Katalog

Maciej Wierzchnicki, 2018-06-21
Słupsk

Historia, Artykuły

Powstanie ruchu ludowego w II połowie XIX wieku

- n +

Powstanie ruchu ludowego w II połowie XIX wieku

Zorganizowany ruch ludowy ukształtował się w Galicji. Przyczyną była możliwość prowadzenia tu legalnej działalności politycznej oraz prawa polityczne i wyborcze chłopów. Najsilniejszym impulsem były jednak wieloletnie konflikty między wsią a dworem. Wynikały one z niekorzystnej struktury włości ziemskiej utrwalonej przez system uwłaszczenia. Duża część chłopów gospodarowała na małych działkach ziemi, z trudem zaspokajając własne potrzeby. Wieś była przeludniona.
W latach 70-tych XIX w. inicjatyw podniesienia oświaty i poziomu cywilizacyjnego wsi galicyjskiej podjął ksiądz Stanisław Stojałowski. Rozpoczął wydawanie w duchu ludowo-kościelnym dwóch gazetek: „Wieniec” i Pszczółka”, organizował kółka rolnicze. Ksiądz domagał się reform na wsi, rozwiązania problemów serwitutów i umożliwienia chłopom działalności parlamentarnej. Z powodu programu politycznego represjonowały go zarówno władze kościelne jak i świeckie.
Do aktywizacji chłopów przyczyniło się też małżeństwo Wysłouch. Ich celem było gospodarcze i kulturalne podniesienie wsi, a przez to upowszechnienie wśród chłopów idei narodowej. Wydawali pisma „Przegląd społeczny” i „Przyjaciel Ludu”. Działania prowadzone przez tę grupę pozwoliły dostać się do sejmu krajowego 4 chłopom. Najaktywniejsi z nich bracia Potoczkowie wraz z księdzem Stojałowskim w 1893 roku założyli pierwszą partię chłopską – Związek Stronnictwa Chłopskiego.
Na zwołanym w Rzeszowie w lipcu 1895 roku zjeździe przedstawicieli chłopskich komitetów wyborczych utworzono Stronnictwo Ludowe, którego prezesem został Karol Lewakowski. Partia żądała poszanowania praw obywatelskich, przeprowadzenie reformy wyborczej, zreformowania oświaty i administracji gminnej. Do władz stronnictwa weszli także: Rewakowicz, Bojko, Stręk, Stapiński.
Tymczasem wśród chłopów galicyjskich narastał bunt i postawy radykalne. W lutym 1903 roku w Rzeszowie na kolejnym zjeździe SL został uchwalony nowy program partii i przyjęta nowa nazwa Polskie Stronnictwo Ludowe. Szczególny nacisk kładło ono na sprawę odzyskania niepodległości Polski, demokratyzację stosunków społecznych i zrównanie wszystkich wobec prawa oraz przeprowadzenie parcelacji terenów dworskich. Prezesem partii został Jan Stapiński. W 1913 roku nastąpił rozłam partii. W jego wyniku ukształtowały się dwa ugrupowania chłopskie: PSL Piast i PSL „Lewica”. W PSL Piast znaleźli się Jakub Bojko i Wincenty Witos. Ich celem było budzenie świadomości narodowej wśród chłopów, rozwój oświaty oraz walka parlamentarna. Witos uważał, że chłopi powinni aktywnie uczestniczyć w życiu politycznym wolnej Polski. Program PSL Lewica zakładał walkę zbrojna w celu odzyskania niepodległości.
W zaborze rosyjskim w 1905 roku został ogłoszony program Polskiego Związku Ludowego, którego prezesem został Kruszyński. Celem była walka o wprowadzenie języka polskiego do szkół, urzędów i sądownictwa, domagali się wolnych wyborów do samorządów, wolności słowa, zrzeszania się i prawa do strajku. Po rozwiązaniu PZL na jego miejsce powstał w 1907 roku Związek Młodej Polski Ludowej, którego członkowie prowadzili nielegalną i tajną działalność. Organem prasowym związku była „Siewba”. W ich programie na pierwszym miejscu znalazło się hasło odzyskania niepodległości, upowszechnienie oświaty i przeprowadzenie reform społecznych.
W zaborze pruskim wobec akcji germanizacyjnej, działalności Komisji Kolonizacyjnej, rug pruskich, warunkiem odbudowy państwowości była solidna postawa i walka wszystkich grup społecznych. W 1912 roku w Grudziądzu powstała Polsko – Katolicka Partia Ludowa. Założyli ją ludzie skupieni wokół „Gazety Grudziądzkiej” wydawanej przez Wiktora Kurelskiego. Walczyli o równouprawnienie polityczne, krytykowali lojalizm, walczyli z germanizacją.

Maciej Wierzchnicki
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.