CYKL ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM

Pojęcie bezpieczeństwa dotyczy wewnętrznego układu państwa oraz jego relacji na arenie międzynarodowej . Konstytucyjnym obowiązkiem państwa, jako instytucji, jest podjęcie działań, które pozwalają na identyfikację tego, co jest niezgodne z bezpieczeństwem jego obywateli oraz co zakłóca, bądź też co może utrudniać, normalne funkcjonowanie państwa .
Zagrożenia bezpieczeństwa, ze względu na źródło ich powstania, można podzielić na naturalne (np. powodzie, susze, epidemie chorób etc.), które wiążą się z działaniami sił natury i które też mogą być przyczyną powstania katastrof i kataklizmów oraz cywilizacyjne (np. katastrofy/awarie obiektów budowlanych, pożary związane z uszkodzeniami gazociągów/rurociągów), które wiążą się z działalnością człowieka, a które mogą być przyczyną powstania katastrof bądź awarii technicznych. (...) Wśród innego rodzaju zagrożeń bezpieczeństwa wymienić należy również terrorystyczne, czyli celowe, rozmyślne, niszczycielskie działania określonych grup ludzi .
Artykuł 5 ustawy zasadniczej stanowi, iż „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Natomiast w art. 31 możemy przeczytać, że „Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw” .
Problematyka bezpieczeństwa obejmuje szeroki obszar różnych dziedzin życia – poczynając od przypadkowych czynników, dotyczących zagrożenia klimatycznego, tektonicznego, pożarowego, biologiczno-egzystencjalnego (np. zapewnienie żywności, energii, zdrowotności), a na czynnikach wynikających z wzajemnej inwazyjności ludzi w życiu społecznym kończąc . Mając jednak na uwadze wspomniany art. 5 Konstytucji RP przyjąć należy, że system bezpieczeństwa państwa obejmuje ściśle ze sobą powiązane podsystemy. Wśród podsystemów tych należy wyróżnić:
• podsystem bezpieczeństwa politycznego, którego zadaniem jest ochrona interesów państwa za pomocą metod politycznych (dyplomacja);
• podsystem bezpieczeństwa militarnego, którego zadaniem jest zapewnienie obrony w przypadku konfliktu zbrojnego;
• podsystem bezpieczeństwa gospodarczego (ekonomicznego), którego zadaniem jest ochrona rozwoju gospodarczego Polski;
• podsystem bezpieczeństwa publicznego, którego zadaniem jest zapewnienie porządku i ładu konstytucyjnego, ochrona przed sytuacjami kryzysowymi lub zagrożeniami środowiska, zapewnienie porządku publicznego oraz ochrona przed zjawiskami o charakterze kryminogennym;
• podsystem bezpieczeństwa socjalnego, którego zadaniem jest zapewnienie podstawowych warunków do godnej egzystencji człowieka-obywatela .
W wyżej wymienionym systemie funkcjonuje wiele podmiotów – organy władzy, administracja rządowa i samorządowa, przedsiębiorstwa, instytucje publiczne, prywatne i pozarządowe, a także zwykli obywatele.
Zdaniem S. Kozieja we współczesnych warunkach, w strategiach operacyjnych w zarządzaniu bezpieczeństwem każdego niemal podmiotu, można wyróżnić trzy rodzaje działań strategicznych. Są nimi: 1) działania stabilizacyjne – utrzymywanie i promowanie bezpieczeństwa; 2) reagowanie kryzysowe – często określane zarządzaniem kryzysowym oraz 3) działania obronne (militarne) .
Istotą działań stabilizacyjnych jest utrzymywanie i popularyzowanie stabilności sfery bezpieczeństwa. Na działania te składają się m.in.: monitorowanie warunków bezpieczeństwa i przewidywanie (prognoza) ich rozwoju; podejmowanie działań neutralizujących bądź likwidujących źródła prawdopodobnych zagrożeń; aktywne promowanie stabilności; utrwalanie pozytywnych trendów rozwoju środowiska bezpieczeństwa oraz utrzymywanie i doskonalenie systemów bezpieczeństwa stosownie do nowych wyzwań. (...) W szeroko pojętej kategorii działań stabilizacyjnych o celach prewencyjnych można umieścić również odstraszanie (...) w postaci koncepcji wzajemnego gwarantowanego zniszczenia. (...) Prewencja staje się aktualnie zdecydowanie ważniejsza, niż obrona .
Istotą reagowania, czy też zarządzania kryzysowego, jest skuteczne i efektywne radzenie sobie z sytuacjami kryzysowymi w celu ich opanowania (uspokojenia, wygaszenia, prowadzenia działań ratowniczych), przy równoległym wyeliminowaniu bądź zredukowaniu możliwych źródeł odnowienia się kryzysu w przyszłości. Koncepcje reagowania kryzysowego wynikają z gwałtownego rozprzestrzeniania się różnorodnych zagrożeń kryzysowych o charakterze międzynarodowym i wewnętrznym, militarnym i cywilnym. Konflikty lokalne, na przykład etniczne i/lub religijne, a także działalność organizacji terrorystycznych bądź przestępczych wywołują sytuacje kryzysowe o różnym zasięgu ponadnarodowym. Także kryzysy wewnętrzne (wewnątrz danego kraju) oddziałują na zewnątrz w o wiele większym i szerszym, niż dawniej, stopniu. Stąd współczesne strategie zarządzania kryzysowego są w zasadzie strategiami międzynarodowymi. Innym istotnym trendem w tym obszarze są coraz bardziej zanikające granice pomiędzy militarnymi i pozamilitarnymi (cywilnymi) zagrożeniami kryzysowymi, co w konsekwencji pociąga za sobą konieczność zintegrowanego, cywilno-wojskowego reagowania kryzysowego .
Ostatnie z działań z cyklu zarządzania bezpieczeństwem, to działania obronne – modelowy rodzaj działań strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa. Działania obronne są podejmowane, gdy dochodzi do otwartej agresji zewnętrznej na dany podmiot. Inaczej mówiąc są podejmowane wtedy, gdy w stosunku do zagrożeń zewnętrznych nie powiodły się ani działania prewencyjno-stabilizacyjne, ani też działania antykryzysowe. Celem tego rodzaju działań jest odparcie napaści i doprowadzenie do sytuacji, która uniemożliwi jej nawrót przez agresora w przyszłości bądź też zredukuje taką ewentualność. Wśród działań obronnych należy wymienić zbrojne i pozazbrojne .
Na działania zbrojne składają się operacji obronne i zaczepne na własnym obszarze oraz operacji ekspedycyjne poza własnym państwem (dotyczy to przede wszystkim obrony zaatakowanego sojusznika/alianta). Z kolei działania pozazbrojne to – aktywny wpływ na przeciwnika (nieprzyjaciela) za pomocą środków pozamilitarnych, które mają za zadanie osłabienie jego potencjału wojennego oraz podtrzymywanie własnego potencjału obronnego poprzez ochronę ludności cywilnej i struktur (instytucji, organów) państwa; zapewnienie materialnych, finansowych i niematerialnych podstaw przetrwania w warunkach wojennych, a także wsparcie własnych i sojuszniczych sił zbrojnych .
Należy podkreślić, że zarządzania bezpieczeństwem (w konkretnym obszarze i ogólnym) powinno być poprzedzone drobiazgową identyfikacją: zagrożeń bezpieczeństwa z różnych obszarów i ich wzajemnych powiązań; możliwości zmniejszania prawdopodobieństwa ich wystąpienia; łagodzenia ich przebiegu po wystąpieniu oraz likwidacji następstw. Pozyskana wiedza umożliwia opracowanie konkretnych procedur zarządzania bezpieczeństwem danego podmiotu oraz oprogramowania komputerowego, niezbędnego do wsparcia i optymalizacji wszelkich procesów informacyjnych, informatycznych i decyzyjnych.





















BIBLIOGRAFIA

Źródła prawa

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483.

Literatura

Dunaj B. (red.), Popularny słownik języka polskiego. Wilga, Warszawa 1999.
Koziej S., Bezpieczeństwo: istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja. „Bezpieczeństwo narodowe”, nr II – 2011/18. BBN, Warszawa 2014.
Tyrała P., Zarządzanie kryzysowe. Ryzyko – Bezpieczeństwo – Obronność. Dla menedżerów administracji, polityki, wojska, policji gospodarki i edukacji. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2001.
Ura E., Prawne zagadnienia bezpieczeństwa państwa. Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1988.
Zięba-Załucka H., Konstytucyjne aspekty bezpieczeństwa. „Studia Iuridica Lublinensia”, nr 22/2014. Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin 2014.

Źródła internetowe

Kołodziński E., Wprowadzenie do zarządzania bezpieczeństwem.
http://www.uwm.edu.pl/mkzk/download/wprowadzenie.pdf [dostęp 19.05.2018.]

Wyświetleń: 0