ROLA NAUCZYCIELA W WYCHOWANIU

"Pojęciem "zawód nauczyciela" określamy ogół osób zatrudnionych w placówkach oświatowo - wychowawczych i opiekuńczych, wykonujących czynności nauczania, wychowania, opieki i inne".

Idee pedagogiczne, cele, treści i zasady kształcenia i wychowania realizują się i ożywiają dzięki działalności nauczyciela - wychowawcy. Osoba i osobowość nauczyciela, jego przygotowanie i umiejętności zawodowe, jego autorytet i postawa odgrywają decydującą rolę w procesie wychowania i nauczania w szkole. Nauczyciel jest, organizatorem, kierownikiem oraz opiekunem tego procesu.

Podstawowym zadaniem nauczyciela jest przygotowanie dorastających pokoleń do pracy i życia w społeczeństwie. Człowiek opuszczający szkołę musi być wyposażony w określony zasób wiedzy i umiejętności. W toku realizacji tego zadania nauczyciel występuje jako osoba kierująca i organizująca proces nauczania i wychowania w szkole, jako opiekun dzieci i młodzieży. Sprostanie tym zadaniom wymaga od nauczyciela odpowiedniego poziomu wykształcenia, ciągłej troski o własny rozwój intelektualny.

"Bardzo często wyrażany jest pogląd, że do pracy w zawodzie nauczyciela nie wystarczy odpowiednia wiedza i odpowiednie przygotowanie pedagogiczne, lecz że trzeba jeszcze mieć talent pedagogiczny, a talent pedagogiczny jest rzeczą wrodzoną, nauczycielem - wychowawcą "trzeba się urodzić".

Powodzenie w pracy dydaktycznej, wychowawczej i społecznej nauczyciela zależy przede wszystkim od ukształtowania się odpowiedniego stosunku wychowawczego między nauczycielem a uczniem. Jakość tego kontaktu warunkuje wpływ wychowawczy . Właściwy kontakt psychiczny z młodzieżą i tym samym pracę wychowawczą ułatwia nauczycielowi umiłowanie dzieci i młodzieży. Nauczyciel musi dobrze znać powierzone mu dzieci, aby nimi kierować i na nie odpowiednio wychowawczo oddziaływać. Znajomość dzieci pozwala nauczycielowi widzieć ich możliwości. Wymagania należy łączyć z szacunkiem, jeżeli chcemy aby uczniowie szanowali nauczyciela, nauczyciel musi również szanować osobowość dziecka.

"W wychowaniu wszystko powinno zależeć od osobowości nauczyciela, dlatego, że siła oddziaływania wypływa tylko z żywego źródła ludzkiej osobowości. Żadne ustawy i programy; żaden sztuczny organ zarządzania, jakby nie był doskonały, nie może zmienić osobowości w procesie wychowania… Bez osobistego, bezpośredniego wpływu wychowawcy na wychowanka, prawdziwe wychowanie, kształtujące charakter, nie jest możliwe. Tylko osobowość może oddziaływać na rozwój i określenie innej osobowości, tylko charakterem można kształtować charakter".

Wychowanek jest zwierciadłem wychowawcy. Sztuka wychowania polega na tym, aby nauczyciel - wychowawca dostrzegł siebie w wychowanku.

Nauczyciel organizuje proces wychowania uczniów, ocenia ich zachowanie, wskazuje normy moralne i zachowania społecznie pożyteczne, wyjaśnia zjawiska negatywne, ma on do dyspozycji środki regulujące zachowanie uczniów. Nauczyciel jest źródłem informacji o świecie, organizuje proces poznania w czasie lekcji, wyznacza uczniom pracę do wykonania w domu i kontroluje ją. Wychowawca stwarza również warunki do rozwoju zainteresowań uczniów poza lekcją i szkołą, podejmuje różnego rodzaju działania w celu ukształtowania środowiska wychowawczego ucznia.

Zadania nauczyciela - wychowawcy można ująć w następujące grupy obowiązków i czynności:
- Organizacja procesu nauczania i wychowania, opieka nad uczniami:
a) Prawidłowe realizowanie programów nauczania i wychowania, osiąganie jak najlepszych wyników w pracy, udoskonalanie metod nauczania i wychowania;
b) Stałe poznawanie uczniów, ich postaw moralnych, postępów w nauce, możliwości organizacji pracy domowej;
c) Wdrażanie dzieci do samodzielnej systematycznej pracy, wystrzeganie się na lekcjach, w pracy pozalekcyjnej, pozaszkolnej bodźców niepedagogicznych;
d) Stała troska o stan zdrowia uczniów i kulturę zachowania, a więc współpraca z lekarzem, higienistką.

- Współdziałanie:
a) z dyrektorem;
b) z Radą Pedagogiczną;
c) prowadzenie dokumentacji zapewniającej ciągłość i skuteczność pracy dydaktyczno - wychowawczej i organizacyjnej.

- Praca z rodzicami i opiekunami:
a) utrzymanie kontaktów z rodzicami i opiekunami ucznia, wzajemna informacja o nim;
b) wzajemny szacunek i życzliwość;
c) skłanianie rodziców do pracy nad sobą w zakresie zdobywania elementów wiedzy o dziecku oraz zadaniach wychowawczych, do współpracy domu ze szkołą.

- Działalność w środowisku:
a) znajomość warunków środowiska lokalnego, jego kultury, osiągnięć, stosunków międzyludzkich;
b) pomoc w kierowaniu życiem społecznym i kulturalno - oświatowym;
c) dbałość o honor szkoły i godność zawodu nauczyciela;
d) pozyskiwanie środowiska do współuczestnictwa w realizacji zadań szkoły.

- Doskonalenie i samokształcenie zawodowe:
a) poszerzanie i aktualizowanie wiedzy z zakresu nauczanego przedmiotu, wiedz pedagogicznej;
b) pogłębianie znajomości programów nauczania i wychowania".

Dla spełnienia tych zadań w zakresie kształcenia, wychowania i opieki nauczyciel musi mieć odpowiednie przygotowanie zawodowe. Powinien posiadać wiedzę specjalistyczną, wiedzę o dziecku i jego rozwoju psychofizycznym, o środowisku rodzinnym dziecka. Powinna go też cechować miłość do dziecka, takt i kultura. Aby nauczyciel mógł efektywnie pracować i spełniać kierowniczą rolę w procesie wychowania, musi być zdolny do krytycznej refleksji w wykonywaniu swojej pracy, do ciągłej samooceny, w celu doskonalenia swoich kwalifikacji, swojej osobowości.

"Nauczyciel staje się świadomym wychowawcą w miarę swoich uzdolnień, swego taktu i swego przygotowania do zadań wychowawczych".

Rola nauczyciela w procesie wychowania, zarówno w aspekcie zadań jak i zakresu i charakteru czynności oraz wpływu osobowości nauczyciela na ucznia, ma decydujące znaczenie dla procesu kształcenia i wychowania. W miarę zmian zachodzących w strukturze szkoły, treściach kształcenia i wychowania, metodach pracy, rola ta podlega ciągłym modyfikacjom. Należy rozpatrywać ją nie tylko z punktu widzenia nauczyciela jako jednostki wykonującej określone zadania nauczania i wychowania, ale także w powiązaniu z całym zespołem nauczycielskim, jego organizacją i zasadami.


Bibliografia
1. S. Krawcewicz J. Wołczyk - Zawód nauczyciela. W: Pedagogika pod red. M. Godlewskiego, T. Wujka, Warszawa 1977
2. S. Wołoszyn - System oświaty - nauczyciel. W: Pedagogika, red. B. Suchodolski, Warszawa 1970
3. Z. Mysłakowski - Wychowanie człowieka w zmiennej społeczności. Warszawa 1965

Opracowanie: mgr Danuta Wiktor

Wyświetleń: 6994