Zastosowanie komputera w nauczaniu ortografii

Doskonalenie u dzieci umiejętności bezbłędnego pisania to dziedzina, w której szczególnie przydatne są rozrywkowe i zabawowe formy uczenia się. Gwarantują one aktywną postawę, wzmagają czujność ortograficzną, w naturalny sposób kształtują świadomy stosunek do problemów ortograficznych.

Do opanowania sztuki bezbłędnego pisania nie wystarczy samo opanowanie reguł ortograficznych i ich mechaniczne powtarzanie. Niezbędne są liczne, jak najbardziej atrakcyjne i urozmaicone ćwiczenia.

Komputer jest cennym środkiem dydaktycznym pozwalającym skuteczniej rozwijać aktywność intelektualną uczniów na wszystkich etapach kształcenia.
Daje uczniowi możliwość samodzielnego rozwiązywania problemu, a jak wiadomo, uczniowie wykazują większe zainteresowanie danym problemem, jeśli mogą go rozwiązać sami, a nie tylko asystować przy jego rozwiązaniu.

Z moich obserwacji wynika, że możliwość zabawy przy komputerze stanowi dla dzieci nie lada atrakcję. Pracownia komputerowa w mojej szkole jest "oblegana" przez uczniów. Pomimo to czasem udaje się, dzięki uprzejmości kolegów informatyków, zaprosić tam dzieci z klas I-III. Dzieci są wtedy bardzo szczęśliwe i z zapałem próbują podjąć zabawę.

Niestety szkoła nie dysponuje odpowiednim oprogramowaniem. Komputerowe programy dydaktyczne są drogie. Szkoły nie są w stanie zakupić licencji na 10 - 15 stanowisk, aby wszyscy uczniowie w czasie tej samej lekcji mogli pracować z tym samym programem. Pracownie komputerowe oprócz podstawowego oprogramowania nie dysponują prawie żadnymi programami. Dzieci z radością siadają jednak przy komputerze, aby skorzystać choćby z angielskojęzycznych wersji demonstracyjnych gier.

Ważne jest to, że w czasie pracy z komputerem dziecko ma ciągły wpływ na to co się dzieje na ekranie, może także z biegiem czasu samo ingerować w program i dostosowywać go do własnych potrzeb.

Komputer sprawia, że chętniej pracują i niejako przy okazji rozwijają umiejętności i pogłębiają swoją wiedzę. Powinniśmy więc przyjąć go za sprzymierzeńca, dbać oczywiście o efektywne wykorzystanie czasu przy nim, postarać się o programy edukacyjne i dydaktyczne. Niektórzy nauczyciele tworzą je samodzielnie, aby przyczynić się do powiększenia bazy dostępnego oprogramowania edukacyjnego. Interesujące i co ważne - darmowe programy można znaleźć na stronach internetowych. Oto niektóre z nich.
http://republika.pl/adlugosz/gm/gm_opis.html
http://strefa1.szkola.net/ka/kaig/aplikacje/aplikacje.html
www.republika.pl/sowa_aim/wstep.html

Aspektów wykorzystania programów w nauczaniu początkowym dzieci jest wiele. Kształcenie oparte na pracy z komputerem wiąże się jednak z koniecznością zmiany organizacji działań nauczyciela i uczniów. Osiągnięcie pozytywnych efektów nauczania napotyka na określone trudności zarówno w sferze dydaktycznej jak i organizacyjnej. Programy komputerowe stawiają nauczyciela w odmiennej sytuacji dydaktycznej, pozwalają na zastąpienie środków dydaktycznych stosowanych dotychczas bardziej nowoczesnymi i atrakcyjnymi dla ucznia. Poprzez oddziaływanie na wiele receptorów stają się środkiem optymalizującym proces nauczania.

Programom tym stawiane są specjalne wymagania, do których między innymi należą:
- preferowanie obsługi programu poprzez wskazywanie i wybieranie zamiast pisania na klawiaturze,
- odporność na niekonwencjonalny sposób podawania odpowiedzi,
- wykorzystanie elementów zabawy, jako naturalnej potrzeby dziecka w tym wieku,
- stosowanie atrakcyjnej, zachęcającej do pracy formy programu, jednak bez nadużywania efektów dźwiękowych, rysunków i tekstów na ekranie,odwoływanie się podczas pracy do wyobrażeń znanych już dziecku, do jego wcześniejszych doświadczeń życiowych,
- dostarczanie, podczas ćwiczeń trenujących, pewnych umiejętności, różnorodnych przykładów, aby nie spowodować znużenia
i zniechęcenia dziecka do dalszych działań,
- stopniowanie trudności zadań i ćwiczeń prezentowanych przez program stosownie do postępów dziecka w nauce,
- umożliwienie przerwania, zakończenia pracy w dowolnym momencie.

Komputer niewątpliwie może być pomocny również w nauczaniu ortografii. Wprawdzie szkoły są słabo zaopatrzone w programy komputerowe, ale coraz większa liczba dzieci ma możliwość kontaktu z komputerowymi grami edukacyjnymi, także ortograficznymi w domu. Programy te sprawiają, że dzieci traktują naukę poprawnej pisowni jak doskonałą zabawę i rozrywkę.

E. Polański dzieli ortograficzne programy komputerowe na trzy grupy:
1. programy edukacyjne, do których należą przede wszystkim gry komputerowe oparte na konwencji domowych gier video;
2. programy dydaktyczne nadające się do testowania umiejętności ortograficznych (badanie wyników) i ich doskonalenie w procesie kształcenia.
3. programy narzędziowe, czyli komputerowe słowniki ortograficzne, które służą poprawianiu napisanych tekstów (korektory tekstów).

Wykorzystywanie do nauczania ortografii edukacyjnych programów ortograficznych może przyczynić się do uzyskania pozytywnych efektów dydaktycznych, jeżeli będą one w sposób właściwy oddziaływały na pamięć wzrokową, słuchową, motoryczną i emocjonalną, na uwagę oraz myślenie logiczne.

Nieliczenie się z tymi determinantami może spowodować efekt odwrotny do oczekiwanego. Nauczyciele, którzy zamierzają nauczać ortografii m.in. przy pomocy programów komputerowych powinni zapoznać się z grami proponowanymi przez różnych wydawców i ocenić ich przydatność dla nauczania poprawnej pisowni. Ci nauczyciele, którzy chcą tworzyć własne programy edukacyjne również muszą w sposób szczególny pamiętać
o czynnikach determinujących kompetencję ortograficzną uczniów.

Program do nauczania ortografii w dużym stopniu powinien wykorzystywać pamięć wzrokową, być starannie przygotowany pod względem graficznym. Napisy ilustrujące ortogramy powinny być duże i wyraźne, obrazek kojarzony
z wyrazem może pomóc w jego zapamiętaniu, lecz nie powinien spychać ortogramu na margines ekranu.

Szczególnie niekorzystnie działają na uczenie się ortografii błędy pojawiające się na ekranie. E. Polański [4, s. 85] uważa, że programy zawierające niepoprawne zapisy należałoby zdyskwalifikować jako dydaktycznie szkodliwe, gdyż obraz błędnie napisanych wyrazów może rozchwiać jego poprawną pisownię lub utrwalić błędne nawyki.

Program nie powinien reagować w sposób zbyt atrakcyjny akustycznie na niepoprawne wybory ucznia. Aby wykorzystać pamięć słuchową przyjemna melodia powinna nagradzać dobre, a nie złe wybory. Zbytnie eksponowanie reakcji na błąd czasami powoduje, że dzieci świadomie popełniają błędy.

Do pamięci emocjonalnej należy odwoływać się stosując zasadę "bawiąc uczyć". Z moich obserwacji wynika, że dla dzieci młodszych nie posiadających jeszcze komputera w domu, którym pracownia komputerowa jawi się jako tajemnicze miejsce dostępne tylko dla starszych uczniów już samo zaproszenie do zabawy przy komputerze jest silnym bodźcem emocjonalnym.

Do myślenia logicznego można odwołać się przez podawanie obok poprawnego zapisu wyjaśnienia reguły ortograficznej, które może być traktowane jako ćwiczenie z komentowaniem. Ortograficzne programy komputerowe pozwalają ćwiczyć mechaniczne operacje pamięciowe, umiejętności konwencjonalne i szablonowe potrzebne
w kształtowaniu automatycznego nawyku poprawnego pisania.

Komputerowe programy edukacyjne i dydaktyczne w pewnym sensie wyręczają nauczyciela w przekazywaniu wiadomości i kształtowaniu umiejętności. Trzeba jednak pamiętać, że komputer wymaga pracy indywidualnej, jego efektywne wykorzystanie wymaga sieci komputerów. Komputer nigdy nie wyłączy z pracy nauczyciela, gdyż nauczyciel jest osobą, która wyjaśni w razie potrzeby problemy z komunikacją między uczniem
a komputerem.

Gry komputerowe mogą stanowić dobrą pomoc w nauczaniu ortografii,
ale nie powinny działać samodzielnie, lecz być związane z procesem pisania za pomocą edytorów tekstów. Należy je traktować jako jedną z wielu metod nauczania ortografii, przydatną szczególnie na zajęciach wyrównawczych
i kołach zainteresowań.

Bibliografia

1. B. Bieleń, G. Trzeciak Przewodnik metodyczny dla nauczyciela do zeszytów "Chcemy dobrze czytać i pisać". Wydawnictwo JUKA,
Łódź 1995
2. A. Jedut, A. Pleskot Nauczanie ortografii w klasach I - III Poradnik dla nauczyciela. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1991
3. G. Kapica W pogodnej atmosferze dzieci uczą się chętniej w Vademecum dla rodziców. pod red. doc. dr hab. W. Pomykało, Warszawa 1987
4. E. Polański Dydaktyka ortografii i interpunkcji. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995
5. E. Polański, A. Jakubowicz, F. Dyka Ortografia i interpunkcja
w nauczaniu początkowym. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996
6. W. Skrzypiec Ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne i stylistyczne
w klasach I-III. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1992
7. B. Zakrzewska Moje dziecko źle czyta i pisze. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997

Opracowanie: Beata Oszajca

Wyświetleń: 1215