Zagrożenia życia w XXI wieku

Zjawiska życia i śmierci od tysiącleci stanowiły przedmiot rozważań ich sensu i wzajemnych relacji. Charakter obu zjawisk z wielkim trudem można opisać i zanalizować. Związek istniejący pomiędzy zjawiskami życia i śmierci ma charakter sprzeczności dwóch wzajemnie wyłączających się twierdzeń, z których każde w świetle określonego systemu pojęciowego może być prawdziwe i uzasadnione. W codziennym życiu człowieka klarowny wymiar życia i śmierci ulega częściowemu zatarciu. Przybiera formę bardziej szczegółową i uzależnioną od określonych warunków - formę specyficznych zagrożeń.

Zagrożenia zewnętrzne

W tej grupie zagrożeń wyodrębnić można trzy kategorie dla określonego podmiotu. Stanowią je: przyroda, inny człowiek (inni ludzie), oraz wytwory ludzkiej cywilizacji.

W ramach zagrożeń występujących ze strony przyrody możemy wyróżnić niebezpieczeństwo, które stwarza przyroda żywa, np. dzikie i oswojone zwierzęta, bakterie, oraz przyroda nieożywiona, np. trzęsienie ziemi, susze, powodzie, huragany.
Bezpośrednie działanie sił przyrody może wywołać bardzo dotkliwe konsekwencje dla życia i zdrowia człowieka, zazwyczaj masowej skali.

Człowiek może być dla innego człowieka oraz dla innych ludzi sprawcą zagrożeń nie tylko o charakterze ekologicznym, ale i społecznym. Zagrożenia te mają charakter bezpośredni, np. gdy wymierzone są wprost w innego człowieka, lub też pośredni, jeżeli skierowane są na elementy jego otoczenia: fizycznego i społecznego.
Mogą one mieć charakter zamierzony lub niezamierzony, przy czym często granica między obu kategoriami zagrożeń nie jest wyraźnie zarysowana. Środki zagrożeń mogą mieć charakter podmiotowy, np. określone czynności manualne, wypowiedzi słowne, bądź też przedmiotowy np. specjalistyczne narzędzia lub nawet przedmioty codziennego użytku.

W kategorii wytworów ludzkiej cywilizacji zagrażających człowiekowi mamy do czynienia z: aparaturą przeznaczoną do niszczenia ludzi, np. wszelkiego rodzaju broń, krzesło elektryczne, gilotyna itp. oraz taką, która pociąga za sobą znaczną degradację środowiska naturalnego. Dotyczy to takich urządzeń , jak reaktory atomowe, fabryki produkujące pewne substancje chemiczne, rafinerie naftowe, samoloty, statki, samochody, a także maszyny produkcyjne itp.

Zagrożenia wewnętrzne

Ludzie zmuszeni są do stawania wobec zagrożeń o charakterze wewnętrznym, tj. wynikających z określonych niepożądanych zmian w sferze ich świata wewnętrznego.
Pewna grupa zagrożeń wewnętrznych wiąże się ze zmianami zachodzącymi w psychice jednostki. Zmiany te mają charakter utraty pewnych właściwości bądź możliwości indywidualnych.

W przypadku samobójstwa mamy do czynienia z utratą innych możliwości istnienia. Człowiek traci kontrolę nad własnym życiem, czuje się bezradny wobec wymagań codziennych sytuacji. Stres staje się czynnikiem destrukcyjnym, a nie mobilizującym. Udane i nieudane próby samobójcze dokonywane są przez osoby z przejściowymi lub trwałymi zaburzeniami osobowości. Osoby te posiadają wspólne cechy, które obniżają próg tolerancji na stres i często są klasyfikowane jako niedojrzałość emocjonalna.

Utrata zdolności autoregulacji doprowadza do uzależnień i nałogów. Ma ona katastrofalne konsekwencje fizyczne i psychiczne dla zdrowia i życia osoby, która popadła w nałóg. W wymiarze życia psychicznego występuje spadek samokontroli i utrata zaufania do własnej osoby prowadzące do niezdolności do kierowania swoim postępowaniem.

Z innego rodzaju zagrożeniem zdrowia i życia ludzkiego stykamy się wkraczając w obszar psychopatologii. Zjawisko to w przypadku nerwicy określa się jako utratę radości życia, a w przypadku psychozy jako utratę kontaktu z rzeczywistością. W sytuacji, gdy jednostka czuje się zarówno ciągle zagrożona niebezpieczeństwami życia, jak i niezdolna do radzenia sobie z nimi wówczas stosowane powszechnie środki obrony przestają wystarczać. Jednostka jest w stanie jedynie zmniejszyć sobie cierpienie ale nie jest w stanie konstruktywnie przezwyciężyć problemów.

Zbliżony problem stanowi kwestia zagrożeń doświadczanych przez osoby niepełnosprawne, np. niewidome, głuche, z zaburzeniami systemu lokomocyjnego. Ludzie ci mają zamknięty dostęp do odbioru określonej kategorii wrażeń zmysłowych bądź też ograniczone możliwości uczestniczenia w życiu społecznym.

Z innego rodzaju zagrożeniami stykają się osoby znajdujące się w sytuacji utraty bliskiej osoby. Sytuacja taka wywołuje zazwyczaj tzw. reakcję żałoby, z którą większość ludzi jest w stanie powoli i stopniowo sobie radzić.

Zagrożenia zdrowia i życia człowieka wiążą się również z jego sferą funkcjonowania społecznego. Wiadomo, że człowiek nie może się prawidłowo rozwijać poza społeczeństwem, tymczasem wielu ludzi jest niejako skazanych na doznawanie tego, co określa się mianem "samotności wśród wielu ludzi".

Najsilniejsze obawy wywołują zagrożenia o charakterze ekonomiczno-politycznym. Dotyczą one rzeczywistości życia dnia codziennego. Są szczególnie odczuwane przez robotników, ludzi żyjących na wsi i w małych miasteczkach, przez osoby gorzej sytuowane i o niższym wykształceniu. Zły stan klasy politycznej eksponują przede wszystkim: inteligencja, prywatni przedsiębiorcy i kadra kierownicza.

Zagrożenia o charakterze zewnętrznym i wewnętrznym są postrzegane przez ludzi żyjących w danym czasie w określonej społeczności przez pryzmat sytuacji społecznej oraz wynikających z niej uwarunkowań codziennego życia jednostki. Percepcja zagrożeń jest zawsze osadzona w pewnym szerszym kontekście zjawisk dotyczących danej społeczności.

Opracowanie: Zbigniew Mądrachowski

Wyświetleń: 2005