Niektórzy malarze przekształcają słońce w żółtą plamę,
ale są inni, którzy dzięki swojej sztuce i inteligencji przekształcają żółtą plamę w słońce.

Pablo Picasso

Twórczość artystyczna w terapii uczniów

Maria Grzegorzewska, pedagog znana szczególnie w szkolnictwie specjalnym, uważała twórczość za jeden z zasadniczych elementów procesu rewalidacji. Terapia przez sztukę wiąże się z pojęciem „arteterapii” - wykorzystania w procesie terapeutycznym artystycznych środków i form wyrazu: muzycznych, plastycznych, teatralnych, choreograficznych i innych. Zasadniczą różnicą między wytworami w sztuce tradycyjnej a w terapii jest fakt, iż w sztuce tradycyjnej to ostateczny efekt stanowi o wartości dzieła, zaś w terapii efekt ten schodzi na dalszy plan. Zdaniem Abrahama Maslowa, amerykańskiego psychologa XX wieku, twórczość sprzyja realizacji istotnych potrzeb psychicznych. Tworzenie jest biologiczną potrzebą dziecka, której zaspokojenie warunkuje optymalny rozwój.
Wprowadzać piękno w życie, czynić je przyjemniejszym, radośniejszym każdego dnia i lepiej służyć uczniom, to cel pracy pedagoga. Świadomość, że sztuka stanowi szansę dla tych, którzy z różnych powodów nie potrafią werbalnie uzewnętrzniać swoich emocji, odczuć i przeżyć sprawia, że w programie zajęć z uczniami z głęboką niepełnosprawnością intelektualną kładzie się duży nacisk na terapię przez sztukę, wykorzystując różne dziedziny artystyczne. Wszelkiego rodzaju twórczość - plastyczna, literacka, muzyczna daje możliwość przeżycia radości szczególnego rodzaju, ułatwia wyrażanie siebie, swoich myśli i nastrojów, czasem trudnych do zwerbalizowania w zwykły sposób. Pozwala przeżyć satysfakcję z własnych dokonań, wzmacnia wiarę w siebie i poprawia samoocenę. Jest przyjemnością, relaksem, zabawą. W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, dla których wyrażanie słowami przeżyć i doznań jest trudne, możliwość wypowiedzenia się w innej formie jest niezwykle ważna i potrzebna. Twórcza aktywność wspiera stymulację procesów poznawczych, emocji, motywacji, woli działania i funkcjonowania społecznego, umożliwia podnoszenie jakości życia.
Pozytywny wpływ sztuki na psychikę człowieka znany jest od dawna. Arteterapię stosowali już pod koniec XIX w. dwaj francuscy psychiatrzy A. A. Tardieu i M. Simon, ale sam termin - "art therapy" – po raz pierwszy został użyty przez angielskiego nauczyciela Adriana Hilla w 1942 roku. W Polsce na początku XX w. metodą tą zajmował się wybitny pedagog i etyk, prof. Stefan Szuman, a po nim krakowski onkolog - prof. Julian Aleksandrowicz, który wprowadził tę technikę do szpitali, jako uzupełnienie tradycyjnych metod kuracji. Dziś coraz częściej w szpitalach prowadzone są - muzykoterapia, sztuki plastyczne - jako metody wsparcia leczenia osób z chorobą nowotworową, wprowadzania harmonii po traumatycznych przeżyciach pacjenta.
Wykorzystywanie muzyki w procesie terapii daje możliwość pobudzenia ciała do ruchu. Zajęcia z elementami muzyki odprężają, są źródłem przyjemnych doznań, dają możliwość obcowania z drugim człowiekiem. Muzykę można wykorzystać również do wykształcenia u dzieci czułości na różne wysokości dźwięków, ich barwę. Gra na prostych instrumentach pozwala osobom z głęboką niepełnosprawnością intelektualną aktywnie uczestniczyć w zajęciach a jednocześnie kształci koordynację słuchowo-ruchową oraz prowadzi do usprawnienia motoryki i zręczności manualnej. Radość dzieci podczas zajęć muzycznych i plastycznych jest niezaprzeczalna, sprawia, że uwalniają się pozytywne emocje. Tak małych twórców, jak i dorosłych obcujących z nimi w procesie tworzenia.
Człowiek, niezależnie od wieku, stanu zdrowia i samopoczucia, ma marzenia, pragnienie przeżywania, doświadczania sztuki, bowiem świadome działanie artystyczne pozwala rozwiązać wiele problemów, wyrazić emocje, poznać samego siebie, nawiązać poprawne relacje z otoczeniem, a także stać się głównym środkiem ekspresji emocjonalnej. Nauczyciel dziecka z ograniczoną sprawnością ma na celu sprawić, by zajęcia były przyjemne dla ucznia, a jednocześnie miały wpływ terapeutyczny. Tak więc z doświadczenia oligofrenopedagoga napisać można, iż zajęcia artystyczne wprowadzają uczniów w dobry nastrój, dają odprężenie, relaks i wywołują uczucie swobodnego, radosnego wyrażania emocji. Sztuka pomaga przezwyciężyć słabości, pokonać lęki, uwolnić twórczy potencjał nie tylko osobom pełnosprawnym. Przebieg zajęć w tej formie daje dzieciom z niepełnosprawnością intelektualną możliwość kreacji swoich potrzeb, a jednocześnie stanowi dobrą zabawę, pozwala przeżywać radość. Myśl Walta Disneya „bawić ludzi z nadzieją, że czegoś się też nauczą” realizowane jest podczas wielu zajęć z uczniami i nauczycielowi daje pewność, że dzieci dobrze się bawią, a przez to również czegoś się uczą.
Wracając do żółtych plam i słońca z cytowanej na początku wypowiedzi Picassa… By powstało dzieło gotowe wzruszyć odbiorcę, jego twórcy potrzeba natchnienia. Przynieść je może wszystko – tonące w zmierzchu jeziora słońce, wiatr rozczesujący zielone włosy drzew, kamień śniący swój sen w objęciach miękkich traw, oczy dziecka, które w swej świadomości skrytej za palisadą niezrozumienia wciąż potrafi czekać i mieć nadzieję. Bez wielkich słów, nastawień na godny chwalby sukces budujmy mosty, pośrodku których siądziemy we troje: dziecko, my i nieśmiertelna sztuka gotowa spełnić najpiękniejsze sny. W nich wszyscy jesteśmy tacy sami.


Literatura:
M. Piszczek, Terapia zabawą. Terapia przez sztukę, Warszawa 1997
G.D. Oster, P. Gould, Rysunek w psychoterapii, Gdańsk 2007
E. J.Konieczna, Arteterapia w teorii i praktyce, Kraków 2007

Wyświetleń: 0