Katalog

Anna Chudzińska, 2022-04-13
Krotoszyn

Edukacja czytelnicza, Ciekawostki

Metody diagnozowania i rozpoznawania zdolności. Typy i rodzaje uzdolnień.

- n +

Metody diagnozowania i rozpoznawania zdolności. Typy i rodzaje uzdolnień.
Współczesne społeczeństwo powinno otoczyć młodych, uzdolnionych ludzi troską i zainteresowaniem. Są oni bowiem gwarancją sukcesu w wymiarze lokalnym, jak i krajowym. Właściwa identyfikacja uzdolnień, już na wczesnym etapie szkolnym, pozwala młodemu człowiekowi realizować marzenia, a w przyszłości spełniać się zawodowo. Szkoła, której naczelnym zadaniem jest umożliwienie mu wszechstronnego rozwoju, może pomóc w odkrywaniu tych uzdolnień.
Diagnoza oraz proces diagnozowania to terminy ogólnie znane, lecz nie zawsze odpowiednio używane i właściwie rozróżniane. Słownik języka polskiego charakteryzuje pojęcie „diagnoza” jako „ustalenie”, „określenie”, co wskazuje na efekt postępowania poznawczego. Termin „diagnozowanie” określa „sposób dochodzenia do postawienia diagnozy „ czyli proces, którego cechami są celowość, ciągłość i systematyczność”. Natomiast „diagnostyka”, jest „nauką o rozpoznawaniu, rozróżnianiu, jego metodach, technikach i narzędziach -sztuka osądzania i oceny”.
Pojęcie uczeń zdolny jest bardzo złożone, ponieważ mówimy o podmiocie, który się rozwija i którego zdolności zmieniają się w zależności od kontekstu społecznego i od dotychczasowych doświadczeń poznawczych, społecznych oraz praktycznych. Literatura psychologiczna różnicuje grupy jednostek o ponadprzeciętnych możliwościach rozwojowych i wyróżnia:
-dzieci o wybitnych możliwościach uczenia się,
-dzieci twórcze, uczniów utalentowanych
-uczniów o wybitnych możliwościach, ale nieosiągających sukcesów szkolnych.
Wyróżniamy różnorodne sposoby identyfikacji zdolności dziecka, tj.:
- Skale Inteligencji Wechslera- Przeznaczone są dla dzieci w wieku od 6 do 16 lat, do pomiaru ogólnej inteligencji. Złożone są z dwóch podskal: zadaniowej, inaczej wykonawczej oraz werbalnej. To skale stosowane w badaniach indywidualnych pozwalające na uzyskanie obiektywnej oceny poziomu intelektualnego i struktury inteligencji, jak również pewnych specyficznych deficytów intelektualnych i patologicznych
- Diagnoza Możliwości Intelektualnych -zawiera zadania, oceniające myślenie operacyjne oraz wykrywające jego deficyty. Przeznaczony dla dzieci od 6 r.ż. do ukończenia szkoły podstawowej. Podczas badania wykonują one operacje konkretne bądź formalne, a ich stopień trudności uzależniony jest od wieku badanego.
- Testy Matryc Kolorowych Ravena- przeznaczony dla dzieci powyżej 10 r. ż., a także osób dorosłych. Mierzy on płynną inteligencję, której poziom warunkowany jest sprawnością funkcjonowania CUN
- Test Zdolności Poznawczych- wykorzystywany jest w badaniach nad zdolnością umysłowa młodego człowieka, w celu zaprojektowania profilu kształcenia, szczególnie programu, który będzie uwzględniał zdolności abstrakcyjne.
- obserwacja pedagogiczna- nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu, aby rozwinąć się jako osoba. Warto bacznie przyglądać się dzieciom bardziej w kontekście rozwoju ogólnego niż formułowania wysokich oczekiwań.
Cechy charakteru ucznia zdolnego:
a) wysoki poziom zdolności ogólnych, czyli zdolność do rozumowania abstrakcyjnego, łatwość uczenia się, inicjatywa i oryginalność w pracy intelektualnej,
b)wysoki poziom zdolności specjalnych (uzdolnień),
c) wysokie osiągnięcia w nauce,
d) dyspozycje lub osiągnięcia twórcze,
e) silne i szerokie zainteresowania,
f) silna motywacja do zajmowania się ucznia dziedziną działalności,
g) zdolność do wytężonej pracy, łatwość skupienia się nad danym problemem, duże zróżnicowanie emocjonalne, szybki styl pracy,
h)cechy osobowości i wytrwałość w dążeniach, samodzielność, poczucie własnej wartości, skłonność do dominacji.

Kształcenie uczniów zdolnych:
a) praca indywidualna
b) praca w grupach
c) praca w parach
d) przydzielanie uczniom zdolnym trudniejszych zadań podczas pracy grupowej lub indywidualnej
e) stwarzanie uczniom zdolnym sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń o większej skali trudności lub prac dodatkowych
f) różnicowanie stopnia trudności prac domowych i prac klasowych 
g) stopniowe zwiększanie wymagań
h) przydzielanie uczniom zdolnym specjalnych ról: asystenta, lidera itp.
i) praca pozalekcyjna (zajęcia dodatkowe)
j) organizacja konkursów i olimpiad.
Dzieci szybciej odnoszą sukcesy, kiedy rodzice przekazują im jasno określone wymagania, oczekiwania oraz chwalą je za ich wkład w naukę. Zbyt emocjonalne reagowanie rodziców na sukcesy lub porażki dziecka powoduje odczuwanie przez nie silnej presji osiągania sukcesów za wszelką cenę, a w końcu rozpacz oraz zniechęcenie w przypadku niepowodzenia w realizacji określonych celów. Wymiana spostrzeżeń między rodzicami odnośnie osiągnięć dziecka ma istotny wpływ na jego zachowanie i postrzeganie siebie, pozytywne opinie motywują go do wysiłku i wzmacniają u niego poczucie odniesionego sukcesu. Dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, dlatego należy pamiętać, by zaspokajać potrzeby charakterystyczne dla ich wieku.
Dla ucznia, u którego nauczyciele bądź specjaliści rozpoznali szczególne uzdolnienia dyrektor powołuje zespół, który planuje oraz koordynuje udzielaną pomoc i wsparcie, z uwzględnieniem:
• ustalenia zakresu, w jakim uczeń wymaga pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
• określenia form, sposobów i okresu udzielania uczniowi wsparcia (jeśli uczeń posiada opinię lub orzeczenie, także z uwzględnieniem zawartych w niech zaleceń),
• w przypadku ucznia gimnazjum (od 2012 r. także szkoły ponadgimnazjalnej) zaplanowania działań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego.
Zespół zakłada również kartę indywidualnych potrzeb ucznia (KIPU) i na jej podstawie opracowuje plan działań wspierających dla ucznia (PDW).
Klasyfikacja uzdolnień związana jest z rodzajem poszczególnych typów inteligencji. Człowiek rodzi się ze wszystkimi rodzajami inteligencji, jednak
w trakcie przeżywania wielu doświadczeń życiowych niektóre typy inteligencji rozwijają się mocniej, inne dużo słabiej, a niektóre wcale. Uwarunkowane jest to głównie bodźcami płynącymi do naszego mózgu z zewnątrz. W procesie uczenia się, stymulowanie i rozwijanie wszystkich typów inteligencji, umożliwia ujawnienie i pielęgnowanie u ludzi, a zwłaszcza dzieci- pasji, talentów i zdolności. Rodzaje uzdolnień związane są z typami inteligencji dominującej. Można wyróżnić następujące rodzaje uzdolnień:
a)uzdolnienia lingwistyczne- to umiejętności, które służą posługiwaniu się językiem, wzorami i systemami- tzw. umiejętności pisarskie, np. opowiadanie baśni, sprawne manipulowanie językiem. Dotyczą one m.in.: wrażliwości na słowa, porządek, brzmienie, rytm a także zdolności przekonywania, przekazywania informacji oraz wyrażania uczuć i kształtowania nastroju.
b) uzdolnienia matematyczno-informatyczne - to umiejętność rozumienia i operowania abstrakcyjnymi symbolami, kodami, wzorami, pojęciami miary (czasu, ilości, objętości).
Uczniowie posiadający takie uzdolnienia preferują naukę poprzez selektywność, uporządkowanie, myśli dedukcyjnie i indukcyjnie.
c) uzdolnienia wizualno-przestrzenne- umiejętnościami polegającymi na rozwiązywaniu problemów przestrzennych, wyobrażania sobie danego przedmiotu; ludzie mają rozwiniętą wyobraźnię wizualno-przestrzenną, myślenie obrazowe, lubią wymyślać i konstruować przedmioty trójwymiarowe, doskonale radzą sobie z wykonywaniem i kontrolą ruchów własnego ciała w przestrzeni, uczą się przy wykorzystywaniu wykresów, diagramów, schematów, map i innych pomocy wizualnych, jaskrawych i kolorowych.
d) uzdolnienia muzyczne- umiejętności, w których istotna rolę odgrywa posługiwanie się tonem, tembrem, rytmem oraz rozumieniem ich związków z zapisem nutowym. Dzięki tego rodzaju uzdolnieniom następuje łatwiejszy i pełniejszy rozwój
osobowości młodego człowieka.
e) uzdolnienia interpersonalne- umiejętnościami wczuwania się w innych (empatia), patrzenia na świat z różnych punktów widzenia, rozumienia myśli, uczuć, poglądów i zachowań innych ludzi, komunikowania się i wywierania wpływu na innych ludzi.
f) uzdolnienia kinestetyczne- umiejętności wyczuwania własnego ciała, jego sprawnego wykorzystania w zróżnicowany sposób, łatwość manipulowania przedmiotami, wrażliwość na bodźce dotykowe. Uczniowie uzdolnieni kinestetycznie mają dobrze skoordynowane ruchy, wykazują się zręcznością, dbają o rozwój fizyczny, lubią aktywność sportową, praktyczne działania.
Pracując z uczniem zdolnym należy systematycznie i na bieżąco kontrolować wzrost jego umiejętności. Ważnym jest, by nauczyciel wychwycił w porę możliwości rozwojowe ucznia i pozwolił mu „rozwinąć skrzydła”.

Bibliografia:
Dobrołowicz W., Psychodydaktyka kreatywności, WSPS, Warszawa 1995
Gondzik E. Jak rozpoznawać uczniów wybitnych? Wychowanie 19/1970
Lewowicki T., Kształcenie uczniów zdolnych, WSiP, Warszawa 1986
Praca z uczniem zdolnym. Formy i efekty, red. A. Marzec, Oddział Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie, Kraków 1985
Tyszkowa M., Zdolności, osobowość i działalność uczniów, Warszawa 1990.


Opracowała:
Anna Chudzińska


Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.