Katalog

Karol Karczyński, 2019-06-18
Gdańsk

Historia, Konspekty

Pierwszy król elekcyjny - konspekt lekcji historii

- n +

TEMAT: Henryk Walezy. Pierwszy król elekcyjny. (klasa V – stara podstawa programowa)
CELE:
a) Poznawcze:
Uczeń zna pierwszego króla elekcyjnego Henryka Walezego i wie skąd wziął się na tronie polskim;
Uczeń wie jaki był przebieg wydarzeń w Rzeczypospolitej po śmierci Zygmunta Augusta;
Uczeń zna i stosuje pojęcia: interreks, sąd kapturowy, konfederacja, wolna elekcja, bezkrólewie, tron elekcyjny, tron dziedziczny.
b) Kształcące:
uczeń zauważa podobieństwa oraz różnice między współczesną demokracją liberalną a demokracją szlachecką;
uczeń potrafi wyjaśnić dlaczego na tronie polskim po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów zasiadali cudzoziemcy;
uczeń umie opisać procedurę wyboru nowego króla w Rzeczpospolitej Obojga Narodów;
uczeń umie wskazać miejsce wyboru króla w RON.
c) Wychowawcze:
uczeń dostrzega przewagę rozwiązań dyplomatycznych nad siłowymi;
uczeń dostrzega jasne strony wolnej elekcji, tzn działania odpowiedzialnych za państwo obywateli.
TYP LEKCJI: wprowadzająca nowy materiał
FORMY NAUCZANIA: zbiorowa, indywidualna.
METODY NAUCZANIA: pogadanka z elementami opowiadania, rozmowa nauczająca, dyskusja, praca ucznia z podręcznikiem.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: T. Małkowski, HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO 5, Seria WEHIKUŁ CZASU, Gdańsk 2013, tablica elektroniczna, pisaki i tablica, obraz przedstawiający wolną elekcję, portret Henryka Walezego i Anny Jagiellonki.
TOK LEKCJI:
I. Powitanie i sprawdzenie obecności.
II. Rekapitulacja wtórna: Pytania ustne skierowane do wybranych uczniów: jakie państwa zawarły unię lubelską? Za panowania jakiego króla została zawarta? Co to znaczy "rzeczpospolita"? Jaki stan sprawuje w niej władzę?
III. Krótkie omówienie tematu lekcji: czym będziemy się zajmować – przyjrzymy się wydarzeniom, które nastąpiły po śmierci ostatniego króla z dynastii Jagiellonów oraz rządom pierwszego króla wybranego przez szlachtę.
IV. Tok lekcji.
Nauczyciel podaje uczniom temat notatkę do zapisania w zeszycie: 1. Jak zostać królem? 2. wielkie bezkrólewie 3. przebieg pierwszej wolnej elekcji (1573) 4. Trudne decyzje Henryka Walezego 5. Plusy i minusy wolnej elekcji.
1. Jak zostać królem?
Nauczyciel zadaje klasie zapisane powyżej pytanie (urodzić się synem króla lub zostać wybranym). Nauczyciel wprowadza pojęcia: tron dziedziczny i tron elekcyjny i wyjaśnia je. Zadaje pytanie: Jakie dynastie polskich królów już znacie? Która z nich wygasła w 1572 r.? Kto był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów? (Zygmunt August, zmarł w 1572 r.)


2. Wielkie bezkrólewie.
Nauczyciel w dramatyczny sposób zwraca się do uczniów: panowie bracia, panny szlachcianki!(w razie potrzeby wyjaśnia, że każdy szlachcic jest sobie równy w świetle prawa i w XVI w. Nieznajomi szlachcice zwracają się do siebie per "panie bracie") - umarł nasz król - Zygmunt August. Nie zostawił syna i następcy. Nasz kraj pędzi ku zagładzie jak okręt bez kapitana. Tylko wy możecie go uratować. Zapiszcie teraz w zeszytach jakim problemom musicie stawić czoła.

Nauczyciel zapisuje na tablicy jeden pod drugim problemy:
-napady bandytów na drogach
-bezprawie
-groźba wojny religijnej między protestantami i katolikami

Zwraca się do uczniów z prośbą o podanie jeszcze jednego, najważnieszego problemu do rozwiązania. Ten problem to:

-brak króla.

Nauczyciel zwraca się do uczniów: Panowie bracia, panny szlachcianki, poszukajmy teraz wspólnie rozwiązań tych problemów. Można pomyśleć, zajrzyjcie również do podręczników i spróbujcie dopasować lub wymyślić odpowiednie działania szlachty do tych problemów.

Uczniowie znajdują lub wymyślają rozwiązania. Zgłaszają się i podają je na głos. Nauczyciel i pozostali uczniowie zapisują do zeszytu:

-problem bandytyzmu: zawiązywanie konfederacji.
Nauczyciel tłumaczy: konfederacja to związek szlachty w danym regionie czy ziemi, to tak jakbyśmy tutaj w klasie zawiązali konfederację kosakowską i umówili się, że będziemy walczyć z bandytami w okolicy, spiszemy porozumienie na tej kartce i wszyscy się pod nim podpiszą. Tylko szlachta nosi w XVI w. broń (szable), więc tylko wy możecie się z tym zadaniem uporać.

-problem bezprawia – powoływanie sądów kapturowych.
Nauczyciel tłumaczy: król był najwyższym sędzią, więc jak nie ma sędziego, to nie ma sądów i wykonywania prawa i może być anarchia, bo każdy będzie dochodził sprawiedliwości na własną rękę. W związku z tym, panowie bracia i panny szlachcianki, sami musicie się zająć sądzeniem przestępców. Niewielu z was mogłoby zasiąść w tym sądzie - bo w nim trzeba nosić kaptur na znak żałoby po królu.

-problem wojny religijnej – podpisanie konfederacji warszawskiej, wprowadzenie tolerancji religijnej.
Nauczyciel przypomina, że już jest po wystąpieniu Lutra i niektórzy spośród szlachty, są protestantami. Naprowadza uczniów, że szlachta umawia się między sobą, że ważniejsze jest to, że ktoś jest szlachetnie urodzony, a nie jakiej jest religii. Prosi uczniów o przypomnienie czym jest tolerancja religijna.

-problem braku króla – wybranie nowego króla

Nauczyciel mówi: dobra, musimy wybrać nowego króla, ale panowie bracia, czasem potrzeba szybkiej decyzji zanim to zrobimy - kto zastąpi go przez ten czas? Prosi o znalezienie i zapisanie do zeszytu kto zastępował w okresie bezkrólewia króla (interreks, zastępca króla na czas bezkrólewia, był nim prymas).

3. Pierwsza wolna elekcja.
Nauczyciel zadaje pytanie: kto ma zająć się wyborem nowego króla? Kolejno odrzuca propozycje uczniów, np. "prymas", "senatorowie", "wszyscy mieszkańcy" itd i tłumaczy, dlaczego to robi, np.: jeśli ktoś narzuci nowego króla całej szlachcie, choćby były to osoby czcigodne jak prymas lub senatorowie, to szlachta nie będzie wykonywać poleceń takiego króla, spośród wszystkich mieszkańców RON tylko szlachta ma prawa polityczne i wpływ na losy kraju.

Nauczyciel namawia uczniów, by spróbowali zgadnąć ile % szlachty znajduje się w ogólnej liczbie mieszkańców RON i wyciągnąć wniosek, czy to dużo czy mało (10% - na nasze czasy mało, bo prawa polityczne do wyboru władz mają wszyscy mieszkańcy, jak na XVI w. , to dużo, w innych krajach szlachty było mniej, a tylko król miał pełnię władzy)

Nauczyciel stawia przed uczniami kolejny problem do rozwiązania: reprezentacja szlachty całego państwa może liczyć nawet 50 tys ludzi: gdzie ich zmieścić, by mogli wybrać króla? (uczniowie naprowadzani przez nauczyciela zgadują: tyle osób może wybrać króla tylko na dworze).

Nauczyciel dopowiada: było dokładnie tak, jak sądzicie: króla wybierało się na dworze, na polach niedaleko wsi Kamień, dziś jest to Wola, dzielnica Warszawy.

Nauczyciel pokazuje uczniom obraz Canaletta przedstawiający elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego (zwyczaje ustalone podczas pierwszej wolnej elekcji stały się precedensem, więc nie ma znaczenia, że zamiast elekcji z 1573 r. pokazuje się uczniom elekcję z 1764 r. , mechanizmy, które mają dostrzec i zrozumieć są te same)

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a1/Election_of_Stanis%C5%82aw_August_Poniatowski_in_1764_%28detail%29.PNG

Nauczyciel zwraca uwagę na pusty tron symbolizujący nieobecnego króla, wskazuje szopę senatorską, w której znajdują się senatorowie mający za zadanie liczyć głosy oraz szlachtę otaczającą pole elekcyjne, tzw koło rycerskie. Zadaje kolejne pytanie: panowie bracia, jak myślicie, co należy uczynić, jak głosować i jak sprawnie policzyć głosy, aby senatorowie znajdujący się w szopie nie umarli z głodu przed końcem pracy? Przecież muszą zrobić to ręcznie!

Nauczyciel zbiera kolejne pomysły, w razie potrzeby naprowadza uczniów na właściwe rozwiązanie: można podzielić szlachtę na grupy według województw, szlachta pogrupuje się przy chorągwiach widocznych na pobrazie, każde województwo będzie miało jeden głos, prymas (interreks) przejedzie się przed frontem województw i policzy nie kilkadziesiąt tysięcy, a kilkanaście.

Nauczyciel podaje kolejny problem do rozwiązania: Kogo wybrać? Oraz proponuje kandydaturę jednego z uczniów na króla Polski. (w tym momencie uczniowie zazwyczaj reagują oburzeniem: "A CZEMU ON?? CZEMU NIE JA???", a nauczyciel ma możliwość wytłumaczyć: sami widzicie waszą własną reakcję – nie możecie wybrać nikogo spośród polskiej szlachty, ponieważ nikt takiego króla nie chciałby słuchać. W 1573 r. postanowiono ściągnąć kandydatów z zagranicy, jednakowo obcych dla wszystkich i pochodzących z królewskich rodów)

Nauczyciel przedstawia kandydatów do polskiego tronu, robi to w taki sposób, by uczniowie nie chcieli ich widzieć na polskim tronie, prosi o zapisanie ich imion: Iwan Groźny (np. car Rosji, psychopata, który zamordował własnego syna); Maksymilian Habsburg (np syn cesarza niemieckiego, Niemiec, w dodatku katolik, który na siłę chciał nawracać protestantów); Henryk Walezy (np młodszy syn króla Francji, nie ma szans na koronę u siebie, bo tam jest tron dziedziczny, ma 22 lata, nie mówi po polsku i po łacinie też słabo – a to jest język uniwersalny tamtych czasów, jak angielski, trzeba go znać).

Nauczyciel pokazuje portret Henryka Walezego, np https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/Henri_III_Versailles.jpg – zwraca uwagę na kolczyki, dodaje, że używał pudru i szlachta była zszokowana jego sposobem noszenia się.

4. Trudne wybory Henryka Walezego
Nauczyciel przedstawia uczniom trzy warunki, które musi spełnić Walezy, by zostać królem Polski. Zadaje pytanie, czy uczniowie na jego miejscu przyjęliby je czy nie.

-podpisać i zaprzysiąc Artykuły Henrykowskie, czyli dokument ograniczający jego władzę, zmuszający go do przestrzegania prawa w RON
-uznać konfederację warszawską i przysiąc jej przestrzegania tolerancji religijnej czy nie?

(lepiej oba dokumenty uznać: lepiej mieć królestwo z ograniczeniem władzy niż żadne)

-poślubić Annę Jagiellonkę, siostrę ostatniego króla Polski (nauczyciel pokazuje portret królowej pędzla Marcina Kobera https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Kober_Anna_Jagiellon_in_coronation_robes.jpg i prosi uczniów o sprawdzenie informacji, że jest w 1573 r. ponad dwukrotnie starsza od Walezego (ur. 1523 r.)

W odpowiedzi na ewentualne wątpliwości uczniów, nauczyciel mówi, że Walezy zgodził się, byleby zdobyć tron, lecz odwlekał ślub przez wiele miesięcy ile tylko mógł.
Nauczyciel przechodzi do ostatniego wyboru: po otrzymaniu wiadomości o śmierci starszego brata, które królestwo wybierzecie: waszą ojczystą Francję, z nieograniczoną władzą króla, gdzie tron macie zagwarantowany (dziedziczny) czy Rzeczpospolitą, gdzie nie znacie języka i zwyczajów, musicie się użerać z Artykułami, Konfederacją i macie w perspektywie ślub z 2 x starszą od Was kobietą?

Nauczyciel dopowiada: ten wybór nie był trudny, Walezy wybrał Francję i pewnego dnia po prostu uciekł.
Opowiada o pogoni za królem i nieudaną próbą nakłonienia go do powrotu.

5. Plusy i minusy wolnej elekcji

Na podstawie podręcznika nauczyciel prosi o zapisanie trzech plusów i trzech minusów wolnej elekcji, np: - zalety to to, że każdy obywatel (szlachcic) może wybrać króla, że obywatele kontrolują poczynania króla i to, że król (władza) musi przestrzegać prawa. Minusy: powtarzające się okresy bezkrólewia i zagrożenie dla państwa, możliwość ingerencji obcych państw.

V. Rekapitulacja pierwotna.

Nauczyciel zadaje wybranym uczniom pytania: co to jest bezkrólewie? Jaką rolę pełni interreks? W jaki sposób wybiera się nowego króla? Z jakiego kraju przybył Henryk Walezy?

Zakończenie lekcji: Henryk Walezy uciekł, porzucił tron polski, znowu nastało bezkrólewie. Zwróćcie uwagę: szlachta-obywatele stanęli na wysokości zadania i zadbali o interesy państwa. Tylko Anna Jagiellonka wciąż pozostawała samotna. Czy w końcu uda jej się znaleźć męża?
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.