Napady kozacko – tatarskie stanowiły preludium do wielkiej wojny z Turcją, do której Imperium szykowało się od dawna. Porta prowadziła wojnę z Wenecją. Początkowo flota wenecka odnosiła sukcesy i zagroziła Stambułowi. Kiedy Mehmed objął władzę wyparł ich stamtąd. Zanim jednak doszło do rozstrzygnięcia na tym odcinku, Porta została wplątana w wojnę z Austrią na Węgrzech. Powodem była sprawa Siedmiogrodu, którego władca Jerzy II Rakoczy, pozbawiony tronu za najazd na Polskę bez zgody i wiedzy sułtana szukał pomocy u cesarza Leopolda I. Uprzedzając interwencję cesarską w Siedmiogrodzie, Turcy przekroczyli granice Węgier habsburskich odnosząc początkowo poważne sukcesy. Cesarz otrzymał posiłki m.in. z Francji. Owocem tego aliansu było ich zwycięstwo nad muzułmanami co miało miejsce nad rzeką Rabą 1 sierpnia 1664 roku. Dnia 10 sierpnia (1664 r.) zawarto traktat pokojowy w Vasvarze, na mocy którego Turcja otrzymała Siedmiogród oraz większość komitatów węgierskich. Wywołało to wzrost nastrojów antyhabsburskich. Tymczasem Turcy skierowali się na południe, gdzie w wojnie z Wenecją 4 października 1669 roku zdobyli stolicę Krety. Teraz Mehmed skierował się przeciwko Polsce. W roku 1672 główne siły Porty ruszyły na podbój Lechistanu. Padła twierdza Kamieniec Podolski. Polacy musieli zawrzeć upokarzający traktat w Buczaczu 16 października 1672 roku. Na jego mocy Rzeczpospolita ustępowała Turcji większą część Ukrainy z Podolem, ponadto zobowiązała się do płacenia rocznego haraczu. Dnia 11 listopada 1673 roku hetman Jan Sobieski odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem, co otworzyło mu drogę do tronu. Dnia 17 października 1676 roku już jako Jan III Sobieski zawarł z Turkami rozejm w Żurawnie oparty na artykułach pokoju buczackiego. Po rozejmie żurawińskim przedmiotem agresji tureckiej stała się Rosja. W roku 1677 potężne armie sułtańskie pod wodzą wezyra Kara Mustafy wtargnęły na Ukrainę. W lipcu 1678 roku zajęły Czehryń. W styczniu 1681 roku zawarto traktat pokojowy w Bakczysaraju. Na jego mocy Rosja zatrzymała Zaporoże. Następnie wojska tureckie skierowały się przeciw Austrii. Pretekstem do rozpoczęcia wojny były sprawy węgierskie. Węgrzy rozpoczęli powstanie pod przywództwem Emeryka Thokolyego, który w roku 1682 ogłosił się lennikiem sułtana. Latem roku 1683 armie tureckie pod wodzą Kara Mustafy stanęły pod murami Wiednia. Dnia 31 marca 1683 roku Austria zawarła z Polską przymierze. Na jego mocy Sobieski pospieszył na odsiecz stolicy cesarstwa, gdzie 12 września 1683 roku odniósł wiekopomne zwycięstwo. Bezpośrednio po zwycięstwie wiedeńskim, Austria, Polska, Kuria Rzymska i Wenecja w 1684 roku utworzyły w Linzu koalicję antyturecką, tzw. ligę świętą, która rozpoczęła długotrwałą wojnę z Turcją. Do ligi przystąpiła również Rosja. Wojska austriackie pod dowództwem ks. Karola Lotaryńskiego, ks. Eugeniusza Sabaudzkiego oraz ks. Ludwika Badeńskiego odnosiły sukcesy nad Turcją, z których najważniejszym było zdobycie Budy 2 października 1686 roku i zwycięstwo pod Mohaczem w roku 1687. W wyniku tych zwycięstw Węgrzy uznali dziedziczne prawo Habsburgów do swej korony, a wkrótce potem arcyksiążę Józef, syn cesarza Leopolda I, został królem węgierskim.
Rosja ożywiła wojnę z Turcją w roku 1695. Armia rosyjska wyprawiła się pod Azow, twierdzę turecką u ujścia Donu. Wyprawa zakończyła się jednak niepowodzeniem. Wtedy Rosja zdecydowała się na budowę floty wojennej, przy pomocy której w roku 1696 Piotr I zdobył Azow. Równocześnie w Europie Zachodniej nastąpiła chwilowa pacyfikacja, umożliwiająca Austrii skierowanie całego niemal wysiłku przeciw Turcji. Do decydującej bitwy doszło 12 września 1697 roku pod Zentą, w której ks. Eugeniusz Sabaudzki rozgromił armię turecką. Azow i Zenta były ostatecznymi ciosami wymierzonymi w potęgę Porty. W tej sytuacji 26 stycznia 1699 roku podpisano w Karłowicach międzynarodowy traktat pokojowy między Turcją a Austrią, Polską i Wenecją. Porta musiała zgodzić się na przejście całych Węgier i Księstwa Siedmiogrodzkiego pod panowanie Habsburgów austriackich. Polska odzyskała Podole i część Ukrainy, a więc to, co utraciła w Buczaczu. Wenecja otrzymała Moreę i Dalmację, a Rosja Azow. Agresywna siła Imperium Osmańskiego została definitywnie złamana.

Maciej Wierzchnicki

Wyświetleń: 0