„Rekreacja w rodzinie”.

Nieraz zdarzyło się nam usłyszeć przysłowie, że „czas to pieniądz”. Ale nawet i to powiedzenie nie oddaje pełnej wartości czasu w życiu współczesnego człowieka. Czas bowiem to nie tylko pieniądz, ale dobry humor, zadowolenie z siebie i z innych. Wiele groźnych chorób, które szerzą się obecnie, takich jak zawały serca i nerwice, można by nazwać chorobami pośpiechu, gdyż zapadają na nie przeważnie ludzie, którzy na różne sposoby żyją w niezgodzie z czasem. Albo mają za dużo obowiązków i nie mogą im podołać, albo też źle organizują sobie zajęcia i ciągła walka z czasem niszczy ich zdrowie. Mijają godziny, dni, miesiące i lata, miniony czas nigdy nie wraca. Czasu nie sprzeda się , nie kupi i na pewno nie cofnie, ale można go przyspieszyć, wydłużyć, zmarnować lub zaoszczędzić.
Dobrą organizacją czasu w życiu człowieka obecnie zajmują się uczeni. Sprawami gospodarowania czasem zajmuje się między innymi nauka zwana prakseologią – inaczej nauka o sprawnym działaniu. Gdy zaczęto stosować jej zasady, okazało się, że można zaoszczędzić czas tylko dzięki temu, że praca jest właściwie rozłożona w czasie. Takie zasady sprawnego działania powinny również rządzić życiem domowym każdego człowieka, ale niestety wielu rodzinom do tego jeszcze daleko. Zawodzi przede wszystkim podział pracy. Niektórzy członkowie rodzin, a zwłaszcza pracujące zawodowo mamy, mają nadmiernie dużo obowiązków w porównaniu z resztą domowników. Wielkim wrogiem prawidłowego budżetu czasu jest nieporządek i bałagan, pociągający za sobą poszukiwanie potrzebnych przedmiotów, które nie znajdują się na swoim miejscu. Mało kto ze spóźnialskich zdaje sobie sprawę, że swoją niepunktualnością zabiera czas innym.
Zgodne z zasadami życia rodzinnego jest takie gospodarowanie czasem, aby każdy członek rodziny miał mniej więcej taką samą ilość czasu na odpoczynek. Przy dobrej organizacji pracy 4-5 osobowej rodzinie miejskiej, wyposażonej w nowoczesny sprzęt, zajęcia domowe codziennie, nie licząc generalnych porządków, prania itp. – nie powinny zajmować poszczególnym jej członkom więcej niż 1 godzinę dziennie. Warunkiem jest jednakże sprawne wykonywanie swych obowiązków przez wszystkich członków rodziny i nie przysparzanie innym nadmiernej pracy. Oczywiście zasada ta nie dotyczy wszystkich rodzin, bo tam, gdzie są np. bardzo małe dzieci, które nie biorą udziału w obowiązkach domowych, albo gdzie ktoś w rodzinie choruje i wymaga od innych opieki i starań obowiązków jest więcej. Także w rodzinach rolniczych sytuacja jest nieco inna, bo obowiązki domowe są zarazem pracą zawodową i dlatego jest ich więcej. Trudniej też jest rodzinom rolniczym rozporządzać swoim czasem według własnej woli. Zmiany pór roku i pogody, od których uzależniony jest rytm pracy w gospodarstwie, decydują również o tym, czy zajęć jest więcej czy mniej.
Przy dobrym gospodarowaniu czasem ważne jest, aby zajęcia umysłowe przeplatać pracami fizycznymi tak, by organizm człowieka mniej odczuwał zmęczenie.
Jak będzie wyglądał rodzinny budżet czasu w przyszłości? Na pewno wiele oszczędności czasu przyniosą nam wynalazki, a także różne urządzenia techniczne, które pozwalają na skrócenie czasu różnych zajęć. Np. dzięki lodówce możemy mniej czasu poświęcić na zakupy, kupujemy bowiem od razu większą ilość produktów, dzięki odkurzaczowi sprząta się mieszkanie szybciej i dokładniej, a samochód pozwala na szybsze poruszanie się. Możemy się także spodziewać stopniowego skracania czasu pracy, ale jednocześnie wzrośnie konieczność kształcenia się ludzi dorosłych, którzy pewną część wolnego czasu będą musieli poświęcić na stałe doskonalenie swych umiejętności fachowych, aby nadążyć za postępem, jaki dokonuje się w ich zawodzie. Mimo to już dziś wielu uczonych trapi się tym, jak ludzie poradzą sobie z wolnym czasem, czy będą umieli wykorzystać go tak, aby przyniósł im radość i pożytek.
Wypoczynek to swobodne i sensowne używanie wolnego czasu dla regeneracji sił. Jest on godziwy, gdy następuje po pracy fizycznej czy umysłowej. Kontakt z przyrodą, czystym powietrzem, sztuką ułatwia pełny wypoczynek. Organizując czas wolny, nie należy myśleć tylko o sobie, o własnej rozrywce. Jeśli chcemy znaleźć prawdziwą radość, powinniśmy przeżywać czas wolny wspólnie z innymi.
Sposób przeżywania wolnego czasu decyduje o zdrowiu i pracy jaką wykonujemy. Człowiek powinien organizować sobie czas wolny w ten sposób, by rozwijać drzemiące w nim zainteresowania, umacniać więzy rodzinne i społeczne. Prawdziwe hobby płynie nie z tego, że coś mam, ale z tego, że coś umiem, coś wiem, coś potrafię zrobić. Należy wyrabiać w sobie umiejętność organizowania i przeżywania wolnego czasu, codziennych wolnych chwil…
Wypoczynek powinien być w pewnym sensie przeciwieństwem pracy. Jeśli ktoś pracuje fizycznie, a więc do swej pracy zużywa dużo siły, jego mięśnie powinny odpocząć w czasie wolnym. Kto zaś pracuje umysłowo, siedząc bez ruchu za biurkiem, powinien po pracy zażywać jak najwięcej ruchu.
Mówiąc o roli rodziny dawniej i dziś, można zauważyć, że w dawniejszej rodzinie wszyscy jej członkowie przydzielone mieli zajęcia, zależnie od swoich sił i umiejętności. Obecnie rodzice wędrują do pracy, starsze dzieci do szkoły, maluchy do przedszkola. Spotykają się wszyscy dopiero wtedy, gdy skończą swoją pracę, w dni świąteczne, podczas urlopów i wakacji. Toteż wspólny wypoczynek jest bardzo ważnym momentem w życiu rodziny. Dzięki niemu rozwijają się wspólne zainteresowania dzieci i rodziców, umacnia się ich przyjaźń. Kłopot polega jednak na tym, że czas wolny od pracy zawodowej nie zawsze jest dla rodziców rzeczywiście czasem wolnym. Czekają przecież na nich w domu liczne obowiązki rodzinne. Toteż bardzo wiele kobiet pracujących w Polsce w ogóle nie ma wolnego czasu albo ma go bardzo mało. Tylko w tych domach, gdzie panuje sprawiedliwy i planowany podział obowiązków, można mówić o wspólnym wypoczynku całej rodziny.
W dobrze współżyjącej rodzinie każdy z jej członków powinien mieć prawo do własnej ulubionej rozrywki czy ulubionego zajęcia, tak zwanego hobby. Ale wiele jest takich rodzajów wypoczynku, które są wspólne dla całej rodziny. Do nich należą wspólne wyprawy do kina, teatru i na koncerty, na wystawy, do muzeum. W wielu domach spędza się wolne chwile popołudniowe lub wieczorne na grze w szachy, warcaby czy bierki, na majsterkowaniu czy innych ręcznych pracach. Często wszyscy spotykają się przy szklanym ekranie, razem oglądając filmy, dziennik telewizyjny i inne programy, a potem dzielą się swymi wrażeniami i spostrzeżeniami. Coraz bardziej rozpowszechnia się w naszym kraju zwyczaj wspólnego spędzania wolnych dni na świeżym powietrzu. Rodzinna turystyka piesza, rowerowa i wodna, wspólne noclegi pod namiotem i wieczory przy ognisku, połączone z przygodami, jakich prawie zawsze dostarcza przyroda, pozostawiają miłe wspomnienia. W wielu rodzinach bardzo dużą rolę w planowaniu i organizowaniu wypoczynku odgrywają dzieci, oczywiście nie te zupełnie małe, ale trochę starsze, kilkunastoletnie (od III, IV klasy). Członkowie młodego pokolenia mają bowiem zazwyczaj dobrą orientację w sprawach kultury i turystyki, bardzo interesują się sportem, pilnie czytają prasę. Toteż dobrze jest, jeśli jeden z młodych członków rodziny bierze na siebie rolę „organizatora wypoczynku”. Do jego obowiązków należy:
• znajomość programu radiowego i telewizyjnego oraz wybieranie z niego takich pozycji, które interesują poszczególnych członków rodziny lub wszystkich,
• zaopatrywanie domu w prasę,
• dostarczanie informacji o ciekawych filmach, sztukach teatralnych itp., na które warto się wybrać,
• proponowanie i przygotowywanie, samodzielnie lub wspólnie z dorosłymi, tras wycieczek i ciekawych spacerów po mieście.
„Organizator wypoczynku” – podczas wspólnych wakacji – zajmuje się wyszukiwaniem w okolicy ciekawych miejsc do zwiedzania, muzeów, zabytków, kiosku z prasą, a także nawiązuje kontakt z biblioteką.
Są terminy, które w momencie ich zjawiania się budzą niepokój, kontrowersje, czasami wręcz opór. Takim terminem był i jest czas wolny, który przez długi okres z trudem torował sobie drogę, przyjmowany był z rezerwą przez społeczeństwo. Sytuacja ta była częściowo usprawiedliwiona. Nie byliśmy przyzwyczajeni do organizowania sobie czasu wolnego, nie umieliśmy tego czasu wygospodarować, uprawiając częściej jego „zabijanie”, aniżeli twórcze wykorzystanie. Bo czymże był i jest czas wolny marnowany przez tysiące ludzi na wielogodzinnej grze w karty, czy bezsensownych pogaduszkach, owianych oparami dymu tytoniowego czy alkoholu? Tak spędzany wolny czas nie ma nic wspólnego z kulturą, nie ma żadnej wartości zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa.
Przygotowanie do wartościowego, pożytecznego spędzania czasu wolnego (codziennego, świątecznego, wakacyjnego, urlopowego) jest podstawowym zadaniem wychowania do rekreacji, rozumianego jako permanentna edukacja kulturalna, kształtująca nawyki i umiejętności właściwego wypoczywania.
Wychowanie do rekreacji realizowane jest od pierwszych dni życiowej edukacji jednostki, rozpoczyna się w wieku przedszkolnym i powinno być nieprzerwanie kontynuowane przez całe życie. O ile jednak w latach dziecięcych, młodzieńczych będzie ono ukierunkowane, programowane i organizowane przez innych ludzi – zwłaszcza dom rodzinny, to w latach pełnej dojrzałości jednostki przekształca się ono w proces samowychowawczy, którego organizowanie, a także programowanie należeć będzie do każdego z nas.
Wszyscy obywatele, zarówno dzieci i młodzież, jak i ludzie dorośli muszą umieć nie tylko dobrze uczyć się, pracować, ale znakomicie wypoczywać, spędzać czas wolny. Takie zespolenie wartości ekonomiczno – kulturalnych, intelektualnych i rekreacyjnych da jednostce pełnię zadowolenia i szczęścia, a społeczeństwu obywatela, który wniesie do tego społeczeństwa cenne wartości ekonomiczne, zdrowotne i kulturalne.
W publikacjach socjologicznych i pedagogicznych bardzo często określa się czas wolny jako zespół zajęć, którym jednostka może się właśnie z własnej woli poświęcić w okresie wolnym od obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych w celu wypoczynku lub rozrywki, w celu bezinteresownego rozwoju swojej wiedzy i wykształcenia, albo też dobrowolnego udziału w życiu społecznym, czy też wreszcie w celu rozwoju własnych nieskrępowanych zdolności twórczych.
Nie można mówić o wychowaniu społecznym człowieka, nie uwzględniając jednego z podstawowych aspektów tego wychowania, jakim jest przygotowanie do rekreacji, czyli wartościowego wypoczywania, spędzania czasu wolego. Dzisiaj nie wystarczy nauczyć człowieka, jak ma pracować. O wychowaniu człowieka i jego pełnym przygotowaniu do życia świadczą w nie mniejszym stopniu jego umiejętności organizowania sobie i innym czasu poza pracą, poza nauką – czasu wypoczynku, zajęć rekreacyjno – kulturalnych, w których będzie on kształtował swoją osobowość. Dlatego warto podkreślić konieczność spędzania czasu wolnego. Właśnie w czasie wolnym od obowiązkowej pracy kształtuje się wiele właściwości, nawyków i upodobań jednostki, które następnie stają się ważnymi czynnikami tej pracy i postępowania wobec innych ludzi. Człowiek jest istotą niepodzielną i dlatego to, co czyni ze sobą w godzinach wolnych od pracy, nie może mieć wpływu na jego zachowanie się w innych godzinach dnia.
Czas wolny to czas swobodnego, nieskrępowanego wyboru form czynnego wypoczynku, rozrywki, zainteresowań odpowiadających jednostce. Czas wolny należy uczynić czasem aktywnego, świadomego poszukiwania nowych celów, nowych wartości.
Działalność przedszkola oraz szkoły to ważne ogniwa w wychowaniu dziecka do rekreacji. Ogniwa te mogą jednak tylko wtedy spełnić swoje zadanie, o ile w tej działalności znajdą zrozumienie i pomoc w domu rodzinnym dziecka.
Wzory, nawyki i umiejętności organizowania czasu wolnego dziecka kształtuje przede wszystkim dom rodzinny. Że tak jest istotnie świadczą badania przeprowadzone wśród studentów wyższych uczelni w Polsce. Na pytanie: „Skąd czerpią wzory organizowania swego czasu wolego?”, badani stwierdzają, że opierają się na przykładach domu rodzinnego. A ci, którzy tego stwierdzić nie mogą postulują: „Dom rodzinny powinien dawać przykład, jak czas wolny spędzać należy, jakie formy rekreacyjne wykorzystania tego czasu należy stosować”.
Nie ulega wątpliwości, że rola domu rodzinnego w wychowaniu do rekreacji jest podstawowa i rodzina nie może być zastąpiona przez żadną placówkę oświatową, pozaszkolną. Na czym ta rola polega i kiedy, w jakich warunkach zostanie ona należycie spełniona? Warunkiem powodzenia rodziców w wychowaniu dziecka do rekreacji będzie wygospodarowanie w ciągu dnia czasu wolnego dla dziecka, przeznaczonego na organizowanie zajęć rekreacyjnych, dających rodzicom możliwość wspólnego z dzieckiem przeżywania krótszych czy dłuższych chwil wypoczynku, rozrywki.
Nie muszą w dniu powszednim być długie zabawy i zajęcia. U dziecka w młodszym wieku (do 7 lat) zajęcia te powinny być nie tylko dla niego organizowane, ale z nim wspólnie planowane. Gry i zabawy, opowiadania, rozmowy przeżyte razem z dzieckiem, stwarzają okazję do wzbogacenia słownika dziecka, uczenia go poznawania nowych zjawisk, przedmiotów, ludzi. Nie oznacza to, że rodzice swą obecnością muszą stale towarzyszyć dziecku. Ważny jest kontakt z innymi dziećmi na podwórkach blokowych, w piaskownicy, w ogródku zabaw… Nie zapominajmy jednak, że dziecko potrzebuje także kontaktów z dorosłymi, zwłaszcza z rodzicami, których pragnie naśladować nie tylko w pracy, ale i w zabawie. Do tych obowiązków zabaw z dzieckiem w wolnym czasie dnia codziennego (codziennego także świątecznego) należeć będą przechadzki i spacery na świeżym powietrzu. Ruch powinien towarzyszyć tym wspólnym zabawom, gdyż ma on ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka. Szczególnie pożądane są te codzienne, nawet niedługo trwające zabawy dziecka z ojcem, który rzadziej w domu przebywa, a którego wpływ na wychowanie nie może być zastąpiony przez matkę. Matka i tak jest częściej z dzieckiem, poświęca mu więcej uwagi i wolnego czasu.
W okresie przedszkolnym należy poświęcić w domu rodzinnym więcej czasu na organizowanie dziecku sprzętu do zabaw, ucząc jego używania, poszanowania i inicjowania przy jego pomocy atrakcyjnych zajęć. Natomiast rzadziej na tym etapie rozwojowym będzie czas wolny dziecka organizowany we wszystkich jego przejawach, pozostawiając dużo miejsca na swobodną – naturalnie w warunkach bezpiecznych – samodzielną zabawę dziecka.
Twórczość zabawowa dziecka jest niezmiernie bogata i powinno się ją wykorzystać dla samowychowania, wdrażając dziecko do samodzielności w podejmowaniu inicjatywy i w organizowaniu zabaw. Samodzielność w organizowaniu zabawy dziecka będzie miała miejsce zarówno w jego osobistym, domowym „kąciku zabaw”, jak i w gronie przedszkolnych rówieśników w piaskownicy, ogródku, na placu zabaw. Tutaj, o ile w początkowej fazie tej zabawowej twórczości dziecka pomogą rodzice, zrodzą się pierwsze nawyki organizacyjno – zabawowe dziecka. Na tym etapie można już mówić o ujawnianiu się pierwszych efektów edukacji rodzinnej w wychowaniu do rekreacji. W tym okresie dom rodzinny staje się – o ile dziecko uczęszcza do przedszkola – głównym partnerem przedszkola w wychowaniu dziecka do zabawy i wypoczynku. Współdziałając jak najczęściej z przedszkolem, można osiągnąć lepsze efekty wychowania do rekreacji.
W okresie przedszkolnym przenosi dziecko do domu rodzinnego wzory dobrej zabawy wyniesione z grupy rówieśniczej, łącząc je z wzorami domu rodzinnego, buduje swoisty model wypoczynku, wypełniania wolnego czasu zabawą. Jest rzeczą pożądaną, aby w tym okresie współdziałało w tej zabawowej twórczości dziecka rodzeństwo, także i matka, szczególnie zaś ojciec, który dla dziecka jest, a przynajmniej być powinien, serdecznym i oddanym partnerem zabawy. Partnerstwo to będzie pożądane nie tylko przy budowaniu z klocków, przy układankach, ale także przy majsterkowaniu, wspólnym czytaniu książeczek, zabawach w chowanego itp.
W okresie wczesnoszkolnym dom rodzinny staje się coraz słabszym partnerem w organizowaniu czasu wolnego dziecka, ale jest w nim w dalszym ciągu czynnikiem znaczącym. Teraz z pomocą rodzinie przychodzi szkoła, drużyna zuchowa, zespół rówieśników – kolegów z klasy. Mogą dzieci uczestniczyć w tych rówieśniczych poszukiwaniach najlepszej zabawy, a gdy będzie potrzeba należy im pomóc w organizowaniu korzystnych warunków takiej zabawy.
Warto pamiętać, że zgoda na dużą samodzielność dziecka w organizowaniu zabawy nie oznacza pozostawienia dziecku całkowitej swobody. Pomysłowość zabawowa dzieci, zwłaszcza chłopców, jest często ryzykowna i niebezpieczna. Zabawy w zakamarkach piwnic, w gąszczach leśnych, urządzanie „wojen” i tropienie tajemnych śladów Indian, czy posługiwanie się szpadą, mogą doprowadzić do kłopotliwych sytuacji.
Pozostawiając dziecku dozwoloną granicę swobody, należy czuwać dyskretnie nad warunkami zabawy, interesować się tym, gdzie dziecko przebywa i z kim się bawi. Jeżeli dziecko należy do zuchów czy drużyny harcerskiej, to troska ta odpada, gdyż organizacje te zapewniają dzieciom i młodzieży właściwy poziom zabawy. Gorzej jeżeli dziecko przebywa w grupie przypadkowej, wśród rówieśników lub nieodpowiednich wiekiem towarzyszy, mających na nie zły wpływ. Należy orientować się w jakiej grupie dziecko spędza czas wolny, kim są członkowie grupy.
Te wszystkie środki ostrożności, jakie powinien dom rodzinny stosować w wychowaniu do rekreacji, wymagają przede wszystkim interesowania się zabawą dziecka.
Rodzina współczesna znajduje w swoim środowisku dodatkową pomoc w wychowaniu do rekreacji. Tą pomocą są środki masowego przekazu z telewizją na czele. Radio, magnetofon, telewizor wypełniają w dużym stopniu czas wolny dziecka, stanowią popularny środek rekreacji dla dzieci i młodzieży. Należy podkreślić, że dom rodzinny powinien odpowiednio kształtować czas i planować odbiór odpowiednich programów. Rodzina może skutecznie uczyć swoistej „kultury telewizyjnej” i tak programować odbiór telewizyjnych atrakcji, aby były to istotnie pozycje najbardziej wartościowe i ponadto, by pozwalały na wygospodarowanie odpowiednich ilości czasu przebywania na świeżym powietrzu.
W miarę wzrostu dziecka, a szczególnie w okresie młodzieńczym, organizowanie czasu wolnego będzie coraz dyskretniej planowane i programowane przez rodziców, gdyż dziecko właściwie do rekreacji wychowane przez pomoc i przykład rodziców w okresie szkolnym będzie posiadało już ukształtowane nawyki i umiejętności miłego i przyjemnego organizowania czasu wolnego.
Rola rodziny w wychowaniu do rekreacji nie kończy się jednak nigdy. Pozostają inne bogate formy rekreacji, planowania godzin, dni wolnych od zajęć zawodowych i rodzinnych oraz codziennych obowiązków życiowych. Wypoczynek świąteczny i urlopowy - wczasy rodzinne, spędzane w atrakcyjnych miejscowościach, w ośrodkach wyposażonych w urządzenia do organizowania rekreacji ruchowej są najlepszą „szkołą” wychowania do rekreacji.
Wyjazdy sobotnio – niedzielne, wypoczynek w gronie rodziny posiadają wyjątkowe walory wychowawcze i zdrowotne, walory pogłębiające więzy rodzinne. Jak wspomniano już wyżej szczególnie wartościowe są wycieczki i wędrówki piesze, rowerowe itp., organizowane w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy i normy higieniczno – zdrowotne. Materiały wskazujące, jak taki wypoczynek z rodziną należy organizować, można znaleźć w wielu publikacjach, a szczególnie w ciekawej pracy R. Szepke „Wypoczynek z rodziną”.
Nie należy jednak zapominać, że marsz jest czynnością powodującą dodatkowe zużycie energii, porównane z pracą fizyczną. „Wędrowanie rodzinne” mimo, że wpływa na utratę wagi, znakomicie hartuje zdrowie, sprzyja poznawaniu przyrody, a przede wszystkim sprawia radość, daje niezapomniane przeżycia przygodowe. Turystka jest jednocześnie doskonałą szkołą wychowania do rekreacji, rozwija i kształtuje zamiłowania krajoznawczo – przyrodnicze, posiada walory uspołeczniające. Dzisiaj, w dobie szybkiego tempa życia, zagęszczenia i zanieczyszczenia środowiska miejskiego, wędrówki w teren na łono przyrody, zwłaszcza wędrówki piesze, regenerują nadszarpnięte zdrowie, likwidują zmęczenie, eliminują nudę.
W okresie wakacyjnym, urlopowym rodzina może i powinna znaleźć czas i miejsce na wspólne wczasowanie. Na takich rodzinnych wczasach rodzice stają się partnerami zabaw swoich dzieci i w bezpośrednich kontaktach uczą racjonalnego wypoczywania i organizowania atrakcyjnych zajęć rekreacyjnych, przekazują najlepsze wzory zabawy. Organizując wspólny, rodzinny wypoczynek należy liczyć się z możliwościami wiekowymi uczestników, brać pod uwagę różne możliwości wysiłku fizycznego poszczególnych członków rodziny i tak zaplanować wypoczynek, aby znaleźli w nim swoje miejsce i radość z zabawy ojciec, matka i dzieci w różnym wieku. Nie można jednej formy rekreacji zalecać wszystkim członkom rodziny, ale wszyscy mogą uczestniczyć w grach i zabawach, grach sportowych, na ścieżce zdrowia i każdy może znaleźć swoje ulubione zajęcie.
W rodzinnym wychowaniu do rekreacji należy pamiętać, że tylko najlepsze wzory wypoczywania posiadają walory kształcące i wychowawcze. Do uzyskania tych wartości konieczne jest spełnienie następujących warunków:
• zapoznanie się rodziców z zadaniami rekreacji i formami jej realizacji,
• dawanie osobistego przykładu organizowania czasu wolnego,
• zapewnienie rodzinie odpowiedniego sprzętu do zajęć turystycznych, sportowych itp.,
• nie używanie w czasie rodzinnej rekreacji napojów alkoholowych, nie palenie tytoniu,
• zachowanie kultury wypoczynku, właściwe korzystanie z miejsc wypoczywania.
Istnieją różne formy rekreacji mające miejsce w rodzinie i przez nią możliwe do wykorzystania. Wszystkie one dadzą się ująć w cztery podstawowe grupy:
• rekreacja fizyczna (codzienna gimnastyka; codzienne spacery; gry i zabawy na świeżym powietrzu; gry zespołowe np. siatkówka, koszykówka, gry rekreacyjne itp. ; grzybobranie; łyżwiarstwo, narciarstwo, saneczkarstwo; pływanie; praca na działce; tenis; wycieczki rowerowe),
• rekreacja twórcza (filmowanie; fotografowanie; hobby; kolekcjonerstwo; muzykowanie; zajęcia plastyczne; zajęcia techniczne),
• rekreacja kulturalno – rozrywkowa (czytelnictwo; gry stolikowe; kino, teatr, koncerty; oglądanie TV, słuchanie radia; udział w imprezach kulturalnych, artystycznych i sportowych; wieczorki taneczne, spotkania towarzyskie; zwiedzanie muzeów, wystaw),
• rekreacja przez działalność społeczną (udział w pracach organizacji dziecięcych, młodzieżowych, samorządowych, społeczno – politycznych).
Podane wyżej formy rekreacji rodzinnej występują rzadko tylko w jednej postaci. Najczęściej spotykamy tzw. łączone formy rekreacji. Po prostu zaprogramowujemy dwie, trzy, a nawet więcej zupełnie odmiennych form rekreacji. Takie ich programowanie będzie ogromnie przydatne dla zespołu rodzinnego, złożonego przecież z jednostek różnych wiekiem, zainteresowaniami i możliwościami oraz sprawnością fizyczną.
Można wyróżnić kilka rodzajów takiej „łączonej” rekreacji, nazywając je wariantami. Za najważniejsze z nich uważa się:
• wariant wczasowo – pobytowy (połączenie pobytu w ośrodku wczasowym z dalszym pobytem na kwaterze prywatnej, przy wykorzystaniu ośrodka jako miejsca wyposażonego w urządzenia rekreacyjne),
• wariant wczasowo – campingowy (zamiast wynajmowania kwatery prywatnej rozbijamy namiot i urządzamy camping w sąsiedztwie ośrodka),
• wariant pobytowo – turystyczny (dysponując stałą kwaterą, organizujemy co pewien czas wycieczki całodziennie w bliższe i dalsze okolice),
• wariant pobytowo – sportowy (mając stałą kwaterę, główny akcent wypoczynku czynnego kładziemy na wybrany rodzaj sportu rekreacyjnego),
• wariant pobytowo – poznawczy względnie pobytowo – hobbystyczny (mając stałą kwaterę, przeznaczamy wypoczynek wakacyjny na poznawanie np. przyrody, folkloru, historii danego regionu, na majsterkowanie, modelarstwo, fotografowanie itp.),
• wariant turystyki samochodowej, wodnej i pieszej (samochód służy jako środek transportu biwakowego, kajakowego czy żaglowego, a następnie robimy wypady wodne lub piesze, korzystając w przenoszeniu się z miejsca na miejsce z własnego samochodu),
• wariant turystki pieszo – wodnej (jest odmianą turystyki pieszej, przy której trasy przebiegają w pobliżu jezior i rzek, przy tym wariancie niezbędna jest sprawność pływania i stosunkowo duża sprawność fizyczna),
• wariant campingowo – leczniczy (zakładamy camping w miejscowości uzdrowiskowej, korzystając przy tym z możliwości poprawienia stanu zdrowia, lecząc się w uzdrowisku).
Rodzina, zależnie od możliwości i potrzeb, wybierze sobie z pewnością
najbardziej odpowiedni z wariantów i w ten sposób umożliwi dzieciom poznanie nowej formy rekreacji, posłuży się atrakcyjną formą wychowania do rekreacji.
Programowanie rekreacji rodzinnej ma tę dodatkową zaletę, że uczy planowania kosztów, przewidywania mogących zaistnieć trudności i kształtuje u członków rodziny, a szczególnie u dzieci nawyki i umiejętności organizowania sobie i innym pożytecznej i wartościowej rekreacji rodzinnej.
Wychowanie do rekreacji w rodzinie jest podstawową metodą przygotowania dzieci, młodzieży do właściwego dysponowania czasem wolnym, którego ilość w rozwiniętym społeczeństwie miejmy nadzieję będzie stale rosła.
Należy pamiętać, że kiedy mówimy o rekreacji jako zespole zachowań człowieka, rozumie się przez to przede wszystkim celową, świadomą działalność stanowiącą treść jakiegoś wymiaru czasu wolnego. Działalność obejmującą indywidualne lub zespołowe wykonywanie czynności przynoszących odpoczynek, rozrywkę, sprawność, zdrowie, rozwijającą osobowość oraz wykorzystującą ruch jako środek oddziaływania na organizm w zależności od potrzeb z uwzględnieniem indywidualnych zainteresowań nazywa się rekreacyjną działalnością ruchową. Składające się na nią czynności noszą miano motorycznych zachowań rekreacyjnych. W codziennej praktyce dla zachowań tego typu przyjęło się używać określenia rekreacyjne formy aktywności ruchowej.
Rekreacyjne formy aktywności ruchowej są bardzo różne, ponieważ zainteresowania i potrzeby ludzkie, będące motorem działalności i w tym zakresie, są także zróżnicowane. Wśród tych form istnieje pewna współzależność, wobec czego żadna klasyfikacja i podział nie mogą być dokładne i wyczerpujące.
Uczestnicy rekreacji ruchowej, wybierając określone formy, poszukują w nich specyficznych cech, sprawiających, że właśnie te formy odpowiadają ich możliwościom i oczekiwaniom. Do cech tych zalicza się przede wszystkim:
• łatwość nauczania - uczenia się, opanowania i organizowania,
• możliwość zastosowania w każdym terenie – sztucznym i naturalnym,
• elastyczność w stosowaniu reguł i zasad,
• dostępność dla wszystkich – dla odbiorców indywidualnych, grup jednorodnych i niejednorodnych (stosując drobne modyfikacje metod i zasad),
• wszechstronność, czyli pełne oddziaływanie na organizm ludzki i osobowość,
• atrakcyjność niosącą z sobą element nowości, odkrywczości, zawsze pozytywnej emocji .
Rekreacja fizyczna sprzyja podniesieniu samopoczucia człowieka, wzmaga zapał do pokonywania trudności, napawa optymizmem, dodaje „świeżości życia”, wyzwala inicjatywę. W odniesieniu do dzieci i młodzieży, rekreacja fizyczna obejmuje różne formy organizowania czasu wolnego i to zarówno w ciągu roku szkolnego (czas wolny dnia codziennego i świąteczny), jak i w okresie ferii letnich i zimowych.
W literaturze przedmiotu rekreacyjne formy aktywności ruchowej klasyfikuje się w różnorodny sposób. Można usystematyzować je według kilku podstawowych kryteriów.
Ze względu na intensywność wysiłku:
• relaksacyjne (spacerowanie, wędkowanie, obserwacje przyrody, zajęcia hobbystyczne, zabawy towarzyskie),
• średnio intensywne (np. rekreacyjne gry ruchowe, jazda na łyżwach, żeglowanie, gimnastykowanie się),
• intensywne (np. biegi kondycyjne, aerobik, pływanie dystansowe).
Ze względu na stopień trudności (złożoności technicznej) :
• łatwe (np. biegi, jazda na rowerze, gry i zabawy ruchowe),
• średnio trudne (np. gra w siatkówkę, pływanie, jazda na łyżwach),
• trudne (np. jazda na nartach, windsurfing, wspinanie się, tenis ziemny).
Ze względu na porę roku:
• letnie ( np. kąpiele w morzu, wędkowanie, nurkowanie, jazda na nartach wodnych),
• zimowe (np. jazda na nartach, łyżwach, sankach, kuligi, snowboarding),
• całoroczne.
Ze względu na miejsce realizacji:
• plenerowe: w wodzie, nad wodą, w górach, w powietrzu – latanie na lotniach, paralotniach, szybowcach; „pod dachem” (np. ćwiczenia kulturystyczne, aerobik, gra w kręgle, bilard, taniec),
• boiskowe (np. gry sportowe).
Podane przykłady klasyfikacji rekreacyjnych form aktywności ruchowej mają istotne znaczenie praktyczne. Wiedza o ich zróżnicowaniu oraz umiejętność wykorzystania z uwzględnieniem różnych warunków stanowią podstawę działań rekreacyjnych zarówno w wymiarze zachowań spontanicznych, jak i zorganizowanych, indywidualnych i grupowych.
Należy pamiętać, że wykorzystanie efektywnych metod wychowania i zjednywania do rekreacji powinno przede wszystkim obejmować rodzinę, dzieci bowiem powinny z domu wynieść przyzwyczajenie do różnych rodzajów aktywnych metod, form rekreacji, pożytecznego spędzania czasu wolnego. Rodzina jest podstawowym ogniwem każdego społeczeństwa. W niej człowiek przychodzi na świat, wzrasta, dojrzewa i starzeje się. W niej zaspokajane są podstawowe potrzeby, jest ona miejscem powstawania wzorów zachowań, obyczajów i tradycji. Rodzina uczy wyborów, wartości i działania, kształtuje także zainteresowania, upodobania i nawyki rekreacyjne. Rodzina stwarza dziecku podstawowe warunki do korzystania z zabaw ruchowych i spontanicznej aktywności sportowej, zaopatrując je w sprzęt sportowy, organizując miejsce ułatwiające aktywność. Dzięki celowym zabiegom wychowawczym rodziców dzieci z domu rodzinnego mogą wynieść umiejętność kulturalnej zabawy i przyzwyczajenie do aktywnego wypoczynku.
Rekreacja zawsze sprawia radość tym, którzy dobrze wiedzą, dlaczego, jak i gdzie oraz w jakich warunkach te specyficzne w swoim wszechstronnym oddziaływaniu na człowieka formy aktywności uprawiać i w jakich kierunkach je rozwijać.
Należy w całym społeczeństwie, szczególnie w domu rodzinnym nie tylko uczyć racjonalnego wypoczywania i organizowania bogatych form rekreacyjnych, ale kształtować przekonanie, że czas wolny i rekreacja stanowią nieodzowny warunek lepszych efektów nauki i pracy, są także źródłem szczęścia i radości, czynią życie pełnym i prawdziwym.
Potwierdza to piękna myśl prof. Stefana Szumana: „Kto chce się cieszyć życiem, musi się nauczyć < nie myśleć >, odpoczywać lub bawić się, gdy chwila tego wymaga”.
Referat niniejszy ma ukazać czytelnikowi rolę czasu wolnego w rodzinie, rolę odpoczynku i zabawy w chwilach, które takiego odpoczynku i zabawy wymagają. „Chwilami” tymi są godziny czasu wolnego wypełnione rekreacją. Oby najbliższe lata wyzwoliły w społeczeństwie naszym zrozumienie dla wagi czasu wolnego i rekreacji w życiu człowieka.


Bibliografia:
Toczek S. „Podstawy rekreacji i turystyki”. Wrocław 2007.
Alejziak W. „Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku”. Kraków 1999.
Edrman L. „Adaptacja do zawodu animatora rekreacji i turystyki”. Poznań 2002.
Winiarski R. „Wstęp do teorii rekreacji”. Kraków 1989.
Dąbrowski Z. „Czas wolny dzieci i młodzieży”. Warszawa 1966.
Demel M., Humen W. „Wprowadzenie do rekreacji fizycznej”. Warszawa 1970.
Kożuchowski K. „Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji”. Poznań 2005.
Gracz J., Sankowski T. „Psychologia w rekreacji i turystyce ”. Poznań 2001.
Szepke R. „Wypoczynek z rodziną”. Warszawa 1976.
Walońska T. „Rekreacja fizyczna”. Warszawa 1971.
Barczyk A. „Rekreacyjne ćwiczenia śródwarsztatowe”. Warszawa 1975.


mgr Justyna Adamczyk

Wyświetleń: 0