Katalog

Justyna Adamczyk, 2019-06-18
Radom

Religia, Artykuły

„Osobowość i posługa katechety jako nauczyciela, wychowawcy, świadka wiary”.

- n +

„Osobowość i posługa katechety jako nauczyciela, wychowawcy,
świadka wiary”.



Współczesna katechetyka na pierwszy plan wysuwa rolę katechety jako świadka, ale nie pomija także jego funkcji nauczycielskiej i wychowawczej. Nadto podkreśla, że znajomość psychologii, zasad pedagogiki i dydaktyki ułatwia katechecie skuteczniejsze oddziaływanie na wychowanków. Dla katechety jednak najważniejszą wartością jest Chrystus, który obdarzył go powołaniem apostoła i dał mu udział w swej misji. Jest on więc za nią odpowiedzialny. Dokumenty Kościoła określają zasadnicze aspekty tej misji, a mianowicie: nauczanie, wychowywanie, świadectwo.

Prawdziwy wychowawca to człowiek, który próbuje najpierw dotrzeć do serca wychowanka, podjąć refleksję nad tym, co kryje się w jego wnętrzu, by wreszcie pomóc w wydobyciu tego, co w nim dobre i szlachetne.

We wszystkich miejscach, w których realizowane jest wychowanie: w domu rodzinnym, w szkole i w parafii, trzeba szukać odpowiedzi na pytania:
Kogo chcemy wychować?
Jak dotrzeć dziś do wnętrza młodego człowieka?
W oparciu o jakie wartości chcemy wychowywać?

Na swych podopiecznych katecheta powinien patrzeć trójwymiarowo. Są to przede wszystkim dzieci konkretnych rodziców, uczniowie danej szkoły i wierni należący do określonej parafii.

Dobry nauczyciel, wychowawca jest wymagający. Maryja na weselu w Kanie kieruje do usługujących konkretne polecenie: „Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie” (J 2,5). Dodajmy , że prośba została zrealizowana – służący napełnili stągwie „aż po brzegi” (J 2,7). Wychowawca jest konsekwentny w swych wymaganiach.
„Kto zdobytą wiedzę pielęgnuje, a nową bez ustanku zdobywa, ten może być nauczycielem innych”. Konfucjusz

Katecheta jako nauczyciel religii.

Uczyć innych prawd wiary znaczy formować człowieka na wzór Jezusa Chrystusa dla Kościoła, dla społeczeństwa i dla świata. Dokonuje się to najpierw przez przepowiadanie Dobrej Nowiny. Czasy powszechnego zamiłowania do kontemplacji przeminęły. Zaszły też zmiany w samym człowieku, który będąc zagubionym w świecie, często jest już niezdolny do twórczego myślenia o Bogu. Często nawet jest przekonany, że życie osobiste i społeczne potrafi lepiej zorganizować wówczas, gdy zapomni o Bogu i Jego prawach. Wielu ludzi wykreśliło dzisiaj Ewangelię ze swego życia, bo stawiała im zbyt wielkie wymagania, wzywała do wyrzeczeń i ofiary.
Wymienione wyżej zjawiska nie pozostają bez wpływu na dzieci i młodzież, do których posłany jest katecheta. Dlatego wymagają żywego świadectwa wartości ewangelicznych. Nowe tło życia i wiary współczesnego świata stawia przed każdym sługą Ewangelii specyficzne wymogi. Dotyczą one wszechstronnego przygotowania na miarę potrzeb i zadań katechezy.
Katecheta to człowiek powołany i posłany. W ujęciu Pisma Świętego jest to zaproszenie człowieka do ścisłej współpracy z Bogiem w dziele zbawienia. W powołaniu i posłaniu katechety zawarta jest misja pochodząca od Chrystusa. To On daje siłę do przezwyciężenia zagrożeń, trudów tego posłannictwa. To On chroni przed zwątpieniem i rezygnacją, i stąd tak ważna jest dla katechety świadomość przez kogo, i w jak im celu został posłany. Mając świadomość doniosłości swego powołania katecheta jako nauczyciel religii winien pogłębiać i umacniać wszystkie cechy, które wiążą się z dobrym wypełnieniem zleconej mu misji. Chcąc ukazać obraz katechety jako nauczyciela powinno się uwzględnić główne kierunki rozwoju współczesnej katechezy.
Kierunek kerygmatyczny odwołuje się do Słowa Bożego jako źródła treści i perspektywy katechezy. Według niego, katecheza nie może być jedynie popularyzowaniem teologii, lecz winna się stać głoszeniem Ewangelii. Powinna więc omawiać prawdy Boże nie w porządku katechizmowym, ale zgodnie z duchem Objawienia, a więc Boży plan i historię zbawienia ludzkości. Prowadzi to do spotkania i dialogu z Jezusem Chrystusem. Zadanie katechety jako nauczyciela w tym ujęciu sprowadza się do wypełnienia posługi słowa. Nie chodzi jednak tylko o nauczanie. Katecheta będąc nauczycielem i wychowawcą zjednoczonym z Bogiem ukazuje Go całą swoją osobowością. Jego zasadnicze zadanie polega na wiernym przekazywaniu posłannictwa Chrystusowego i świadczenia o Nim. Przemieniając własne życie, będzie miał wpływ na przemianę życia katechizowanych. Jego funkcja nauczycielska polega na przepowiadaniu Słowa Bożego, rozważaniu go i ukazywaniu sposobów zastosowania go w życiu. Wypełnia ją, gdy podczas katechezy wychodzi od Boga i zmierza ku człowiekowi.
Kierunek antropologiczny skupia się na człowieku, jego doświadczeniach życiowych. W oparciu o nie zostają postawione pytania. Odpowiedzi poszukuje się w Objawieniu Bożym. Katecheta staje się partnerem w stosunku do katechizowanych. Pragnie pomóc im w odnalezieniu sensu życia i przybliżyć ich do Boga. Stara się ich dobrze poznać i dostosować sposób nauczania do ich potrzeb. Jeżeli celem katechezy jest w pełni rozwinięty człowiek, to jej główną funkcją będzie interpretacja problemów egzystencjalnych człowieka, oparta na Objawieniu Bożym i nauce Kościoła. Treścią takiej katechezy jest doświadczenie ludzkie i kultura oraz orędzie przekazywane przez Boga w Chrystusie.
Analiza omówionych kierunków prowadzi do wniosku, że katecheta wypełnia swe nauczycielskie posłannictwo zarówno przez przepowiadanie Dobrej Nowiny jak i przez dialog budowany w oparciu o potrzeby i problemy ucznia.
Obecnie przedstawia się propozycję katechezy integralnej, opartej na dwu wspomnianych nurtach. Nawiązuje ona do katechezy korelacji, zespalającej Objawienie Boże i doświadczenie człowieka. Ukierunkowana jest ona zarówno na Boga, jak i człowieka. Ważnym elementem jest poszukiwanie równowagi teologiczno - antropologicznej. Według założeń katechezy integralnej nauczyciel powinien odwoływać się do Objawienia i opartego na nim nauczania Kościoła, jak i do nauk humanistycznych, pokazujących w możliwie wielu wymiarach (psychologicznym, socjologicznym, historycznym, antropologicznym) adresata katechezy. Od katechety - nauczyciela wolno tu wymagać wielorakich i dodajmy trudnych do opanowania kompetencji.
Przede wszystkim jednak wypełnia on swe nauczycielskie posłannictwo przez świadectwo życia. Nauczyciel bowiem z natury rzeczy skupia na sobie spojrzenia uczniów. Jego postawy, reakcje, zachowania mówią o wartościach, którym służy. Bywają wzorcami, ku którym młody człowiek chce dążyć lub też je odrzucić. Ważną sprawą jest by to spotkanie katechety z uczniami było zarazem spotkaniem z Chrystusem i w Chrystusie, by organizowało się celem rozważania Jego orędzia, odkrywania Jego miłości i realizowania programu ewangelicznego.
W szkolnym procesie nauczania religii zadanie katechety jako nauczyciela zawiera się w następujących obszarach:
• wspomaganie uczniów wierzących i doprowadzenie ich do dojrzałych religijnych wyborów w życiu,
• zachęcanie i uzdalnianie uczniów, którzy poszukują wartości religijnych do głębszej refleksji na temat wiary,
• stworzenie uczniom niewierzącym warunków do zrodzenia się w ich życiu wiary.
W nauczaniu katecheta jako nauczyciel winien pamiętać, że katechizowani mają własne doświadczenia religijne. Niektóre z nich należy wydobyć, innym trzeba pozwolić zaistnieć. Ucząc wiary, katecheta pomaga doświadczyć katechizowanym Boga na drodze naturalnego poznania oraz poprzez nadprzyrodzone poznanie w sferze pośredniej lub mistycznej. Katecheta staje się nieodzownym pomocnikiem w zintegrowaniu posiadanego doświadczenia religijnego, jakie występuje wśród dzieci i młodzieży. Na układ doświadczenia religijnego, które należy zintegrować, składają się następujące elementy:
• religia, która stanowi osobiste i jednocześnie społeczno-kulturowe doświadczenie,
• człowiek, zwracający się do innych osób i otwarty na Boga,
• Bóg, objawiający się w Jezusie Chrystusie,
• relacja religijna, jako odniesienie do rzeczywistości nadprzyrodzonej lub rodzaj więzi człowieka z Bogiem.
W œśrodowisku szkolnym katecheta nawiązuje do tradycyjnych i najpopularniejszych działań związanych z uczeniem. Między nim, a uczniem rodzi się swoista więź, która owocuje przyswajaniem ze strony ucznia wiedzy usłyszanej na katechezie. Aktywność ucznia podporządkowana zostaje działaniom nauczyciela. Podmiotem jest nauczyciel, wychowanek stanowi dopełnienie całego procesu. Posługa nauczycielska katechety przybiera rolę służebną wobec uczniów, ponieważ przekazuje on w sposób pełny i profesjonalny orędzie zbawienia.
Święty Jan Paweł II w Encyklice „Redemptor hominis” pisze nawet o charyzmacie nauczyciela, wypływającym z prorockiej misji Chrystusa. Świadectwo życia katechety winno być dla uczniów tutaj dokładnym odzwierciedleniem tej prawdy. W postawie nauczycielskiej katechety powinny także współistnieć cechy orędownika przepowiadającego Dobrą Nowinę i cechy animatora. Dzięki tym właściwościom realizowana przez niego katecheza będzie wierna Bogu i tym, do których jest skierowana.
Wojciech Izydor Chojnacki wymienił następujące cechy osobowości nauczyciela:
„Przymioty ciała: postać nieułomna, wzrok dobry, słuch czysty, wymowa dobra, wiek średni.
Przymioty serca: przywiązanie do stanu swego i do dzieci, moralność, a szczególniej łagodność.
Przymioty rozumu: roztropność, czytanie dobre, pisanie czytelne i piękne, rachunki, znajomość filozofii naturalnej i literatury pedagogicznej”.
Każdy nauczyciel, zdaniem Chojnackiego, powinien przygotowywać się do każdej lekcji rozbierając myśl każdą z osobna, robiąc do niej uwagi, aby móc przemówić do serca i rozumu. Jeżeli czegoś nauczyciel nie umie, ma tego nie uczyć. Ma być sprawiedliwy, łagodny i ludzki, a przede wszystkim ma być wzorem dla dzieci.
Na temat osoby katechety przeprowadzono szereg badań, na podstawie których uczestnicy nauki religii w szkole wypowiadali się na ten temat. Zdaniem wielu z nich katecheta jest przede wszystkim nauczycielem wiary, przekazuje im wiedzę o Bogu i o Kościele. Niektórzy dodawali, że uczy ich również o świecie, o miłości, pomaga im zrozumieć Biblię i jasno tłumaczy im po co żyją. Byli i tacy, którzy dostrzegali, że katecheta jako nauczyciel chce choć po części być podobny do Nauczyciela Jezusa i pokazuje im jak stawać się lepszymi, uczy miłości i szacunku do Boga.

Katecheta jako wychowawca.

Katecheta pełniący swą misję nie może ograniczyć się tylko do nauczania, choć jest ono niewątpliwie konieczne. Obok nauczania powinien pełnić także funkcję wychowawczą, a ujmując to zagadnienie ściślej, powinien wychowywać przez nauczanie.
W obecnej sytuacji katecheta stoi pomiędzy Kościołem, systemem szkolnym i między uczniami uczestniczącymi w lekcji religii. Katecheta posłany przez Chrystusa powinien solidaryzować się z systemem wychowawczym szkoły i starać się zrozumieć postawy i zachowania młodych. Zadania te wypełni wówczas, jeśli nie będzie zajmował stanowiska surowego sędziego, ale najpierw przyjmie postawę ogrodnika z zaciekawieniem obserwującego rozwijającą się roślinę. Katecheta jest wezwany, aby jak ogrodnik, z pełną troską podejmował problemy uczniów, szedł z nimi razem, pomagał im rozwiązywać trudne sprawy, przeżywać z nimi radość z odkrycia prawdy, był solidarny z ich niepokojami, czasem niepokornym buntem i prowadził ich ku nadziei.
Pomiędzy uczniem, a katechetą zachodzi bezpośrednie oddziaływanie wychowawcze, które nie zależy wyłącznie od jego wiedzy i teologicznej fachowości. Katecheta powinien zadbać także o wytworzenie takiego klimatu na lekcji religii, który pomógłby przełamać bariery i otworzyć się na problemy uczniów. Jest to proces długofalowy, wymagający stałych kontaktów, również poza szkołą. Uczniowie oczekują, aby katecheta bardziej zainteresował się ich życiem, cierpliwie starał się wysłuchiwać ich żądań, by podejmował spontaniczne rozmowy i inicjował osobowe spotkania. W wychowaniu chodzi przede wszystkim o kształtowanie takich postaw, które umożliwią uczniowi wejście w świat dorosłych. Nie ma to być jednak tylko kształtowanie na pewien czas modelu jego postępowania, ale wyrabianie trwałych postaw ewangelicznych. Katecheta musi chcieć dotrzeć do „rdzenia” egzystencji katechizowanego i zwracać uwagę na jego podmiotowość. Nie może dominować nad wychowankiem, ale towarzyszyć, służyć i wspierać w realizowaniu własnej dojrzałości osobowej. Najistotniejsze zadanie w tym procesie polega na ukierunkowaniu wychowanka ku Chrystusowi i drugiemu człowiekowi, a stanie się to dzięki socjalizacji i komunikacji interpersonalnej.
Zdaniem wielu pedagogów za szczególnie ważne i wpływowe w wychowaniu uważa się intuicję, sugestywność i takt pedagogiczny. Poznanie intuicyjne nie wnika w przyczynę i istotę zagadnienia, ale koncentruje się na całości przedmiotu poznania. Jest ono niezbędne w procesie wychowania, zwłaszcza w sytuacjach zaskakujących wychowawcę. Charakterystyczną cechą sugestywności jest to, że z naciskiem psychicznym podsuwa wychowankowi pewną postawę, przy czym osoba ulegająca sugestii nie odczuwa wywieranego nacisku, ale jest przekonana o tym, że dobrowolnie akceptuje wszystko, czym zostaje obdarzona. Siła oddziaływania sugestywnego pochodzi z osobowości wychowawcy.
Takt pedagogiczny sprawia, że wychowanie dokonuje się w sposób zgodny z założeniami, w oparciu o właściwe zasady i metody, z uwzględnieniem warunków życiowych, a przede wszystkim potrzeb i stanów psychicznych wychowanka. Wychowawca taktowny jest prostolinijny i konsekwentny w sposobach oddziaływania. Potrafi krytycznie ustosunkować się do przeróżnych koncepcji i wybrać z nich te wartości, które najbardziej służą dobru wychowanka.
W postępowaniu codziennym jest naturalny, pełen zaufania i miłości do wychowanków. Zależy mu bardzo na współpracy z wychowankami. Umie pochwalić, ale również i zganić, gdy wychowanek na to zasłużył. Docenia szacunek jaki mu wychowankowie okazują i uczy wdzięczności, ale nie domaga się honorów dla własnej osoby. Jako nauczyciel kocha zawód, a jeszcze bardziej uczniów, którym przekazuje informacje. Jego lekcje są solidnie przygotowane i w sposób jasny i interesujący przekazywane. Przy rozsądnych wymaganiach potrafi włączać zdrowy humor, serdeczną przyjaźń i naturalny szacunek.
Na uszanowanie godności ucznia wyraźnie wskazuje J. Bagrowicz powołując się na naukę Soboru Watykańskiego II. Stwierdza on, że podstawą poszanowania godności wychowanka jest sam Pan Bóg, który taką godnością obdarza człowieka. Ta godność człowieka, jako dziecka Bożego jest największym darem. Uczeń boleśnie odczuwa naruszenie tej osobistej godności. Jest oczywiste, że nie jest łatwo akceptować uczniów ze wszystkimi ich brakami, zranieniami i agresją. Stanie się to jednak możliwe, gdy katecheta obdarzy ich miłością i będzie starał się otworzyć uczniów na miłość Boga, aby mogli uwierzyć, że Bóg ich kocha takimi, jakimi są.
Prowadzenie wychowanków do pracy nad wadami i słabościami powinno opierać się na autorytecie pedagogicznym, zdolnym do popierania autonomii wychowanka. Posiadać autorytet, tzn. cieszyć się czyimś uznaniem. Autorytet staje się więc wiarygodny tylko wówczas, gdy kompetentny wychowawca podaje wskazania możliwe do przyjęcia. Wychowankowie przyjmują je wówczas ze zrozumieniem i zaufaniem. Mają świadomość, że są twórcami dalszego swego życia.
Wykorzystanie autentycznego autorytetu zakłada postawę dialogową pomiędzy wychowawcą, a wychowankiem. Dialog zaś wymaga wzajemnego spotkania w klimacie zrozumienia i przyjaźni. Inteligencja, postawa otwarta, poczucie sprawiedliwości i humoru wpływają na ogół pozytywnie na relacje autorytetu. Należy jednak pamiętać, że dzieci cenią u wychowawców inne cechy niż dorastająca młodzież.
Interakcja wychowawcza wiąże się z organizacją całości klimatu pedagogicznego. Klimat ten wpływa pozytywnie, gdy normy nim rządzące odbierane są jako ludzkie, elastyczne, aktualne, konstruktywne, godne szacunku oraz przyjmowane przez jedną i drugą stronę z pewnym krytycyzmem. Wychowankowie nieraz z wielkim trudem podejmują takie czy inne działania, aby znaleźć się na drodze realności. Stąd wychowawca powinien im przyjść z pomocą w czynnym i odpowiedzialnym wkraczaniu w świat.
Katecheta jako wychowawca ma szczególne zadania w odniesieniu do wprowadzania katechizowanych we wspólnotę Kościoła oraz w świat dorosłych. Dlatego nie może on być człowiekiem zakompleksionym, smutnym. Musi się nauczyć pozostawiania poza salą katechetyczną swoich osobistych problemów. Nie chodzi o sztuczny uśmiech, lecz o zdrowe poczucie humoru, który zawsze pozytywnie wpływa na wychowanków. Ułatwia mu to nawiązanie z nimi kontaktu. Jedność między katechetą, a katechizowanymi rodzi się wówczas, gdy katecheta w sposób mądry kocha tych, do których został posłany i to nie tylko uczniów miłych, ale również trudnych, którzy szczególnie potrzebują jego pomocy.
Pomimo trudności w określeniu nieraz roli wychowawczej katechety, uczniowie szybko spostrzegają czy nauczanie religijne jest dla niego wypełnieniem tylko jednego z wielu obowiązków, czy też sprawą przepowiadania Chrystusa, dla którego poświęca wszystkie swoje siły i pragnie być Jego wiarygodnym świadkiem.


Katecheta jako świadek.

Wielu autorów uważa dzisiaj, że świadectwo życia jest najważniejszym zadaniem katechety w procesie wychowania religijnego.
Święty Jan Paweł II w swym nauczaniu wiele miejsca poświęca katechecie, kim jest i jakimi przymiotami winien się odznaczać. Katecheta - według papieża - powinien być jakimś szczególnym świadkiem i pośrednikiem. Każdy katecheta wypełni na tyle swoją misję, na ile spowoduje spotkanie katechizowanych z Chrystusem. Każdy katecheta musi troszczyć się usilnie, aby przez swe nauczanie i swój sposób życia przekazywać naukę Chrystusa. Niech nie zatrzymuje się na sobie samym, na swoich osobistych poglądach i własnych postawach myślowych. Do jakże pilnego studiowania Słowa Bożego przekazywanego przez Magisterium Kościoła, winien przykładać się katecheta, jak głęboka winna być zażyłość z Chrystusem i z Ojcem, jak wiele czasu powinien poświęcać modlitwie i jak być oderwanym od siebie samego, aby mógł powiedzieć: „Moja nauka nie jest moja, lecz Tego, który Mnie posłał” (J 7,16).
Dyrektorium Katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce podkreśla, że katecheci podejmujący się posługi katechetycznej winni spełniać odpowiednie wymogi, zarówno religijne, moralne, jak i merytoryczne. Powinni pamiętać, że są jednocześnie wychowawcami chrześcijańskimi i dlatego winni być świadkami wiary. Powinni posiadać niezbędną wiedzę, dojrzałą osobowość i pogłębioną duchowość.
W Adhortacji „Catechesi tradendae” znajdują katecheci bogate rozważania, wskazówki jak żyć i postępować. Katecheta winien stale być wpatrzony w osobę Jezusa Nauczyciela, który nauczał całym swoim życiem. „(...) wielkość Chrystusa nauczającego oraz wewnętrzna spoistość i siła przekonywująca Jego nauki płynie stąd, że Jego słowa, przypowieści i rozprawy nie dają się nigdy oddzielić od Jego życia i Osoby” (CT 9).
Jakiego katechetę potrzebuje dziś szkoła? - J. Gracia odpowiada w sposób jednoznaczny, że katechecie najbardziej potrzebne jest świadectwo autentycznie przeżywanej wiary wraz ze swoimi uczniami. Nie wystarczą umiejętności dydaktyczne, solidna wiedza religijna, czy nawet popularność wśród wychowanków. Dzisiaj potrzeba polskiej szkole katechetów, którzy podejmą trud wspólnych poszukiwań, którzy na co dzień będą świadczyć o Chrystusie.
Do języka teologicznego pojęcie „świadka” i jego „świadectwa” weszło z sądownictwa. W znaczeniu prawnym dać świadectwo oznacza urzędowo stwierdzić rzeczywistość jakiegoś faktu. Taki charakter tego pojęcia spotykamy również w Piśmie Świętym, które ukazuje przede wszystkim świadectwo dawane przez ludzi i podkreśla jego wagę. Przepisy prawne, które znajdujemy w Biblii regulują najpierw sposób dawania świadectwa. Zaznaczają one, że nie wolno nikogo potępiać bez wysłuchania zeznań świadków (por. Lb 5,13) i żądają, by dla wykluczenia błędu było ich przynajmniej dwóch (por. Lb 35,30; Pwt 17,6). Tam jednak, gdzie w grę wchodzi ludzkie świadectwo, istnieje możliwość kłamstwa. Dlatego Dekalog stanowczo zakazuje składania fałszywych zeznań w słowach: „Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadectwa” (Wj 20,16). Ponad świadectwem ludzkim pierwszeństwo ma jednak świadectwo Boga (por. Ml 2,14).
W Nowym Testamencie następuje zmiana treści świadectwa. Głównym świadkiem jest Jezus Chrystus, który przyszedł na świat, aby dać świadectwo prawdzie (por. J 18,37). O Jego życiu i misji mają świadczyć przede wszystkim Apostołowie, którzy byli naocznymi świadkami Jego zmartwychwstania (por. Dz 1,22; 2,32). Wszyscy inni, łącznie ze św. Pawłem stawali się świadkami przez wiarę w Chrystusa i Jego zbawczy plan (por. Dz 22,15). Wiara ta była jednak tak silna, że wielu wyznawców oddawało za nią życie (por. Dz 22,20).
Źródłem świadectwa jest więc głęboka wiara, która powinna znaleźć uzewnętrznienie w życiu katechety. Jego celem natomiast jest przeżywanie z uczniami rzeczywistości religijnej, które prowadzi do spotkania osób ludzkich z Osobą Boga. Wspólnota z Bogiem nie stanowi kresu świadectwa, bowiem ma ono doprowadzić do odpowiedzi na wezwanie Boże, wyrażające się we współdziałaniu z Bogiem zarówno nad udoskonaleniem samego siebie, jak i otaczającego świata.
Świadczyć oznacza budować swój autorytet nie na taniej popularności wśród uczniów, ale na Chrystusie, który winien stać się dla katechety jedynym przewodnikiem życia, wskazującym mu właściwe wybory (por. Mt 16,24-25). Życie jego musi być przykładem, który pociąga i pokazuje dobro płynące z zawierzenia Jezusowi, aby uczniowie zapragnęli iść tą samą drogą. Chrystus swoim świadkom nigdy nie dawał łatwych obietnic. Owszem zapewniał o nieustannej opiece, ale jednocześnie zapowiadał prześladowania, niezrozumienie, krytykę i trud życia (por. Łk 12,7-12).
Świadectwo domaga się wysokiego poziomu duchowego, które osiąga się stopniowo w ciągu całego życia. Katecheta będąc świadkiem winien odpowiadać życiem na wyzwania Chrystusa i tych, do których został posłany. Na takich katechetów czeka współczesna szkoła i takich świadków potrzeba dzisiejszemu światu.
Świadectwo nie ogranicza się tylko do lekcji religii. Katecheta jest także świadkiem wiary poza środowiskiem szkolnym. Istotną cechą jego świadectwa jest autentyzm życia, wyrażający się w spontaniczności reakcji, w otwartości na drugiego człowieka i jego aktualne problemy oraz w osobistym zaangażowaniu dla Królestwa Bożego. Świadectwo ma największą wartość, gdy się je daje po prostu przez to, kim się jest nie myśląc o tym, że się pełni rolę świadka. Świadek, który działa w mocy Ducha Świętego, zespala w sobie słowo i czyn stając się przez to wiarygodny. Katecheta - świadek może stać się doskonałym narzędziem Chrystusa w Jego planach i tylko wtedy będzie w stanie pomóc młodemu człowiekowi zafascynować się i zakochać w Osobie Chrystusa zmartwychwstałego. Chrystus musi zwyciężyć nad złymi elementami stylu życia proponowanymi przez świat, albo inaczej - należy nauczyć młodych patrzeć na świat oczami Chrystusa.
Dyrektorium o Katechizacji stwierdza wyraźnie, że podstawową misją Kościoła jest świadczenie o Bogu wobec świata, a właściwym zadaniem katechezy jest pokazywanie kim jest Jezus Chrystus, czym jest Jego życie i posługa oraz przedstawienie wiary chrześcijańskiej, jako pójścia za Jego Osobą (por. DOK 41). W odniesieniu do roli katechety cytowane Dyrektorium wyraźnie podkreśla, że „Charyzmat dany mu przez Ducha Świętego, pogłębiona duchowość, przejrzyste świadectwo życia gwarantują dobre wykorzystanie tekstów i innych pomocy” (DOK 156).
Zdaniem wielu młodych ludzi katecheta jest świadkiem, ponieważ zdaje relację z życia Jezusa Chrystusa i Kościoła. Sam głęboko wierzy i tę wiarę przekazuje innym. Ma bliski kontakt z Bogiem i dużo się modli. Młodzi nieraz przyznają, że czasem wątpią w wyznawane prawdy, ale ich wiarę powinien umacniać właśnie katecheta, który jest bliżej Boga i nie ma żadnych wątpliwości. Zdaniem wielu z nich świadek to człowiek posłany przez samego Boga do spełnienia powierzonej misji, wybrany, aby głosił Dobrą Nowinę. Jest reprezentantem Chrystusa i Jego Kościoła.
Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że w dzisiejszym społeczeństwie, gdzie do głosu dochodzą najróżniejsze, bardzo często sprzeczne ze sobą poglądy, świadectwo pojedynczego katechety okazuje się mało skuteczne. Potrzeba więc zjednoczyć wysiłki różnych stron w celu wzmocnienia świadectwa wiary. Z tego też powodu do obowiązków katechety będzie należało szukanie sprzymierzeńców w dawaniu świadectwa w wierze. Do nich w pierwszym rzędzie należy dom rodzinny. Dla wzmocnienia świadectwa wiary, należy więc w pierwszym rzędzie nawiązać kontakt z rodzicami i dążyć do współpracy z nimi. Na rodzinie nie zamyka się jednak krąg współpracowników katechety w dziele dawania świadectwa wiary. W Dekrecie o działalności misyjnej Kościoła czytamy: „Ponieważ (...) lud Boży żyje we wspólnotach, przede wszystkim diecezjalnych i parafialnych, i w nich niejako okazuje się widoczny, muszą również i one świadczyć o Chrystusie(...)” (DM 37). Takimi wspólnotami, będącymi nośnikami świadectwa wiary są w parafiach wszelkiego rodzaju grupy apostolskie, jak np. Liturgiczna Służba Ołtarza skupiająca ministrantów i lektorów, schola dziecięca i młodzieżowa, Krucjata Eucharystyczna, Oaza Dzieci Bożych czy Oaza Młodzieży, KSM i inne. W tych małych grupach - dzięki wspólnemu świadectwu wiary - dokonuje się często bardzo skutecznie formacja chrześcijańska. W duszpasterstwie katechetycznym zwraca się coraz bardziej uwagę na organizowanie spotkań nieformalnych czy na gruncie towarzyskim lub koleżeńskim, których celem jest zacieśnienie więzi między członkami takich wspólnot. Tam właśnie dochodzi często do pełnego świadectwa wiary, które ze swej strony jest spontaniczne.

Podsumowanie.

Katecheta pracujący z zamiłowaniem w szkole, ma świadomość, że jest blisko Jezusa i zna Jego polecenie: „Idźcie i nauczajcie” (Mt 28, 19). Stara się też, aby harmonizowało ono z jego powołaniem i posłaniem.

Chrześcijański system wartości i osobiste przekonania stanowią dla katechety wystarczającą motywację do różnorodnego katechetycznego działania. Z jednakowym szacunkiem odnosi się do słabszych i zdolniejszych. Gorliwych mobilizuje do coraz efektywniejszej pracy, a zaniedbujących się ogarnia duszpasterską troską. Wszystko czyni chętnie, bo szuka nie własnej chwały, ale tego, który go posłał, Jezusa.

Mówiąc o wzorze osobowym nauczyciela zadajemy kolejne pytanie - „Na ile jest mistrzem w swoim zawodzie, zdolnym do poszukiwania takich sposobów pracy z uczniem, które gwarantują mu sukcesy pedagogiczne"? Odpowiedź na to pytanie powinna uwzględniać osiągnięcia w pracy nauczyciela, objawiające się głównie w karierach jego uczniów, ich dalszej drodze edukacyjnej, aspiracjach i umiejętnościach stawiania sobie celów i dążeniu do ich realizacji.
Nauczyciele wykonując swój zawód muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za wypowiadane słowa i czyny. W literaturze przedmiotu odnajdujemy zestawienia podstawowych powinności nauczyciela -wychowawcy i jego obowiązków wobec:
• uczniów – wśród wielu warto wskazać na życzliwość, akceptację, zrozumienie stanu psychicznego wychowanka, troskę o jego rozwój, przestrzeganie zasad moralnych, odpowiedzialność, dyskrecję, sprawiedliwość,
• siebie i zawodu – utrwalenie autorytetu, służba prawdzie, doskonalenie się, troska o godność, świadomość sensu i wartości pracy,
• innych nauczycieli – solidaryzowanie się z grupą, integrowanie zespołu, zachęcanie innych do doskonalenia,
• środowiska – powinność zwalczania zła i egoizmu, odpowiedzialność za realizację obowiązku szkolnego, współpraca z rodziną uczniów i środowiskiem.

Zadaniem nauczyciela jest w równej mierze uczyć, co wychowywać. Stefan Wołoszyn twierdzi jednak, że „wychowywać mogą jedynie ludzie wychowani”. Odnosi się to w szczególności do nauczyciela i szkoły, ponieważ ta jest instytucją wychowawczą, a nauczyciel powinien być powołanym i przygotowanym wychowawcą. Zdaniem Włoszyna „wychowuje się nie tylko przez to, co się wie i umie, ale przez to, kim się jest i jaką kulturę duchową i moralną reprezentuje nauczyciel i wychowawca”. Dlatego nauczyciel musi stać się głównym czynnikiem stymulującym rozwój indywidualny wychowanka. Nauczyciel nie tylko musi zdobyć nad dziećmi i młodzieżą panowanie, ale przede wszystkim zdobyć ich zaufanie i akceptację, zdobyć szacunek dla siebie i swojej pracy, stać się dla młodzieży autorytetem.

Współczesny uczeń wymaga od nauczycieli większej uwagi i zaangażowania. W panującym pluralizmie myśli i poglądów nauczany może wybierać, tak jak w supermarkecie wybiera się produkty. W szczególny sposób nauczyciel katechezy powinien poprzez swoją posługę ukierunkowywać katechizowanego na wybór wartości opartych na Bogu. W dużej mierze zależy to od postawy samego katechety.
Analiza zachowań uczniów dowodzi potrzeby kształtowania dojrzałej osobowości cechującej się: odpowiedzialnością, umiejętnością pokonywania trudności, otwartością i zdolnością nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Tam, gdzie młody człowiek ma wsparcie przezwycięża i pokonuje wewnętrzny bunt, potrafi i chce kreować świat dobra.
Każdy czas ma swoje problemy i w każdym muszą znaleźć się ludzie, którzy wezmą na siebie ich rozwiązanie. Zadaniem współczesnej szkoły jest m. in. wprowadzenie wychowanków w świat kultury, w której jest miejsce na pogłębione rozumienie wszystkich wymiarów tajemnicy człowieka, świadomość podejmowania decyzji i postawy niesienia bezinteresownej pomocy na rzecz innych.

Œ Świadomość tego, że posługa katechetyczna w szkole jest głoszeniem samego Chrystusa w imieniu Kościoła, winna mobilizować do bycia zarówno nauczycielem, wychowawcą, jak i świadkiem Jezusa. Budowanie więzi ze Zbawicielem stanowi podstawowy element posługi katechety w szkole.

Bibliografia:
Biblia Tysiąclecia – „Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu”. Poznań 2000.
Ogólna Instrukcja Katechetyczna „Directorium Catecheticum Generale”. Watykan 1971.
Kongregacja ds. Duchowieństwa „Dyrektorium ogólne o katechizacji”. Poznań 1998.
Sobór Watykański II Dekret o działalności misyjnej Kościoła „Ad Gentes”. Poznań 1986.
Jan Paweł II. Adhortacja Apostolska „Catechesi tradendae”. Warszawa 1980.
Jan Paweł II. Encyklika „Redemptor hominis”. Kraków 1996.
Jan Paweł II. „Przemówienia, homilie”. Kraków 1997.
Górska S.A. „Model współczesnego katechety w świetle badań”. Zeszyty Katechetyczne. Szczecin 1998.
Majewski M. „Tożsamość katechezy integralnej”. Kraków 1995.
Potocki A. „Katecheta i nauczyciel religii”. Kraków 1996.
Haczkiewicz W. „Katecheta wśród dzieci szkoły podstawowej”. Wrocław 2002.
Korherr E. „Nauczanie w szkole służbą człowiekowi”. Kraków 1991.
Kosińska E. „Katecheta w szkole”. Kraków 1999.

mgr Justyna Adamczyk

Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.