Każda choroba oraz upośledzenie fizyczne wiąże się z zachowaniem procesów psychofizycznych organizmu. Związane jest to ze zmianą dotychczasowego życia i zakłóceniami funkcjonowania osobowości. Im cięższe jest poszkodowanie, tym więcej jest problemów do rozwiązania. Musimy nauczyć dziecko funkcjonować w nowej dla niego sytuacji. Im większe uszkodzenie lub upośledzenie danej funkcji organizmu, tym większe natężenie jakościowych i ilościowych czynników, uniemożliwiających funkcjonowanie w społeczeństwie. Choroba utrudnia i zaburza funkcjonowanie, gdzie zdrowie jest czynnikiem ułatwiającym rozwój i funkcjonowanie jednostki. Brak zdrowia doprowadza do skutków nie tylko w psychice dziecka chorego, ale również w psychice jego opiekuna. Współpraca lekarzy, pielęgniarek, wychowawców, pedagogów, psychologów, rehabilitantów ułatwia podjęcie odpowiednich decyzji w sprawie leczenia, nauczania i wychowania.
Funkcjonowanie osób chorych uzależnione jest od:
- funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego;
- sytuacji społecznej chorego i jego zaburzonych kontaktów ze światem zewnętrznym oraz niekorzystnych wpływów nowego środowiska;
- działalności mechanizmów obronno-przystosowawczych osobowości.
Choroba jest zjawiskiem, które ma wpływ na wszystkie aspekty życia. Człowiek wtedy nie postępuje racjonalnie do swoich potrzeb, często są one wyolbrzymione i nieprawdziwe. Aby chore dziecko mogło w pełni wykorzystać tkwiący w nim potencjał, samodzielnie żyć i funkcjonować w otaczającym go świecie, potrzebny jest mu szereg zabiegów leczniczych i usprawniających, psychopedagogicznych, socjalnych. Te wszystkie zabiegi wchodzą w skład terapii rewalidacji dziecka.
Termin rewalidacja- oznacza przywrócenie człowiekowi pełnej sprawności. Jest sztuką adaptacji do nowej sytuacji i przezwyciężenia trudności w życiu rodzinnym, jak również zapobieganiu wyobcowania dziecka z życia społecznego. Podstawowym warunkiem skuteczności leczenia jest znajomość faktów: w jakich okolicznościach wystąpiła choroba, z jakimi objawami, jaki był przebieg, jakie są rokowania i szanse na pełen powrót do zdrowia.
Najczęstsze przyczyny niepełnej sprawności można podzielić na trzy kategorie:
1. wady wrodzone;
2. przewlekłe choroby;
3. nagłe zdarzenia - wypadki, urazy, zatrucia.
Dysfunkcje narządów ruchu spowodowane bywają najczęściej chorobami, urazami wynikają z wad wrodzonych lub z innych przyczyn.
Najczęściej spotykaną klasyfikacją upośledzeń aparatu ruchowego jest podział na cztery grupy:
1. Dysfunkcje pochodzenia mózgowego – np. dziecięce porażenie mózgowe, spastyczne i wiotkie porażenia i niedowłady kończyn po wylewach do mózgu, zespoły ruchów mimowolnych i zaburzenia koordynacji ruchowej;
2. Dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego, które są następstwem np. rozszczepu kręgosłupa, urazu kręgosłupa i rdzenia lub też postępującego zaniku mięśni;
3. Dysfunkcje układu kostno-stawowego – np. zwichnięcie stawu biodrowego, stopa końsko-szpotawa, schorzenia reumatyczne (zwłaszcza gościec przewlekły), postępujące i zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
4. Braki kończyn – wrodzone lub stany po amputacji.
Wymienione wyżej zaburzenia sprawności motorycznej mogą mieć charakter nieodwracalny dający kalectwo nieustabilizowane, gdy proces choroby postępuje lub cofa się.
Dziecko z dysfunkcją narządu ruchu jest odchylone od normy w zakresie sprawności motorycznej i często także w zakresie budowy ciała. Narażone jest także na przykre przeżycia związane z dolegliwościami bólowymi doznawanymi z powodu choroby i zabiegów leczniczych, z pobytem w szpitalu, obawy przed niepowodzeniem zabiegu czy pogłębieniem się kalectwa. Wiele przeżyć dziecka o charakterze frustracji spowodowanych jest ograniczeniem możliwości sprawnego poruszania się i wykonywania różnych czynności motorycznych.
Dysfunkcja narządu ruchu powoduje ograniczenia doświadczeń poznawczych dziecka. Dziecko, które nie może swobodnie przemieszczać się, manipulować przedmiotami, wykonywać różnych czynności wymagających koordynacji i precyzji ruchów, czy większego wysiłku, ma mniej okazji do bezpośredniego poznania rzeczy i zjawisk. Zubożony jest więc u niego proces poznania świata drogą sensoryczno-motoryczną stanowiącą podstawę skomplikowanych czynności umysłowych, takich jak tworzenie wyobrażeń, porównywanie, klasyfikowanie, uogólnianie. Dzieci starsze z dużymi ograniczeniami lokomocyjnymi starają się kompensować sobie brak obserwacji czytaniem książek, oglądaniem filmów, słuchaniem muzyki, rozwiązywaniem krzyżówek i rebusów. Dzięki temu w wielu przypadkach przerastają swoimi zainteresowaniami i rozwojem intelektualnym dzieci pełnosprawne. Dla młodszych dzieci niezbędne są jednak bezpośrednie doświadczenia poznawcze.
W wyniku długotrwałych sytuacji stresowych u dzieci z dysfunkcją narządu ruchu obserwuje się zachwianie równowagi emocjonalnej. Łatwo ulegają różnym emocjom jak obawa, rozdrażnienie. Szybko się męczą psychicznie i ulegają zniechęceniu. Dolegliwości przyspieszają rozwój samopoznania, gdyż choroba kształtuje w odmienny sposób obraz własnej osoby. Z tych powodów w procesie wychowania niezwykłej wagi nabiera zorganizowanie dziecku takich warunków życia i rozwoju wdrażając procesy rewalidacyjne, aby miało ono możliwości zebrania doświadczeń pomocnych w poznaniu swoich mocnych stron, zrozumieniu siebie i wyjściu w samoocenie poza defekt fizyczny. W przypadku dzieci najciężej poszkodowanych na zdrowiu, rehabilitacja nie powinna ograniczać się do zajęcia się ich podstawową chorobą lub kalectwem, lecz powinna objąć wszystkie skutki, by pomóc dziecku uzyskać samodzielność społeczną i rozwinąć zdolność do jej twórczego życia.
Niepełnosprawność stanowi duży problem w szkolnictwie. Należy poświęcić jej więcej uwagi, poprawić dostępność i współpracę ze specjalistami, łącznie z placówkami zajmującymi się psychologicznymi aspektami niepełnosprawności. Nauczyciel znający wszystkie problemy swojego ucznia powinien dążyć do aktywizacji kompleksowego leczenia przez rewalidację i pomoc społeczną, uwzględniającej różnorodne aspekty sytuacji życiowych osób niepełnosprawnych.
Kadra pedagogiczna ma bardzo ważne zadanie do spełnienia, mianowicie musi postawić diagnozę pedagogiczną, która ułatwi wybór elementów znaczących w działalności rewalidacyjnej. Pedagog terapeutyczny środkami pedagogicznymi ma przeciwdziałać negatywnym skutkom dla rozwoju dziecka. Jest to naczelne zadanie terapii wychowawczej lub pedagogicznej. Zawsze w przypadku dziecka chorego jest to terapia indywidualna. Organizowanie terapii pedagogicznej musi być nastawione na wszechstronny rozwój osobowości.





Literatura:
1. M. Grzegorzewska, Pedagogika specjalna, PIPS, Warszawa 1964.
2. R. Janeczko, Rewalidacja w pedagogice terapeutycznej,[w:] Problemy rewalidacji w pedagogice terapeutycznej, WSPS, Warszawa 1979.
3. W. Pomykało. (red.),Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1993.
4. R. Anyszko, T. Kott, Wychowanie dzieci w zakładach leczniczych, WSZIP, Warszawa 1988.
5. J. Głodkowska., Poznanie ucznia szkoły specjalnej, WSiP, Warszawa 1999).
6. J. Doroszewska, Pedagogika specjalna, Ossolineum 1989.
7. M. Chodkowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Socjalizacja i rehabilitacja, Wyd. Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej, Lublin 1995.