Katalog

Maciej Wierzchnicki, 2018-04-20
Słupsk

Historia, Artykuły

Początki władzy administracyjnej w powojennym Słupsku

- n +

Początki władzy administracyjnej w powojennym Słupsku

Początki organów władzy administracyjnej w Słupsku to sprawa niezwykle istotna z punku widzenia każdego, kto choć trochę interesuje się jego życiem. Dlatego też warto przypomnieć okoliczności w jakich doszło do uruchomienia konkretnych instytucji oraz wskazać jaki miały one wpływ na rozwój naszego miasta.
Sprawa przynależności Słupska do państwa polskiego została ustalona już na konferencji tzw. wielkiej trójki w Jałcie, a formalnie potwierdzona w Poczdamie, gdzie zatwierdzono przebieg linii granicy na zachodzie wzdłuż Nysy Łużyckiej i Odry. Dzięki temu ziemia słupska, wraz z całym Pomorzem, znalazła się w granicach Polski. Natomiast w dniach 14 – 21 lutego 1945 roku, władze radzieckie, które „wyzwalały” ziemie polskie spod okupacji niemieckiej, wyraziły zgodę na tworzenie polskiej administracji na omawianym terytorium, co dotyczyło także i Słupska. W mieście, podobnie jak i na całym Pomorzu Zachodnim Rosjanie utworzyli komendanturę wojenną odpowiedzialną m.in. za sprawowanie władzy cywilnej, którą kierował pułkownik Kukarin. Miała ona udzielać pomocy pierwszym polskim osadnikom w organizowaniu struktur administracyjnych.
Formalne przejmowanie województw zachodnich i północnych przez administrację o polskim rodowodzie zapoczątkowała uchwała Rady Ministrów z dnia 14 marca 1945 roku, która regulowała sprawy tymczasowego podziału administracyjnego oraz powoływała instytucje pełnomocników rządu jako kierowników administracji rządowej. Zgodnie z powyższym, Słupsk i obwód słupski znalazły się w okręgu zachodniopomorskim. Pierwszą siedzibą władz została Piła, z której w kwietniu 1945 roku oddelegowano grupę, na czele z Janem Kraciukiem – pierwszym pełnomocnikiem obwodowym w Słupsku, która miała zorganizować podwaliny pod utworzenie w mieście polskiej administracji. Urząd Pełnomocnika Obwodowego zlokalizowano przy ulicy Wojska Polskiego 50 i 51. Tam też swoją siedzibę miały poszczególne wydziały administrujące danymi kwestiami z życia społecznego i gospodarczego miasta. Urząd ten miał bardzo szerokie uprawnienia, co wiązało się z koniecznością jak najszybszego zorganizowania administracji publicznej i specjalnej na podległym mu terenie oraz stworzenie optymalnych warunków dla rozwoju osadnictwa. Urząd Pełnomocnika Obwodowego w Słupsku istniał do maja 1946 roku, kiedy to przekształcono go w Starostwo Powiatowe. Jednym z pierwszych zadań zrealizowanych przez Pełnomocnika Obwodowego było powołanie na nowopowstałe stanowisko burmistrza miasta Słupska Władysława Fedorowicza, który miał utworzyć Zarząd Miejski. Instytucję tę ulokowano na rogu ulic Starzyńskiego i Wojska Polskiego, gdyż w ratuszu stacjonowały jeszcze wojskowe władze radzieckie. Zarząd Miejski musiał przede wszystkim zająć się kwestią przywrócenia miastu podstawowych funkcji jak i również zabezpieczyć egzystencję mieszkańców oraz tych wszystkich, którzy zamierzali się tam osiedlić. Wydarzeniem, które powszechnie uznaje się za zakończenie procesu przejmowania zarządzania w mieście od władz wojskowych, jest fakt objęcia ratusza miejskiego mający miejsce dnia 10 sierpnia 1945 roku. Aktu przejęcia z rąk kapitana Abranizowa – przedstawiciela strony radzieckiej, dokonał wiceburmistrz Adam Stelmach.
Wiele trudności w funkcjonowaniu organów administracyjnych przysporzyły dwukrotne zmiany przynależności terytorialnej miasta oraz jego nieustabilizowany status. Początkowo Słupsk należał do okręgu zachodniopomorskiego, którego czasowa stolica mieściła się w Koszalinie. Z kolei uchwała Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1945 roku wprowadziła zmiany w podziale administracyjnym ziem zachodnich i północnych, co zaowocowało włączeniem miasta do województwa gdańskiego, które powstało już 30 marca. Ostatecznie po kolejnym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku przywrócono stan poprzedni, co skutkowało powrotem Słupska do województwa zachodniopomorskiego, które to zmieniło nazwę na województwo szczecińskie. Z kolei 11 sierpnia 1945 roku nastąpiła zmiana na stanowisku burmistrza, kiedy to Władysława Fedorowicza zastąpił Teofil Kuna. Jednak już po kilku miesiącach miała miejsce kolejna roszada. Tym razem po wcześniejszym wydzieleniu miasta z powiatowego związku samorządowego, Miejska Rada Narodowa dnia 14 grudnia 1945 roku powołała Heliodora Szmycińskiego na prezydenta Słupska. Pełny samorząd miejski ukształtował się dopiero pod koniec 1945 roku, już po utworzeniu MRN, która to była organem posiadającym spore uprawnienia. Do jej głównych zadań należało planowanie działalności publicznej oraz sprawowanie kontroli nad organami samorządu miejskiego, instytucjami, przedsiębiorstwami i zakładami miejskimi. Rada uchwalała plany gospodarcze i budżety, opiniowała wnioski o dotacje z budżetu państwa, zaciągała pożyczki oraz uchwalała statuty i regulaminy Zarządu Miejskiego. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż na czele Prezydium Rady stał Klemens Czarnecki, którego 15 listopada 1946 roku zastąpił Antoni Marczak. Tego samego dnia zaszła także zmiana na fotelu prezydenta. W miejsce Heliodora Szmycińskiego powołano Jerzego Kowalskiego. W okresie tym miasto borykało się z poważnymi trudnościami finansowymi. Lata 1945 – 1946 to czas, gdy wydatki przewyższały dochody. Dlatego też w listopadzie 1946 roku niedobór w kasie miasta wyniósł około 4 milionów złotych. W związku z tym zdecydowano się na zaciągnięcie pożyczki z Funduszu Pożyczkowo – Zapomogowego z Banku Kredytowego w Poznaniu. Mimo trudności, sytuacja słupskiego samorządu stabilizowała się. W sierpniu 1946 roku Zarządowi Miejskiemu podlegały takie instytucje i przedsiębiorstwa jak: Szpital Miejski, Gazownia Miejska, Wodociągi, Kanalizacja, Straż Pożarna, Elektrownia Miejska, Tramwaje Miejskie, szkoły podstawowe, Biblioteka Miejska, Muzeum, Teatr, Miejski, Zarząd Nieruchomości, Miejski Ośrodek Zdrowia i Tabor Miejski.
Podejmując kwestie organizowania się polskiej władzy administracyjnej w Słupsku, warto przypomnieć, iż do miasta, jak i na całe ziemie zachodnie i północne przybywali osadnicy z różnych stron Polski oraz spoza jej granic. To z całą pewnością nie ułatwiało realizowania zadań, postawionych przed poszczególnymi instytucjami, gdyż ludzie ci często nie posiadali praktycznie żadnego majątku, a co za tym idzie należało im w sposób wydatny udzielić pomocy. Stąd też, przynajmniej po części, wzięły się kłopoty finansowe miasta i konieczność zaciągnięcia pożyczki.
W roku 1950, a dokładnie dnia 28 czerwca, wydana została kolejna ustawa zmieniająca podział administracyjny kraju. Na jej mocy utworzono województwo koszalińskie, do którego został włączony Słupsk wraz z powiatem słupskim. Siedzibą władz wojewódzkich został Koszalin.
Jak widać z powyższego, fakt przejmowania władzy przez Polaków w Słupsku odbywał się dość sprawnie i bez większych trudności. Oczywiście należy pamiętać, iż rok 1945 był czasem niezwykle trudnym zarówno dla całego kraju, jak i poszczególnych jego części, w tym także dla Słupska. Pierwsze instytucje działały w miarę dobrze. Radziły sobie z większością pilnych kwestii i mówiąc kolokwialne „dawały radę”. Efektem ich działalności było szybkie uruchomienie podstawowych mediów, szkół jak i połączeń lokalnych. I to przede wszystkim należy doceniać, biorąc pod uwagę różne wcześniej wspomniane okoliczności, które wpływały na jakość tych działań.


Maciej Wierzchnicki
Wyświetleń: 0


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.