprawni uczestniczą w zawodach, olimpiadach oraz integracyjnych wyjazdach. Jest to bardzo ważne dla dzieci niepełnosprawnych, które chcą dorównać dzieciom sprawnym, rywalizacja mobilizuje je do wysiłku i działania. Dziecko począwszy od klasy pierwszej spędza w szkole średnio cztery do pięciu godzin dziennie. W szkole nawiązują się przyjaźnie, rozwijają zainteresowania. Czas spędzony w szkole to nie tylko nauka czytania, pisania i liczenia, to czas zdobywania trudnej wiedzy o tym, jak być z drugim człowiekiem. Dwie badane klasy to wspaniałe przyjazne, wrażliwe i opiekuńcze dzieci. Widzą między sobą różnice (potrafią dostrzec niepełnosprawność kolegi), ale nie jest to różnica w pełnym tego słowa znaczeniu. Niepełnosprawny rówieśnik może być dla nich tak samo kolegą, partnerem w zabawie, od którego wymaga się podporządkowania regułom zabawy, ale i regułom społecznym. Czasem także trzeba mu pomóc (podać rękę na schodach, pomóc zrobić zakupy w sklepiku szkolnym, pomóc odrobić zadanie czy wykonać jakąś pracę plastyczną) i wtedy towarzyszą sobie tak zwyczajnie, bez nadopiekuńczości czy pobłażania. Dzieci uczęszczające do klas integracyjnych, które spotykają się na co dzień z osobami niepełnosprawnymi są lepsze niż poprzednie pokolenia. Jednak sam kontakt tu nie wystarczy. Należy odpowiednio wychowywać, nauczyć właściwego stosunku do niepełnosprawnych kolegów, umiejętnej pomocy, zrozumienia, nie pogardliwej litości. Nie można też nauczyć na siłę, trzeba dużo rozmawiać i tłumaczyć. Ten właściwy stosunek powinien wypływać z serca. Do rodziców i nauczycieli należy odpowiednie wychowanie. Ważny jest też oczywiście przykład, chociaż dobro nie łatwo naśladować. Duże znaczenie w integracji szkolnej mają nauczyciele, którzy są bardzo zaangażowani. Program nauczania jest interesujący i dobrze dostosowany do różnorodnych możliwości dzieci. Sprawni uczniowie są wychowywani tak, aby szanowali i pomagali słabszym kolegom. W postawach nauczycieli zdecydowany wpływ ma codzienna praca z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Wyniki badań dowodzą większej gotowości nauczycieli na przyjęcie niepełnosprawnych niż faktyczne przygotowania resortu oświaty. Nikłe przygotowanie resortu oświaty wyraża się słabym wyposażeniem szkół w niezbędne środki dydaktyczne, brakiem kadry specjalistycznej w szkołach- szczególnie pedagogów specjalnych. Nietypowość pracy z uczniem niepełnosprawnym jest jeszcze dla wielu nauczycieli barierą trudną do pokonania. Gdy zabraknie wspomagających sojuszników i słabnie własna motywacja, nauczyciel się poddaje, co uzewnętrznia się niechęcią wobec niepełnosprawnego i w jego - a nie własnym- zachowaniu upatruje się przyczyn swojej porażki. Pozytywne nastawienie kadry pedagogicznej, rodziców i rówieśników jest jednym z istotnych warunków prawidłowej adaptacji niepełnosprawnych i w znacznej mierze gwarantuje sukces idei integracyjnego modelu szkoły.

Bibliografia.
1. Jadwiga Bogucka "Integracja w pedagogice specjalnej- teoria i praktyka w odniesieniu międzynarodowym"
2. Maria Król, Małgorzata Jagoda "Pomoc Dzieciom Niepełnosprawnym".

Opracowanie: mgr Monika Kowalczyk
pedagog specjalny

Wyświetleń: 2042