Katalog

Anna Mazur-Boryca
Różne, Artykuły

"Zmyślne ruchy" - artykuł o kinezjologii edukacyjnej

- n +

ZMYŚLNE RUCHY
Ruch jest drzwiami do uczenia się - Paul E. Dennison

Umysł - niepojęty, niezgłębiony generator rzeczywistości, kultury, historii i wszelkich ludzkich możliwości, w dalszym ciągu nie przestaje interesować i zadziwiać w poszukiwaniu zrozumienia samego siebie. Uczenie się, myślenie, twórczość i inteligencja to procesy nie tylko mózgu, ale całego ciała. Wrażenia, ruchy, emocje i integrujące funkcje mózgu tkwią w naszym ciele. Ludzkie wartości kojarzone z umysłem nie mogą zaistnieć w oderwaniu od ciała.

Procesy myślenia i uczenia się odbywają się nie tylko w głowie. Wręcz przeciwnie, ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności intelektualnej, od najwcześniejszych ruchów aż do wieku starości. To zmysły naszego ciała karmią mózg informacjami z otoczenia, które są po-trzebne do zrozumienia świata i z których korzysta się, aby tworzyć nowe możliwości.

To właśnie ruch, w miarę jak staje się on coraz bardziej skomplikowany, wyraża wiedzę i zwiększa możliwości poznawcze.

Prawdziwe uczenie się, takie uczenie się, które ustanawia dla uczącego się znaczące związki, jest zakończone, dopóki nie przyniesie ono pewnego rezultatu, pewnego fizycznego, osobistego wyrażania myśli. Znaczna część uczenia się angażuje ustanowienie umiejętności, które pozwalają nam na wyrażanie naszej wiedzy: mówienie, pisanie, używanie komputera rysowanie, granie śpiewanie. Budując takie umiejętności używamy mięśni ciała, połączeń nerwowo-mięśniowych, a także ich połączeń ze znakami poznawczymi. Uczenie się nie jest procesem należącym wyłącz-nie do głowy. Aktywne, mięśniowe wyrażanie uczenia się jest jego ważnym składnikiem. Nie jesteśmy przyzwyczajeni do myślenia o mięśniach w ten sposób. Mamy skłonności do oddele-gowywania mięśni do domeny ciała a nie umysłu. A właśnie przez ekspresję udoskonalamy nasze pojmowanie.

Ekspresja przybiera zazwyczaj formę mowy lub pisania, co oczywiście odbywa się przy dużym wkładzie wysoce skoordynowanej działalności mięśni. Język jest prwdopodobnie najbardziej widowiskowym przykładem integracyjnego przetwarzania informacji, angażującym umysł, ciało i emocje. Poprzez język rozwijamy nasze możliwości myślenia i dzięki temu możemy odpowiednio nimi kierować.

Przy analizie wzajemnego oddziaływania mózgu i ciała wyłania się jeden nieodparty motyw: do uczenia się konieczny jest ruch. Ruch pobudza i aktywizuje wiele naszych możliwości umysło-wych. Najnowsze badania pomagają nam wyjaśnić, jak ruch korzystnie i bezpośrednio wpływa na układ nerwowy. Czynności wymagające aktywności mięśni, a szczególnie ruchy skoordynowane stymulują wytwarzanie neurotrofin-naturalnych substancji, które stymulują wzrost komórek nerwowych i wzrost liczby połączeń neuronalnych mózgu. Badania nad zwierzętami potwierdzają ten związek. Ruch jest zatem nieodłączną częścią uczenia się i myślenia. W układzie czuciowym każdy z nas musi rozwinąć własne skomplikowane sieci nerwowe wzorców ruchowych- swoistą "encyklopedię czynności''. Myślenie jest odpowiedzią na nasz fizyczny świat. Ruch jest inte-gralną częścią procesu przetwarzania danych. Największą przeszkodą w pełnym, szeroko rozpo-wszechnionym stosowaniu gimnastyki mózgu jest mocno zakorzenione pojęcie naszego społe-czeństwa, że umysł i ciało są odrębne, że ruch nie ma nic w z intelektem. Ta szczególnie błędna informacja stała się częścią naszego kulturowego dziedzictwa i jest przyjęta niemal przez całe społeczeństwo. Ludzie po prostu nie potrafią uwierzyć w to, że czynności fizyczne mogą pomóc w myśleniu.

Problemy w akceptacji gimnastyki mózgu spowodowane są również tym, że te skoordynowane ćwiczenia wydają się być proste, aby działały. Większość z nas wierzy w skomplikowane rozwiązania problemów. Jeżeli program nie jest trudny, kosztowny i wymagający wiele czasu, wydaje się, że jest mniej wartościowy. Ale wystarczy tylko wyjść poza takie myślenie, a okaże się, że proste, zdroworozsądkowe rozwiązania często przynoszą najlepsze wyniki.

W roku 1960 dr. Paul Dennison, amerykański pedagog, walcząc z własną dysleksją i kłopotami ze wzrokiem, ułożył program gimnastyki mózgu. Według twórcy metody wiele problemów intelek-tualnych i emocjonalnych w życiu człowieka wynika ze złego współdziałania obu pólkul móz-gowych i z braku integracji między nimi.

Dla pełnego obrazu otaczającego nas świata potrzebna jest praca obu pólkul mózgowych. Mózg jest narzędziem symetrycznym- każda jego część ma inne zadanie. Prawa półkula odpowiada za uczucia, prawdziwe wielowymiarowe uczenie się, ogólny pogląd, percepcję przestrzeni, pamięć długotrwałą, intencję-czyli jest ona twórcza, emocjonalna, postrzega całość. Lewa półkula mózgowa odpowiada zaś za : myśli, analizę, przypisywanie faktów, widzenie szczegó-łów, percepcję czasu, kontrolę nad słowem, porozumiewanie się werbalne, pamięć krótką-czyli jest ona logiczna, postrzega poszczególne elementy.

Tylko dzięki harmonijnej współpracy obu półkul mózgowych dzieci jak i dorośli mogą z łatwo-ścią przyswoić sobie nową wiedzę, umiejętności.
Natomiast brak równowagi między nimi prowadzi do powstania różnego rodzaju zakłó-ceń. Mogą wyniknąć np. problemy z nauką czytania i pisania, z koncentracją uwagi, wyrażaniem własnych emocji.

Dennison twierdzi, że powstałe zaburzenia pracy mózgu - "blokady", można zlikwidować poprzez ruch. Proponuje on bardzo łatwe i bezpieczne ćwiczenia, które wykonywane systema-tycznie prowadzą do integracji obu półkul mózgu, czego efektem może być np. płynne czytanie, umiejętność właściwej koncentracji. Działania kinezjologii edukacyjnej powodują szybkie i długotrwałe zmiany, poprzez rzeczywiste budowanie powiązań nerwowych w obrębie mózgu

Oto przykłady ćwiczeń gimnastyki mózgu, oraz omówienie ich funkcji w utrzymaniu równowagi umysł/ciało podczas uczenia się.

1. Punkty na myślenie.
Ćwiczenie to wykonuje się poprzez położenie jednej ręki na pępku, podczas gdy druga ręka stymuluje punkty pomiędzy żebrami (zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Jest to tzw. ćw. wstępne. Można je wykorzystać dowolnie często.

2. Ruchy naprzemienne.
Ćwiczenie to po prostu naprzemienne chodzenie w miejscu. Przez dotyk prawym łokciem lewego kolana i następnie lewym łokciem prawego kolana pobudzane są równocześnie duże powierzchnie obu półkul mózgowych. Ruchy naprzemienne powinny być wykonywane bardzo powoli. Wtedy najsilniej uaktywniają mózg, wykonywane bardzo szybko dają dużo energii.

3. Pozycja Cooka.
Ćwiczenie to składa się z dwóch części, przy czym pierwsza z nich ma trzy wersje:
- Wersja, spódnicowa"-siedząc krzyżujemy nogi w kostkach, splatamy ręce i przykładamy je do mostka, język umieszczamy na podniebieniu, zamykamy oczy. Jest to pozycja uznawana za najsilniej działającą. Można ją także wykonywać stojąc. Obecnie pozycję tę nazywa się pozycją Dennisona.
- Wersja, spodniwa":siedząc na krześle zakładamy nogę na nogę w ten sposób, że kostka jednej nogi opiera się na kolanie drugiej, ręce skrzyżowane, przy czym jedna ręka na kostce, a druga na palcach stopy, język na podniebieniu, oczy zamknięte.
- Wersja, leniuszek":nogi skrzyżowane w kostkach, ręce skrzyżowane na piersiach i dłonie wsunięte pod pachy w ten sposób, że wystają tylko kciuki, pozostałe elementy jak wyżej.

Druga część ćwiczenia:stopy ustawiamy równolegle do siebie, ręce stykają się palcami, język na podniebieniu i zamknięte oczy jeśli chcemy się zrelaksować.

4. Leniwe ósemki.
Inaczej znak nieskończoności rysowany bardzo wolno najpierw kilka razy ręką dominującą potem podporządkowaną, na końcu obiema rękami jednocześnie, zawsze zaczynając w lewo w górę. Podczaswykonywania ćwiczenia wzrok zakotwiczony na ręce, która pracuje.

5. Ósemki alfabetyczne.
W kształt leniwej ósemki wpisujemy kolejne małe litery alfabetu zachowując kierunek ósemki czyli w lewo w górę. Do której części wpiszemy ósemki decuduje jej pierwsze zaokrąglenie. Można wpisywać same litery, można też płynnie przechodzić od rysowania ósemki do litery i odwrotnie.

6. Słoń.
Jedną rękę podnosimy w górę, ramieniem zakrywamy szczelnie ucho i poruszając tylko górną połową ciała wykonujemy jak najobszerniejsze leniwe ósemki pamiętając, że zaczynamy je zawsze w lewo w górę. Po kilku ósemkach zmieniamy rękę i powtarzamy ćwiczenie. Możemy wykorzystać SŁONIA do zapamiętywania szczególnie trudnych wyrazów z naszego lub obcego języka.

7. Kapturek myśliciela.
Zgiętym palcem wskazującym i kciukiem masujemy ucho od góry do dołu. Ćwiczenie kończymy pociągnięciem ucha do góry, do dołu i do dołu.

8. Energetyczne ziewanie.
Masujemy staw skroniowo-żuchwowy jednocześnie nabierając jak najwięcej powietrza doprowadzając w ten sposób do fizjologicznego ziewnięcia. Powtarzamy ćwiczenie kilka razy. Podczas ziewania mogą zacząć łzawić oczy-jest to zjawisko naturalne.

9. Pompowanie piętą.
Wyknujemy to ćwiczene siedząc. Jedną ręką uciskamy dość mocno ścięgna przy kostce nogi drugą, ścięgna pod kolanem, jednocześnie poruszamy stopą. Następnie szukamy zakończeń przyczepów mięśniowych od góry-przy stopie i kolanie, uciskamy je i znowu poruszamy stopą. Ćwiczenie należy także wykonać symetrycznie.

10. Akumulator.
Dłonie kładziemy na stole przed sobą. Brodę obniżamy do piersi, czując napięcie z tyłu szyi i rozlużnione ramiona. Biorąc głęboki oddech, pochylamy się do przodu z głową podnosząc brodę do góry i do tyłu, pozwalając plecom zgiąć siętrochę i otwierając klatkę piersiową. Następnie robimy wydech, zaokrąglając plecy i kładziemy brodę z powrotem na piersi.

11. Oddychanie przeponowe.
To ćwiczenie można wykonać stojąc, siedząc, leżąc na brzuchu lub na plecach. Jego zadaniem jest wzmocnienie i usprawnienie pracy przepony. Nabieramy powietrza tak, żeby brzuch wyraźnie się napełnił i stopniowo wydychamy je. Na początku ćwiczenia brzuch musi być widoczny, na końcu, wklęsły". Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie.

12. Kołyska
Siadamy, zginamy nogi w kolanach i opieramy się na przedramionach lub dłoniach. Uniesionymi i ugiętymi w kolanach nogami wykonujemy ruch ósemki lub w lewo i prawo, starając się, aby ten ruch był jak najobszerniejszy.

13. Punkty uziemienia. Palce jednej ręki umieszczamy w zagłębieniu między brodą a dolną wargą, a drugą rękę umieszczamy na pępku z palcami skierowanymi w dół(dotykają wówczas kości łonowej). Oczy kierujemy w dół, uważająć aby nie schylać głowy. Cwiczenie wykonujemy około 20-30s.

14. Punkty przestrzeni.
Palce jednej ręki umieszczamy w połowie odległości między nosem a górną wargą, drugą rękę umieszczamy z tyłu na kości krzyżowej. Oczy kierujemy w górę, uważając aby nie odchylać głowy. Cwiczenie wykonujemy około 20-30s.

15. Punkty równowagi.
Ćwiczenie wykonujemy symetrycznie. Jedną rękę umieszczamy na pępku, drugą na punkcie z tyłu głowy, czwarty palec dotyka wyrostka sutkowego, trzeci umieszczony jest w zagłębieniu tuż za wyrostkiem. Czekamy na pulsowanie. Oczy wodzą po linii horyzontu.

16. Dzwonki.
Najlepiej wykonać to ćwiczenie opierając np. oporęcz krzesła. Ustawiamy nogi jedną za drugą, przenosimy ciężar ciała na nogę stojącą z przodu, obie nogi wyprostowane w kolanach, przy czym noga z tyłu uniesiona na palce. Wypuszczając powietrze uginamy nogę, przednią"wkolanie i jednocześnie opuszczamy piętę nogi ustawionej z tyłu . Nie uginamy obydwu kolan, ani nie przenosimy ciężaru ciała z jednej nogi na drugą. Ruch powinien być pionowy, a w mięśniach łydki pracującej nogi powinniśmy czuć napięcie.

Oto przykady ćwiczeń, które możemy stosować, aby usprawnić:
a)płynne czytanie
- punkty na myślenie;
- ruchy naprzemienne;
- leniwe ósemki;
b)głośne czytanie ze zrozumieniem:
- ruch naprzemienne;
- krążenie szyją;
- oddychanie przeponowe;
- kołyska
c)usprawnienie odpowiedzi z czytanego tekstu:
- pompowanie piętą;
- dzwonki.

Gimnastyka mózgu jest efektywna dla każdego. Poprawia wydajność uczenia się i wyniki we wszystkich poznawanych przedsięwzięciach:komunikowaniu pomysłów i myśli, twórczości i występach artystycznych, muzyce, sporcie i tańcu oraz w większej wydajności pracy. Ponieważ ćwiczenia uwalniają od stresu i pomagają go opanować, gimnastyka mózgu przyczynia się również do ogólnego zdrowia.

Opracowanie: mgr A. Mazur-Boryca

Wyświetleń: 596


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.