Kluczowe kompetencje zgodnie z Nową Podstawą Programową

Informacje o wdrażaniu kompetencji kluczowych regulują następujące dokumenty:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016r. Prawo oświatowe
- Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej
- Rozporządzenie MEN z dnia 11 sierpnia 2017r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek
- Zalecenia Rady Europejskiej z dnia 22 maja 2018r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie
- Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017r. w sprawie nadzoru pedagogicznego
- Rozporządzenie MEN z dnia 29 maja 2019r. w sprawie szczegółowych kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli
- Rozporządzenie MEN z dnia 26 lipca 2018r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli

Nowa podstawa programowa zawiera szereg wytycznych, do których należy między innymi kształtowanie i rozwijanie kompetencji kluczowych. Jest to połączenie wiedzy, umiejętności i postaw uważanych za niezbędne dla potrzeb samorealizacji i rozwoju osobistego, aktywnego obywatelstwa, integracji społecznej oraz zatrudnienia.

Kompetencje kluczowe to:
1) kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji
2) kompetencje w zakresie wielojęzyczności
3) kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii
4) kompetencje cyfrowe
5) kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się
6) kompetencje obywatelskie
7) kompetencje w zakresie przedsiębiorczości
8) kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej

Pkt 1) Kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji
Umiejętność rozumienia i tworzenia informacji to zdolność identyfikowania, rozumienia, wyrażania, tworzenia i interpretowania pojęć, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie, przy wykorzystaniu obrazów, dźwięków i materiałów cyfrowych we wszystkich dziedzinach i kontekstach. Zakłada ona zdolność skutecznego komunikowania się i porozumiewania się z innymi osobami, we właściwy i kreatywny sposób.
Rozwijanie umiejętności rozumienia i tworzenia informacji stanowi podstawę dalszego uczenia się i innych interakcji językowych. W zależności od kontekstu, kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji mogą być rozwijane w języku ojczystym, języku edukacji szkolnej lub języku urzędowym kraju lub regionu.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Kompetencje te obejmują umiejętność czytania i pisania oraz prawidłowego rozumienia informacji pisemnej, wymagają zatem znajomości słownictwa, gramatyki funkcjonalnej i funkcji języka. W ich skład wchodzi świadomość głównych rodzajów interakcji słownej, znajomość pewnego zakresu tekstów literackich i innych, a także głównych cech rozmaitych stylów i rejestrów języka.
Niezbędne jest posiadanie umiejętności komunikowania się w mowie i piśmie w różnych sytuacjach, a także kontrolowania swojego sposobu komunikowania się i dostosowywania go do wymogów sytuacji. Kompetencje te obejmują również umiejętności rozróżniania i wykorzystywania źródeł różnego rodzaju, poszukiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji, wykorzystywania odpowiednich pomocy oraz formułowania i wyrażania swoich argumentów w mowie i piśmie w przekonujący sposób, odpowiednio do kontekstu. W ich zakres wchodzi krytyczne myślenie oraz zdolność oceny informacji i pracy z nimi.
Pozytywna postawa odnośnie do rozumienia i tworzenia informacji obejmuje gotowość do krytycznego i konstruktywnego dialogu, wrażliwość na walory estetyczne oraz zainteresowanie interakcją z innymi ludźmi. Wiąże się to ze świadomością oddziaływania języka na innych ludzi oraz potrzebą rozumienia i używania języka w sposób pozytywny i odpowiedzialny społecznie.
Pkt 2) Kompetencje w zakresie wielojęzyczności
Kompetencje te określają zdolność do prawidłowego i skutecznego korzystania z różnych języków w celu porozumiewania się. Jeśli chodzi o zakres umiejętności, pokrywa się on zasadniczo z umiejętnością rozumienia i tworzenia informacji: opiera się na zdolności rozumienia, wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) w odpowiednim zakresie kontekstów społecznych i kulturowych, w zależności od potrzeb lub pragnień danej osoby. Kompetencje językowe zawierają w sobie wymiar historyczny oraz kompetencje międzykulturowe. Opierają się na zdolności do, jak to określono w europejskim systemie opisu kształcenia językowego, pośredniczenia między różnymi językami i mediami. W razie potrzeby mogą one obejmować utrzymywanie i dalsze rozwijanie kompetencji w zakresie języka ojczystego, jak również opanowanie języka(-ków) urzędowego(-ych) danego kraju.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Kompetencje te wymagają znajomości słownictwa i gramatyki funkcjonalnej różnych języków oraz świadomości głównych rodzajów interakcji słownej i rejestrów języka. Istotna jest również znajomość konwencji społecznych oraz aspektu kulturowego i zmienności języków.
Zasadniczymi umiejętnościami w zakresie tej kompetencji są zdolność rozumienia komunikatów mówionych, podejmowania, podtrzymywania i kończenia rozmowy oraz czytania, rozumienia i tworzenia tekstów, z różnym poziomem biegłości w poszczególnych językach, odpowiednio do potrzeb danej osoby. Niezbędna jest zdolność do właściwego wykorzystywania narzędzi oraz do uczenia się języków w sposób formalny, pozaformalny i nieformalny przez całe życie.
Pozytywna postawa obejmuje docenianie różnorodności kulturowej, a także zainteresowanie różnymi językami i komunikacją międzykulturową oraz ciekawość ich. Mieści się w tym również poszanowanie indywidualnego profilu językowego każdej osoby, w tym szacunek zarówno dla języka ojczystego osób należących do mniejszości lub pochodzących ze środowisk migracyjnych, jak i docenianie języków urzędowych danego kraju jako wspólnych ram interakcji.
Pkt 3) kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii
A. Kompetencje matematyczne to zdolność rozwijania i wykorzystywania myślenia i postrzegania matematycznego do rozwiązywania problemów w codziennych sytuacjach. Istotne są zarówno proces i działanie, jak i wiedza, przy czym podstawę stanowi należyte opanowanie umiejętności rozumowania matematycznego. Kompetencje matematyczne obejmują - w różnym stopniu - zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy, tabele).
B. Kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych dotyczą zdolności i chęci wyjaśniania świata przyrody z wykorzystaniem istniejącego zasobu wiedzy i stosowanych metod, w tym obserwacji i eksperymentów, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach. Kompetencje techniczne i inżynierskie to stosowanie tej wiedzy i metod w odpowiedzi na postrzegane ludzkie potrzeby lub wymagania. Kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność człowieka oraz rozumienie swojej odpowiedzialności jako obywatela.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
A. Konieczna wiedza w dziedzinie matematyki obejmuje solidną umiejętność liczenia, znajomość miar i struktur, podstawowych operacji i sposobów prezentacji matematycznej, rozumienie terminów i pojęć matematycznych, a także świadomość pytań, na które matematyka może /lit
Niezbędne jest posiadanie umiejętności stosowania podstawowych zasad i procesów matematycznych w codziennych kontekstach prywatnych i zawodowych (np. umiejętności finansowe), a także śledzenia i oceniania ciągów argumentów. Niezbędna jest zdolność rozumowania w sposób matematyczny, rozumienia dowodu matematycznego i komunikowania się językiem matematycznym oraz korzystania z odpowiednich pomocy, w tym danych statystycznych i wykresów, a także rozumienia matematycznych aspektów cyfryzacji.
Pozytywna postawa w matematyce opiera się na szacunku dla prawdy oraz na chęci szukania argumentów i oceniania ich zasadności.
B. W przypadku nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii, niezbędna wiedza obejmuje główne zasady rządzące światem przyrody, podstawowe pojęcia naukowe, teorie, zasady i metody, technologię oraz produkty i procesy technologiczne, a także rozumienie wpływu nauki, technologii, inżynierii i ogólnie działalności człowieka na świat przyrody. Kompetencje te powinny umożliwiać lepsze rozumienie korzyści, ograniczeń i zagrożeń dla ogółu społeczeństwa wynikających z teorii i zastosowań naukowych oraz technologii (w odniesieniu do podejmowania decyzji, wartości, kwestii moralnych, kultury itp.).
Umiejętności obejmują rozumienie nauki jako procesu badawczego prowadzonego za pomocą konkretnych metod, w tym obserwacji i kontrolowanych eksperymentów, zdolność do wykorzystywania logicznego i racjonalnego myślenia do weryfikowania hipotez, a także gotowość do rezygnacji z własnych przekonań, jeżeli są one sprzeczne z nowymi odkryciami naukowymi. Obejmuje to zdolność do wykorzystywania i posługiwania się narzędziami i urządzeniami technicznymi oraz danymi naukowymi do osiągnięcia celu bądź podjęcia decyzji lub wyciągnięcia wniosku na podstawie dowodów. Niezbędna jest również zdolność do rozpoznania zasadniczych cech postępowania naukowego oraz zdolność przedstawiania wniosków i sposobów rozumowania, które do tych wniosków doprowadziły.
Kompetencje obejmują postawy krytycznego rozumienia i ciekawości, poszanowanie kwestii etycznych oraz wspieranie zarówno bezpieczeństwa, jak i zrównoważenia środowiskowego, w szczególności w odniesieniu do postępu naukowo-technicznego w indywidualnym kontekście danej osoby, jej rodziny i społeczności oraz zagadnień globalnych.
Pkt 4) Kompetencje cyfrowe
Kompetencje cyfrowe obejmują pewne, krytyczne i odpowiedzialne korzystanie z technologii cyfrowych i interesowanie się nimi do celów uczenia się, pracy i udziału w społeczeństwie. Obejmują one umiejętność korzystania z informacji i danych, komunikowanie się i współpracę, umiejętność korzystania z mediów, tworzenie treści cyfrowych (w tym programowanie), bezpieczeństwo (w tym komfort cyfrowy i kompetencje związane z cyberbezpieczeństwem), kwestie dotyczące własności intelektualnej, rozwiązywanie problemów i krytyczne myślenie.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Niezbędne są rozumienie, w jaki sposób technologie cyfrowe mogą pomagać w komunikowaniu się, kreatywności i innowacjach oraz świadomość związanych z nimi możliwości, ograniczeń, skutków i zagrożeń. Niezbędne jest rozumienie ogólnych zasad, mechanizmów i logiki leżących u podstaw ewoluujących technologii cyfrowych oraz znajomość podstawowych funkcji i korzystanie z różnych rodzajów urządzeń, oprogramowania i sieci. Niezbędne są przyjmowanie krytycznego podejścia do trafności, wiarygodności i wpływu informacji i danych udostępnianych drogą cyfrową oraz świadomość prawnych i etycznych zasad związanych z korzystaniem z technologii cyfrowych.
Niezbędna jest zdolność do korzystania z technologii cyfrowych w celu wsparcia aktywnej postawy obywatelskiej i włączenia społecznego, współpracy z innymi osobami oraz kreatywności w realizacji celów osobistych, społecznych i biznesowych. Umiejętności obejmują zdolność do korzystania z treści cyfrowych, uzyskiwania do nich dostępu, ich filtrowania, oceny, tworzenia, programowania i udostępniania. Niezbędna jest zdolność do zarządzania informacjami, treściami, danymi i tożsamościami cyfrowymi oraz do ich ochrony, a także do rozpoznawania i skutecznego wykorzystywania oprogramowania, urządzeń, sztucznej inteligencji lub robotów.
Korzystanie z technologii i treści cyfrowych wymaga refleksyjnego i krytycznego, a zarazem pełnego ciekawości, otwartego i perspektywicznego nastawienia do ich rozwoju. Wymaga również etycznego, bezpiecznego i odpowiedzialnego podejścia do stosowania tych narzędzi.

Pkt 5) Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się to zdolność autorefleksji, skutecznego zarządzania czasem i informacjami, konstruktywnej pracy z innymi osobami, zachowania odporności oraz zarządzania uczeniem się i karierą. Aby rozwijać kompetencje osobiste należy wykazać się zdolnościami w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw:
Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się to zdolność do autorefleksji, skutecznego zarządzania czasem i informacjami, konstruktywnej pracy z innymi osobami, zachowania odporności oraz zarządzania własnym uczeniem się i karierą zawodową. Obejmują one zdolność radzenia sobie z niepewnością i złożonością, umiejętność uczenia się, wspierania swojego dobrostanu fizycznego i emocjonalnego, utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zdolność do prowadzenia prozdrowotnego i zorientowanego na przyszłość trybu życia, odczuwania empatii i zarządzania konfliktami we włączającym i wspierającym kontekście.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Dla udanych relacji międzyludzkich i uczestnictwa w życiu społecznym niezbędne jest rozumienie zasad postępowania i porozumiewania się, ogólnie przyjętych w różnych społeczeństwach i środowiskach. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się wymagają również znajomości elementów zdrowia psychicznego i fizycznego oraz zdrowego stylu życia. Obejmują one znajomość własnych preferowanych strategii uczenia się, swoich potrzeb w zakresie rozwoju kompetencji oraz różnych sposobów rozwijania kompetencji i szukania możliwości kształcenia, szkolenia i rozwoju kariery zawodowej czy dostępnego poradnictwa i wsparcia.
Umiejętności obejmują zdolność określania swoich możliwości, koncentracji, radzenia sobie ze złożonością, krytycznej refleksji i podejmowania decyzji. Mieszczą się w tym zdolność uczenia się i pracy w grupie i indywidualnie, a także organizacji swojej nauki, wytrwałości w nauce, jej oceny i dzielenia się nią, poszukiwania wsparcia, o ile to potrzebne, oraz skutecznego zarządzania własną karierą zawodową i interakcjami społecznymi. Niezbędna jest odporność oraz umiejętność radzenia sobie z niepewnością i stresem. Konieczna jest zdolność do konstruktywnego porozumiewania się w różnych środowiskach, do pracy zespołowej i negocjowania. Obejmuje to okazywanie tolerancji, wyrażanie i rozumienie różnych punktów widzenia, a także zdolność tworzenia poczucia pewności i odczuwania empatii.
Kompetencje te opierają się na pozytywnej postawie wobec własnego dobrostanu osobistego, społecznego i fizycznego oraz uczenia się przez całe życie. Opierają się na współpracy, asertywności i prawości. Obejmują one poszanowanie różnorodności innych osób i ich potrzeb oraz gotowość do pokonywania uprzedzeń i osiągania kompromisu. Niezbędna jest zdolność do określania i wyznaczania celów, motywowania się oraz rozwijania odporności i pewności, by dążyć do osiągania sukcesów w uczeniu się przez całe życie. Nastawienie na rozwiązywanie problemów sprzyja zarówno procesowi uczenia się, jak i zdolności do pokonywania przeszkód i do radzenia sobie ze zmianami. Obejmuje to chęć wykorzystywania wcześniejszych doświadczeń




Pkt 6) Kompetencje obywatelskie
Kompetencje obywatelskie to zdolność działania jako odpowiedzialni obywatele oraz pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim i społecznym, w oparciu o rozumienie pojęć i struktur społecznych, gospodarczych, prawnych i politycznych, a także wydarzeń globalnych i zrównoważonego rozwoju.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Kompetencje obywatelskie opierają się na znajomości podstawowych pojęć i zjawisk dotyczących osób, grup, organizacji zawodowych, społeczeństwa, gospodarki i kultury. Obejmuje to rozumienie wspólnych europejskich wartości, wyrażonych w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej oraz w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Kompetencje te obejmują również znajomość spraw współczesnych, jak i krytyczne rozumienie głównych wydarzeń w historii narodowej, europejskiej i światowej. Ponadto mieszczą w sobie świadomość celów, wartości i polityk, jakimi kierują się ruchy społeczne i polityczne, a także zrównoważonych systemów, w szczególności świadomość zmian klimatu i zmian demograficznych w wymiarze globalnym i ich przyczyn. Niezbędna jest znajomość integracji europejskiej, jak również świadomość różnorodności i tożsamości kulturowych w Europie i na świecie. Obejmuje to rozumienie wielokulturowych i społecznoekonomicznych wymiarów społeczeństw europejskich, a także wkładu narodowej tożsamości kulturowej w tożsamość europejską.
Umiejętności składające się na kompetencje obywatelskie odnoszą się do zdolności skutecznego angażowania się, wraz z innymi ludźmi, na rzecz wspólnego lub publicznego interesu, w tym na rzecz zrównoważonego rozwoju społeczeństwa. Obejmuje to krytyczne myślenie i całościowe rozwiązywanie problemów, a także umiejętność formułowania argumentów oraz konstruktywnego uczestnictwa w działaniach społeczności i w procesach podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach, od lokalnego i krajowego, po europejski i międzynarodowy. Obejmuje to również zdolność do dostępu do tradycyjnych i nowych form mediów, do ich krytycznego rozumienia i interakcji z nimi, a także znajomość roli i funkcji mediów w demokratycznych społeczeństwach.
Fundamentem odpowiedzialnej i konstruktywnej postawy jest poszanowanie praw człowieka jako podstawy demokracji. Konstruktywne uczestnictwo obejmuje gotowość do udziału w demokratycznym procesie decyzyjnym na wszystkich szczeblach oraz w działalności obywatelskiej. Obejmuje ono popieranie różnorodności społecznej i kulturowej, równouprawnienia płci oraz spójności społecznej, zrównoważonego stylu życia, promowanie kultury pokoju i braku przemocy, gotowość do poszanowania prywatności innych osób oraz przyjmowania odpowiedzialności za środowisko. Zainteresowanie wydarzeniami politycznymi i społeczno-gospodarczymi, naukami humanistycznymi i komunikacją międzykulturową są niezbędne w celu przygotowania się do tego, by przezwyciężyć uprzedzenia i osiągać kompromisy tam, gdzie to potrzebne, oraz zapewnić sprawiedliwość społeczną i uczciwość.

Pkt 7) Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości
Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości to między innymi zdolność wykorzystywania szans i pomysłów oraz przekształcania ich w wartość dla innych osób. Przedsiębiorczość opiera się na kreatywności, krytycznym myśleniu i rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu inicjatywy, wytrwałości oraz na zdolności do wspólnego działania służącego planowaniu projektów mających wartość kulturalną, społeczną lub finansową i zarządzaniu nimi.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości wymagają świadomości istnienia różnych kontekstów i różnych możliwości pozwalających przekształcać pomysły w działanie w sferze osobistej, społecznej i zawodowej, a także rozumienia procesu ich powstawania. Niezbędna jest znajomość i rozumienie podejść do planowania i zarządzania projektami, obejmujących zarówno procesy, jak i zasoby. Konieczne jest rozumienie procesów ekonomicznych oraz szans i wyzwań społecznych i gospodarczych stojących przed pracodawcą, organizacją lub społeczeństwem. Niezbędna jest również świadomość zasad etycznych, wyzwań w zakresie zrównoważonego rozwoju, a także własnych atutów i słabości. Obejmują konkretne możliwości nabywania doświadczeń w zakresie przedsiębiorczości, tzn.
• praktyki w firmach lub wizyty przedsiębiorców w instytucjach kształcenia i szkolenia
• nabywanie praktycznych doświadczeń przedsiębiorczych, takich jak: ćwiczenia z kreatywności, start-upy, studenckie inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości, symulacje biznesowe, uczenie się przedsiębiorczości oparte na projektach
• partnerstwa i platformy skupiające szkoły, społeczności i przedsiębiorstwa na szczeblu lokalnym, szczególnie na obszarach wiejskich

Umiejętności w zakresie przedsiębiorczości opierają się na kreatywności - obejmującej wyobraźnię, myślenie strategiczne i rozwiązywanie problemów - oraz na krytycznej i konstruktywnej refleksji w ramach ewoluujących procesów twórczych i na innowacji. Obejmują one zdolność pracy samodzielnej i zespołowej, mobilizowania zasobów (ludzi i przedmiotów) oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Uwzględnia to również zdolność podejmowania decyzji finansowych związanych z kosztem i wartością. Kluczowe znaczenie ma zdolność skutecznego komunikowania się i negocjowania z innymi osobami, a także radzenia sobie z niepewnością, dwuznacznością i ryzykiem jako elementami procesu podejmowania świadomych decyzji.
Postawa przedsiębiorcza charakteryzuje się zmysłem inicjatywy i poczuciem sprawczości, proaktywnością, otwartością na przyszłość, odwagą i wytrwałością w dążeniu do celów. Obejmuje pragnienie motywowania innych osób i doceniania ich pomysłów, odczuwanie empatii i troskę o innych ludzi i świat, a także przyjmowanie odpowiedzialności i postaw etycznych w całym procesie.

Pkt 8) Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej
Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej obejmują rozumienie sposobów kreatywnego wyrażania i komunikowania pomysłów i znaczeń w różnych kulturach, za pomocą różnych rodzajów sztuki i innych form kulturalnych, oraz poszanowanie dla tego procesu. Obejmują one angażowanie się w rozumienie, rozwijanie i wyrażanie własnych pomysłów oraz odczuwanie swojego miejsca lub roli w społeczeństwie na wiele różnych sposobów i w wielu kontekstach.
Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z tymi kompetencjami
Kompetencje te wymagają znajomości lokalnych, regionalnych, krajowych, europejskich i ogólnoświatowych kultur i sposobów ekspresji, w tym ich języków, dziedzictwa i tradycji oraz produktów kulturowych, a także zrozumienia, w jaki sposób te ekspresje mogą wpływać na siebie wzajemnie i na pomysły poszczególnych osób. Obejmuje to rozumienie różnych sposobów przekazywania idei między twórcą, uczestnikiem i publicznością w tekstach pisanych, drukowanych i cyfrowych, teatrze, filmie, tańcu, grach, sztuce i wzornictwie, muzyce, rytuałach i architekturze, a także w formach hybrydowych. Wymaga to rozumienia własnej tożsamości twórczej i dziedzictwa kulturowego w świecie różnorodności kulturowej oraz tego, jak sztuka i inne formy kulturalne mogą być sposobem zarówno postrzegania, jak i kształtowania świata.
Umiejętności obejmują zdolność empatycznego wyrażania i interpretowania figuratywnych i abstrakcyjnych idei, doświadczeń i emocji, a także zdolność czynienia tego w ramach różnych rodzajów sztuki i innych form kulturalnych. Obejmują również zdolność identyfikowania i wykorzystywania możliwości uzyskania wartości osobistej, społecznej lub komercyjnej za pomocą sztuki i innych form kulturalnych oraz zdolność angażowania się w procesy twórcze, zarówno w sposób indywidualny, jak i zespołowy.
Kluczowe znaczenie ma otwartość wobec różnorodności ekspresji kulturalnej i jej poszanowanie, wraz z etycznym i odpowiedzialnym podejściem do własności intelektualnej i kulturowej. Pozytywna postawa obejmuje również ciekawość świata, otwartość na wyobrażanie sobie nowych możliwości oraz gotowość do uczestniczenia w doświadczeniach kulturalnych.




Podsumowując w szybko zmieniającym się społeczeństwie istotniejsze niż kiedykolwiek są takie umiejętności jak:
1) sprawne komunikowanie się w języku ojczystym i językach obcych, zarówno w mowie, jak i w piśmie, której podstawą jest znajomość norm językowych oraz tworzenie podstaw porozumienia się w różnych sytuacjach komunikacyjnych
2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształtowanie myślenia matematycznego
3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza, synteza, wartościowanie informacji z różnych źródeł
4) umiejętność kreatywnego rozwiązywania problemów z wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie
5) Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem technik mediacyjnych
6) zdolność do współpracy w zespole i aktywność społeczna
7) Aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju

W myśl nowej podstawy programowej myślenie jest rozumiane jako proces umysłowy polegający na tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji, dostępnych informacji, obejmujących interakcję wielu operacji umysłowych: wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie, wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów, twórczość. Należy zwrócić uwagę na rozwój myślenia analitycznego, syntetycznego, logicznego, komputacyjnego, przyczynowo-skutkowego, kreatywnego, abstrakcyjnego, percepcyjnego, pojęciowego. Czytanie jest rozumiane jako umiejętność łączącą zarówno rozumienie sensów, jak i znaczeń symbolicznych wypowiedzi, która prowadzi do rozwoju osobistego, aktywnego uczestnictwa we wspólnocie, przekazywania doświadczeń między pokoleniami. Uczeń powinien nabywać nawyki systematycznego uczenia się, porządkowania zdobytej wiedzy i jej pogłębiania, posiadać umiejętności międzykulturowe, umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, w tym dbałość o poszanowanie praw autorskich i bezpieczne poruszanie się w cyberprzestrzeni.

Metodyka nauczania powinna być oparta na:
• samodzielnym poszukiwaniu i projektach
• sztuce i grach
• eksperymentalnym uczeniu się
• uczeniu się opartym na pracy
• metodach naukowych w naukach przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyce
• korzystaniu z technologii cyfrowych
• stosowaniu narzędzi samooceny

Metody pracy pomagające rozwijać kompetencje kluczowe:
• Jigsaw – puzzle, układanka
• World Cafe – stoliki kawiarniane
• Flipped Classroom (odwrócona klasa) +Khan Academy
• PBL (Problem Based Learning) , nauczanie problemowe
• LdL (Lernen durch Lehren)
• Brainstorming, burza mózgów
• Mindmapping, mapa myśli
• CLIL (Context and Language Integrated Learning)
• Projekt edukacyjny
• Webquest
• Storrytelling
• Kapelusze de Bono
• Portfolio językowe
• Metoda stacji zadaniowych
• Metoda grup eksperckich
• Metafora
• Śnieżna kula
• Analiza SWOT
• E-learning MOODLE
• Kahoot
• Mentimeter

Z realizacją kompetencji kluczowych są związane wymagania zawarte w rozporządzeniu MEN z 11 sierpnia 2017 w sprawie wymagań wobec szkół i placówek:

Wymaganie 1 – procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się
1) Planowanie i organizacja procesów edukacyjnych w szkole lub placówce służy rozwojowi uczniów
2) Nauczyciele, w tym nauczyciele pracujący w jednym oddziale, współpracują ze sobą w planowaniu, organizowaniu, realizowaniu i modyfikowaniu procesów edukacyjnych
3) Nauczyciele pomagają sobie nawzajem i wspólnie rozwiązują problemy
4) Organizacja procesów edukacyjnych umożliwia uczniom powiązanie różnych dziedzin wiedzy i jej wykorzystywanie
5) Uczniowie mają wpływ na sposób organizowania i przebieg procesu uczenia się
6) Uczniowie znają stawiane przed nimi cele i formułowane wobec nich oczekiwania
7) Nauczyciele stosują różne metody pracy dostosowane do potrzeb ucznia, grupy i oddziału
8) Sposób informowania ucznia o jego postępach w nauce oraz ocenianie pomagają uczniom uczyć się i planować indywidualny rozwój
9) Nauczyciele motywują uczniów do aktywnego uczenia się i wspierają ich w trudnych sytuacjach, tworząc atmosferę sprzyjającą uczeniu się
10) Nauczyciele kształtują u uczniów umiejętność uczenia się

Wymaganie 2 – Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej
1) W szkole lub placówce realizuje się podstawę programową z uwzględnieniem osiągnięć uczniów z poprzedniego etapu edukacyjnego
2) Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej i wykorzystują je podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów
3) Podstawa programowa jest realizowana z wykorzystaniem warunków i sposobu jej realizacji
4) W szkole lub placówce monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego ucznia z uwzględnieniem jego możliwości rozwojowych, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz
5) Wdrażane wnioski przyczyniają się do wzrostu efektów uczenia się i nauczania

Wymaganie 3 – uczniowie są aktywni
1) Uczniowie są zaangażowani w zajęcia prowadzone w szkole lub placówce i chętnie w nich uczestniczą
2) Uczniowie współpracują ze sobą w realizacji przedsięwzięć i rozwiązywaniu problemów
3) Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają uczniów do podejmowania różnych aktywności
4) Uczniowie inicjują i realizują różnorodne działania na rzecz własnego rozwoju, rozwoju szkoły lub placówki i społeczności lokalnej



Nadzór pedagogiczny obejmuje ewaluację wewnętrzną, wspomaganie, monitorowanie, wspomagani e i kontrolę

Ewaluacja wewnętrzna
Przedmiotem ewaluacji jest kształtowanie kompetencji kluczowych na lekcjach różnych przedmiotów
Do ewaluacji wewnętrznej można użyć następujących pytań ewaluacyjnych:
- W jakim stopniu nauczyciele znają kompetencje kluczowe?
- Jak podstawa programowa przedkłada się na kształtowanie kompetencji kluczowych?
- Jakie kompetencje kluczowe są kształtowane w szkole?
- Jakie metody wspomagają kształtowanie kompetencji kluczowych?

Wspomaganie
Dyrektor wspomaga nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez:
a) diagnozę pracy szkoły lub placówki
b) planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego
c) prowadzenie działań rozwojowych , w tym organizowanie szkoleń i narad

Monitorowanie
W celu realizacji zadań szkoły dyrektor:
a) analizuje dokumentację przebiegu nauczania
b) obserwuje prowadzone przez nauczyciela zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności wynikające z działalności statutowej szkoły lub placówki

Rola dyrektora szkoły
1) Kluczowe kompetencje są przedmiotem dyskusji
2) Kluczowe kompetencje stanowią podstawę do wymiany doświadczeń
3) Kluczowe kompetencje są przedmiotem pracy zespołów przedmiotowych
4) Kluczowe kompetencje są uwzględniane w lekcjach koleżeńskich
5) Kluczowe kompetencje są przedmiotem wewnątrzszkolnego doskonalenia
6) Kluczowe kompetencje są uwzględniane przy ocenie pracy i awansie zawodowym
7) dyrektor wspomaga nauczycieli przez diagnozę pracy szkoły
8) dyrektor planuje działania rozwojowe, w tym motywują nauczycieli do doskonalenia zawodowego
9) dyrektor prowadzi działania rozwojowe, w tym organizuje szkolenia i narady

Aktywności ucznia podczas rozwijania kompetencji kluczowych – uczeń:
1) słucha, obserwuje
2) odpowiada na pytania
3) uczy się na pamięć
4) wykonuje polecenia
5) opisuje
6) wypełnia, uzupełnia
7) koloruje
8) rozwiązuje zadania
9) przyswaja wiadomości
10) odtwarza wiadomości
11) rozumie, po co uczy się danego tematu
12) rozumie, dlaczego nauczyciel robi to co robi
13) myśli – analizuje, syntetyzuje, kojarzy, porównuje, wnioskuje
14) zadaje pytania, rozmawia
15) układa zadania
16) wyraża opinię, przedstawia swoje zdanie
17) doświadcza, eksperymentuje
18) rozwiązuje problemy
19) jest twórczy i kreatywny
20) współpracuje w grupie
21) zmienia usadzenie w ławkach
22) jest gotowy zawsze do odpowiedzi


Na lekcjach, na których są kształtowane kompetencje kluczowe najbardziej odpowiednią formą pracy jest praca w parach, która niesie korzyści zarówno dla nauczyciela, jak i ucznia.

Korzyści dla nauczyciela
1) efektywne wykorzystanie czasu
2) zaangażowanie wszystkich uczniów
3) stwarzanie możliwości rozwiązywania problemu
4) poprawa komunikacji nauczyciel-uczeń
5) informacja zwrotna o osiągnięciu celów
6) uczy cierpliwości

Korzyści dla ucznia
1) samodzielność myślenia i uczenia się
2) zaangażowanie się
3) wiara we własne możliwości
4) podniesienie samooceny
5) poczucie bezpieczeństwa
6) pomaganie i wspieranie się wzajemne
7) planowanie, organizowanie i organizowanie własnego uczenia się
8) skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach
9) efektywne współdziałanie w grupie
10) rozwiązywanie problemów w kreatywny sposób

Działania mające na celu wspomaganie kształcenia kluczowych kompetencji uczniów ujęte w następujących dokumentach
1) Koncepcja pracy szkoły – misja i wizja, cele kształcenia
2) programy nauczania (plany pracy), szkolny zestaw programów nauczania
3) program wychowawczy
4) klasowe plany wychowawcze
5) praca doradcy zawodowego
6) praca pedagoga, psychologa
7) praca zespołów przedmiotowych
8) kalendarz imprez i uroczystości szkolnych
9) oferta zajęć pozalekcyjnych
10) przegląd wycieczek
11) sprawozdania z konkursów wewnętrznych i zewnętrznych
12) przegląd interdyscyplinarnyh projektów edukacyjnych
13) sprawozdanie z doskonalenia nauczycieli
14) praca biblioteki szkolnej
15) praca świetlicy szkolnej
16) praca organizacji szkolnych

Przykładowy arkusz obserwacji lekcji z uwzględnieniem realizacji kompetencji kluczowych

Najważniejsze umiejętności ucznia
Uwagi o realizacji
Sprawne komunikowanie się w języku polskim

Sprawne komunikowanie się w językach obcych

Sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym

Myślenie matematyczne

Kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin

Świadome wykorzystanie narzędzi i metod wywodzących się z informatyki, w tym programowanie

Poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł

Praca w zespole i aktywność społeczna

Rozwiązywanie problemów, w tym przy zastosowaniu technik negocjacyjnych

Aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju





























Bibliografia i netografia
• http://www.oskko.edu.pl/konferencjaoskko2018/materialy/Kompetencje_kluczowe-wyklad.pdf
• https://www.pcen.pl/images/Przemysl/konferencje_2018/2018.10.07_www_AZ-Komarnicka_Wizja-szkoy_kompetencje.pdf
• https://www.prawo.pl/akty/dz-u-ue-c-2018-189-1,69055843.html
• materiały z konferencji metodycznych

Opracowały: Agnieszka Palacz, Aneta Socha

Wyświetleń: 0