Techniki Freineta a współczesne nauczanie

Reforma oświatowa stawia przed szkołą i nauczycielami nowe zadania. Zreformowana szkoła ma przygotować uczniów do wymogów stawianych im
we współczesnym świecie. Ma uczyć: samodzielności, twórczego myślenia
i działania, planowania, skutecznego komunikowania się, korzystania z różnych
źródeł informacji, wykorzystywania wiedzy w praktyce, współdziałania w
zespole itd.

Coraz więcej pedagogów, widząc błędy i niedostatki tradycyjnego systemu szkolnictwa, próbuje szukać źródeł inspiracji w koncepcjach kształcenia alternatywnego, jedną z nich jest pedagogika C. Freineta.

Pedagogika ta uwzględnia wszechstronny rozwój dziecka, jego potrzeby, możliwości i naturalny sposób życia. Szanuje jego indywidualność
i odrębność. Pedagogika C. Freineta zapewnia sukces każdemu dziecku, naturalne zdobywanie doświadczeń i nabywanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach, umożliwia aktywny udział w życiu.

Dostrzegając dydaktyczno-wychowawcze walory pedagogiki C. Freineta, pragnę ukazać zastosowanie tej koncepcji w nauczaniu integralnym w klasach początkowych.

Podstawowe elementy pedagogiki Freineta to:
1. Swobodna ekspresja.
2. Metody naturalne.
3. Wychowanie przez pracę.
4. Spółdzielcze formy samorządności uczniów.

Kluczowym zagadnieniem w pedagogice Freineta jest swobodna twórczość uczniów, czego wyrazem są różne formy ekspresji artystycznej i praktycznej dzieci. Ekspresja dziecka może być wykorzystana do wyzwolenia w nich postawy twórczej w różnych dziedzinach życia, a jednocześnie jest dla nauczyciela bogatym źródłem służącym poznaniu uczniów.

Freinet był jednym z pierwszych pedagogów, którzy zwrócili uwagę na ekspresję słowa w postaci swobodnych tekstów, gazetki szkolnej, korespondencji międzyszkolnej, żywego teatru czy poezji. Twórczość dzieci, której tworzywem jest słowo, uważał Freinet za niezawodny środek kształcenia czynnego języka uczniów i najlepszy sposób nawiązywania kontaktów międzyludzkich. W jego koncepcji dużo miejsca zajmuje też ekspresja artystyczna, która może zaspokoić wiele potrzeb psychicznych dziecka, pozwala na osiągnięcie sukcesu każdemu uczniowi.

W nauczaniu Freinet proponuje zastąpienie tradycyjnych metod przez metody naturalne, czyli odpowiadające naturalnym potrzebom dziecka.

Dużą uwagę przywiązywał Freinet do wychowania przez pracę. Istotą wychowania preferowanego przez Freineta jest umożliwienie dzieciom zdobywania samodzielnych doświadczeń w toku różnorodnej działalności oraz przeżyć wynikających z własnego wysiłku. Wtedy zrozumieją one sens pracy i jej wartość.

W swej koncepcji wychowania Freinet dużo uwagi poświęcał samorządnej organizacji życia w klasie, gdyż w trakcie wspólnego działania poszczególni członkowie zespołu klasowego poznają się nawzajem, uczą się wzajemnie pracować, planować, oceniać. W ten sposób kształcą swoją osobowość, uczą się współdecydowania i współodpowiedzialności. Aby ułatwić osiąganie tych celów, Freinet uprowadził nowe formy pracy szkolnej, które nazwał "technikami szkolnymi".

Koncepcja pedagogiczna Freineta w odróżnieniu od szkoły tradycyjnej skupia uwagę na pracy dziecka. Określa ona cel wychowania i nauczania jako: "maksymalny rozwój osobowości w obrębie kolektywu, któremu dziecko służy i z którego usług może korzystać"1.
Nauczanie uwzględniające elementy pedagogiki C. Freineta stara się uczynić szkolny program nauczania ( lub jego fragmenty ) programem uczniów. Dlatego nauczyciele - frenetowcy usiłują formułować cele i zadania odpowiadające potrzebom dzieci i ich środowiska włączając do tej pracy, samych uczniów.
Nauczanie oparte na założeniach pedagogiki C. Freineta - respektujące w znacznym stopniu zasadę indywidualizacji uczenia się i w jakimś stopniu, zasadę spontanicznej aktywności uczniów powiązanej z potrzebami ich środowiska oraz potrzebami kolektywu - może spełniać nie tylko rolę czynnika osobowościowo twórczego, ale także w jakiejś mierze środowiskotwórczego Preferuje on zasadę dość wszechstronnej aktywności uczniów".

Aby zrealizować te cele Freinet określa następujące warunki:
- współdziałanie nauczyciela z uczniami i uczniów między sobą w obrębie klasy ;
- prawidłowe układanie stosunków w klasie opartych na szacunku dla dziecka, dla jego swobodnej ekspresji i twórczej ciekawości ;
- bliska współpraca z najbliższym środowiskiem przyrodniczymi, społecznym, a także z innymi szkołami ;
- uzasadnione umotywowanie wysiłków jakie dziecko podejmuje i stwarzanie mu poczucia bezpieczeństwa.

Dla ukształtowania wyżej wymienionych wartości człowieka, Freinet postuluje zerwanie ze szkolarskimi metodami nauczania to jest z wykładem, przymusem i karą, zastępuje je metodami, które nazywa naturalnymi lub normalnymi.

Celestyn Freinet zerwał z systemem klasowo-lekcyjnym. Zastąpił go klasopracowniami poza klasą, ogrodem oraz różnymi rodzajami warsztatów. Miejsce typowej dla tradycyjnych szkół - pracy jednolitej zajęła w szkole Freineta praca w grupach wiekowych oraz podgrupach, w których kryterium doboru stanowią zainteresowania czy wspólne zamierzenia uczniów. Freinet pisze: "Dziecko nie lubi pracy zbiorowej, której wszyscy muszą się podporządkować. Lubi ono pracę indywidualną lub w obrębie spółdzielczej wspólnoty". I dalej : "Nikt nie lubi być zmuszanym do jakiejś pracy, nawet jeśli mu się wydaje szczególnie przyjemna. Przymus działa paraliżująco". Jest on zwolennikiem kontroli i oceny, która nie jest dziełem jednego człowieka, nauczyciela, który jak każdy człowiek popełnia pomyłki i nie unika stronniczości.Tradycyjne formy oceny Freinet zastąpił samokontrolą i samooceną.

Karnet szkolny jest rodzajem dzienniczka, który służy uczniowi przez cały okres pobytu w szkole. Oprócz grafików tygodniowych uczeń wkleja do niego również oznaki uzyskanych sprawności. Dyplomy sprawności mają na celu mobilizować dzieci do maksymalnej, zgodnie z ich możliwościami sprawności. Oznaka sprawności zostaje wklejona do karnetu ucznia. Ta forma kontroli pomaga nauczycielowi zainteresować się w uzdolnieniach i zainteresowaniach ucznia 2. Jego zdaniem uczeń musi mieć stały kontakt z poezją i prasą o wysokim poziomie artystycznym 3.

Pedagogika C. Freineta to jedna z propozycji unowocześnienia pracy szkolnej. Jej założenia są ciągle aktualne i z powodzeniem mogą być stosowane w nowej zreformowanej szkole.

Istotą pedagogiki C.Freineta jest wyzwolenie odpowiedzialności, tolerancji oraz twórczej aktywności uczniów, a także zespolenie naturalnej ekspresji dziecka z różnymi formami pracy indywidualnej i zbiorowej.

Techniki Freineta mają duże wartości dydaktyczne i wychowawcze, rozwijają odwagę w wypowiadaniu się, podnoszą wiarę we własne siły. Dają możliwość kształtowania wielostronnej osobowości, podnosząc zarazem wyniki nauczania.

Opracowanie: Renata Wieczorek

Wyświetleń: 2615