Recenzja książki Bogusława Śliwierskiego, Jak zmieniać szkołę? Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej, Oficyna Wydawnicza IMPULS, Kraków 1998

Żyjemy w okresie ożywionych zmian w polskiej oświacie .Od wielu lat nie zanotowano tak znaczących zmian w oświacie jakie nastąpiły w ostatnich latach. Szczególnie perspektywa integracji Polski z Unią Europejską wpływa na poszukiwanie i wprowadzanie zmian w polskiej szkole. Szczególnie aktualne publikacje wpływają na poszerzanie horyzontów myślenia nauczycieli.

Tytuł książki "Jak zmieniać szkołę" szczególnie mnie zainteresował. Autor B. Śliwierski napisał książkę w przejrzysty i czytelny sposób. Dokonał podziału publikacji na rozdziały, które można czytać oddzielnie i łączyć w całość.

Rozdział 1 porusza temat reformy edukacyjnej w warunkach wyzwań nowoczesności. Rozważania autora idą w kierunku zmian w oświacie. Wyjaśnia złożone pojęcia np. reformowanie systemu oświaty, innowacje, reformy powierzchowne i głębokie itp.

Rozdział 2 poświęcony jest pedagogice humanistycznej, która jest jeszcze jedną potrzebą i wielką tęsknotą ludzi za edukacją dla człowieka. Określana jest mianem "pedagogika o duchu", jako jedności ciała, umysłu i ducha. Zostały sformułowane zasady kształcenia, a wg. idei humanistycznej można kształtować różne modele edukacyjne np. szkoła otwarta.

Rozdział 3 dotyczy jakościowego funkcjonowania szkoły powszechnej. Cechy dobrej szkoły omówione zostały na przykładzie badań austriackich. Rozważania na ten temat autor kończy zdaniem Petera Poscha, który twierdzi, że "... ewolucja społeczeństw przemysłowych i wzrost procesów indywidualizacji prowadzi do zmian w kulturze nauczania i uczenia się". I to zdanie oddaje sens pracy, wysiłku, który prowadzi do takich właśnie zmian.

Rozdział 4 porusza temat szkół o własnym profilu, których idea wiąże się z ruchem reformatorskim edukacji w Szwajcarii. Szkoła z profilem to placówka m.in. zorientowana na dziecko, wspierana przez zaangażowanie nauczycieli, zarządzana przez kierownictwo szkoły i współkierowana przez rodziców.

Rozdział 5 prezentuje berliński model szkoły o poszerzonej odpowiedzialności. Te same typy szkół nazywane są w Szwajcarii - szkoły z własnym profilem, w Austrii jest realizowany projekt częściowej autonomii szkół publicznych, w Czechach - szkoły indywidualnych projektów, a w Polsce od 1989 roku - szkoły autorskie. W tych modelach szkół chodzi o przekształcanie środowiska wewnątrzszkolnego, aby utworzyć własny profil pedagogiczny, a co za tym idzie, wzmocnić wśród nauczycieli większe poczucie odpowiedzialności za jego urzeczywistnianie w praktyce. W dalszej części rozdziału przedstawione zostały działania innowacyjne szkoły w Berlinie i warunki przeprowadzania takiej "reformy" w szkole.

Rozdział 6 został poświęcony szkołom alternatywnym na przykładzie szkół Gestalt istniejących od 1977 roku. Pedagogika Gestalt powstała dzięki połączeniu wysiłków i dokonań badawczych filozofów, psychoterapeutów i pedagogów z USA, Paryża i Berlina. Omówione są cele ogólne , kierunki tej pedagogiki, rola nauczyciela i model szkoły bazujący na tej pedagogice, gdzie proponuje się zamiast:
- centralistycznej, zdecentralizowaną mini szkołę
- selekcji-wspieranie
- normalizowania i planowania-samosterowane i twórcze uczenie się
- lekcji przedmiotowych - zajęcia blokowe
- kognitywizmu - integrację
- tłumienia zakłóceń - pracę z zakłóceniami
- naukowego fachowca - nauczyciela jako człowieka
- prowadzenia za rękę- samostanowiące uczenie się
- rezygnacji z samodzielności uczniów - uzdalnianie do aktywnego samostanowienia.

Rozdział 7 omawia Europejskie Forum o Wolność w Oświacie utworzone w 1990 roku w Velence k/Budapesztu i przyjęło deklarację o konieczności przetransponowania do ustawodawstwa oświatowego we wszystkich krajach Europy podstawowych praw człowieka do kształcenia, czyli zapewnia dostęp każdego dziecka do autonomicznych ofert edukacyjnych, prawo każdej szkoły do samorządnego kierownictwa i zarządzania, prawo do zakładania wolnych szkół oraz prawo wszystkich rodziców do wolnego wyboru szkoły dla ich dziecka. Europejskie Forum zaowocowało międzynarodową współpracą. Profesor R. Łukaszewicz z Wrocławską Szkołą Przyszłości wzbudził wielkie zainteresowanie polską pedagogiką na XIII Forum w Wiedniu.

Rozdział 8 przedstawia pomysł uwspółcześnienia szkół w Polsce od 1991 roku, w których nowością stały się rady szkół. Dalej autor omówił zadania i funkcjonowanie podobnych szkół np. USA, Anglii, Kanady, Danii, Holandii, Austrii i Czech. Ciekawym pomysłem Austrii jest organizowanie kształcenia członków rady poprzez seminaria dla rodziców i nauczycieli w celu komunikacji i współpracy.

Rozdział 9 opisuje austriacką diagnozę i projekt współpracy szkoły z rodzicami po 1994 roku. Interesująco ukazała się współpraca szkoły z rodziną dziecka w celu redukowania lub eliminowania trudności wychowawczych.
Rozdział 10 ukazuje przemiany oświatowe w Czechach zmierzając w kierunku nowego wychowania. Autor przedstawił propozycje rozwiązania współczesnych problemów oświatowych związanych z niżem demograficznym, wydłużeniem czasu nauki w szkole, prognozami gospodarczymi, które nie obce stają się w naszym kraju. Należy więc wykazywać własną aktywność, a nie biernie czekać. Należy poszukiwać nowych możliwości i aktywnie uczestniczyć w zmianach.

Rozdział 11 porusza problem nowatorów i faryzeuszy w edukacji alternatywnej. Opisane są w tym rozdziale przykłady degradacji reform w małej i wielkiej skali środowiska oświatowego.

Rozdział 12 opisuje eksperymenty pedagogiczne, które nie zyskały aprobaty MENiS, a według autora są godne uwagi. Opierały się one na koncepcji nauczania holistycznego, wg psychologii humanistycznej C. Rogersa, H. Rylke. Były to eksperymenty pedagogiczne , które w większości nie mogły pokonać barier biurokratycznych a później stały się inspiracją w reformie w 1999 roku.

Rozdział 13 porusza odwieczny problem nauczycielskich "manewrów" wobec uczniów, które określane są mianem "wszechwiedzy" i "wszechwładzy". Są to dowody słabości nauczycieli, a nawet przemocy nauczycieli wobec uczniów opracowane w badaniach Torrance a, Stroma. Jest to bardzo ważny i "palący" problem współczesnej oświaty.

Rozdział 14 poświęcony jest etyce nauczycieli. Opisane są tu zachowania nieetyczne wobec uczniów, a także kierunki programów naprawczych.

Rozdział 15 omawia problem samorządności nauczycieli. W świetle przeprowadzonych badań w Polsce występuje autentyczny brak samorządności. Wynika to z kilku czynników m.in.
- lęku przed utratą pracy
- niskiego statusu społecznego
- braku kodeksu etycznego
- braku samorządu zawodowego nauczycieli

Rozdział 16 porusza tematykę prawnej suwerenności dziecka w toku historii świata, od 1689 r. w USA aż po 1989 r. z Międzynarodową Konwencją Praw Dziecka . W Polsce obowiązującą od 1991 roku.

Rozdział 17 poświęcony jest dylematom doskonalenia zawodowego nauczycieli w Polsce, w związku z przygotowaniami do integracji z Unią Europejską, co niesie za sobą wprowadzenie zachodnio-europejskich standardów kształcenia, transferu i adaptacji programów, technologii kształcenia i doskonalenia, dwuprzedmiotowego nauczania przez nauczycieli, refleksyjnej praktyki, samodzielnego tworzenia i realizacji programów.

Rozdział 18 omawia przykłady "chorej" praktyki oświatowej. Profesor Kwieciński przytacza następujące przykłady:
"...kumulowanie się zjawiska ciemnoty, fasadowość deklaracji ideowych i aroganckie lekceważenie wagi edukacji"
"...otwieranie wielu tysięcy miejsc na studiach prywatnych i odpłatnych bez pokrycia w kompetencjach"
"...powszechna korupcja wśród nauczycieli"
W dalszej części zostały opisane różne fakty z życia szkoły.

Zakończenie książki to dwa rozdziały Volkera Edlingera. Przedstawia rozważania o byciu nauczycielem i korczakowskie obserwacje dziecięcego świata.

Bogusław Śliwierski poprzez publikację swojej książki, którą napisał w oparciu o doświadczenia wyniesione z własnego kraju poprzez porównanie z zagranicznymi doświadczeniami realnie odniósł się do aktualnej sytuacji w naszym systemie oświatowym. Podpowiada jak dokonywać zmian w edukacji. Mówi, że warto uczyć się od innych pedagogów w myśl powiedzenia, że "...człowiek uczy się przez całe życie". Korzystajmy z doświadczeń innych, nie warto tracić czasu na popełnianie tych samych błędów. Pokazuje jak ważny jest wizerunek nauczyciela, a tym samym rodzi się autorytet pedagoga.
Pozwala osobom powiązanym z oświatą odświeżyć swoje doświadczenia edukacyjne. Młodym ludziom rozpoczynającym drogę zawodową pokazuje właściwy kierunek dążeń i działań w systemie szkolnym i nie tylko.

Książka bardzo interesująca, zmusza czytelnika do refleksji i myślenia, to jest jej ogromny atut.

Opracowanie: Anna Piernik

Wyświetleń: 4258