Większość dawnych wierzeń i obrzędów ludowych wywodzi się z kultury dawnych Słowian. Przedstawiciele tej grupy pisali na nietrwałych drewnianych tabliczkach, nie budowali również świątyń, co związane było z tym, iż obrzędy religijne sprawowano pod gołym niebem. Podstawą wiary Słowian była harmonia z naturą, życie zgodne z jej rytmem i radowanie się. Przyroda była dla nich mądrością i magią, w której widzieli boskość. Nie rozumieli wzorca ascezy propagowanej przez wiarę chrześcijańską.
Powszechnie dzieli się Słowian na: wschodnich (Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini), zachodnich (Polacy, Czesi, Słowacy) i południowych (Serbowie, Chorwaci, Słoweńcy, Macedończycy, Bułgarzy).
Najważniejsze słowiańskie święta przypadały na okresy równonocy oraz przesilenia letniego i zimowego.
Święto Jare (wielkiego dnia i wielkiej nocy) poświęcone było narodzinom nowego życia po mroźnej zimie - święto Matki Ziemi. Jego obchody związane były z różnymi obrzędami. Przepędzenie zimy symbolizowało topienie lub palenie słomianej kukły - Marzanny. W przygotowaniach do przyjęcia wiosny sprzątano izbę i obejście, przynoszono witki wierzbowe z baziami (odpowiednik dzisiejszych palm) oraz malowano jajka, które były symbolem życia i płodności. W pierwszy dzień święta organizowano barwny korowód i wyprawiano się na święte wzgórze, gdzie ucztowano, tańczono i śpiewano. W drugi dzień obmywano się w świętej wodzie, co z czasem przerodziło się w polewanie wodą. Z kolei wieczorem udawano się na groby zmarłych zanosząc im jadło. Święto poświęcone było bogu Rodowi.
Święto Kresu (ognia i wody) żywiołów oczyszczających - obchodzone było w czasie przesilenia letniego z 21 na 22 czerwca. Jest to najstarsze święto obchodzone przez plemiona słowiańskie noszące także nazwę święta Kupały czy Sobótka. Wszystko zaczynało się od krzesania ognia i podpalania ognisk wokół których tańczono i skakano, co miało oczyszczać i chronić przed złymi mocami oraz chorobą. To właśnie w tę noc puszczano wianki na wodę, które chłopcy wyławiali i łączyli się z dziewczętami w pary. W czasie tej nocy szukano także kwiatu paproci. Święto poświęcone bogu Swarożycowi.
Święto plonów (późniejsze dożynki) poświęcone było t zbiorom zbóż z danego roku. Odbywało się 23 września. W święto dziękowano bogom za plony i proszono o jeszcze lepsze w przyszłym roku. Wróżono przyszłość, składano ofiary, a po modlitwach organizowano rytualne biesiady. Święto poświęcone bogom Perunowi i Swarożycowi.
Święto zmarłych (godowe) było poświęcone przodkom. Odbywało się z 21 na 22 grudnia. Wówczas palono ogniska na cmentarzach by ogrzać zmarłych, organizowano obiaty, czyli uczty ku czci zmarłych, by ci nie głodowali. Święto poświęcone było Welesowi.
Z innych obrzędów warto wspomnieć między innymi o:
Narodziny
Kobiety tuż przed porodem wzywały Roda i jego pomocnice Rodzenice, czyli prawdopodobnie duchy przodków, prosząc je o pomyślny los dla swojego dziecka. Stare kobiety zaraz po narodzeniu dziecka szykowały posiłek rytualny, z którego część przeznaczona była dla Rodzenic i duchów domowych. Najpewniej czyniono także różne wróżby, starając się odgadnąć przyszłość jaka czekała noworodka.
Nadanie imienia
Wraz z przyjściem dziecka na świat, najstarszy w rodzie (lub ojciec) brał je i jego główkę kłaniał na wszystkie cztery strony świata, błogosławił i nadawał imię.
Postrzyżyny
Obrzęd ten dotyczył tylko chłopców. Gdy rodził się męski potomek, nie można było obcinać mu włosów. Gdy jednak osiągnął wiek 7-12 lat, jego ojciec w wielkim ceremoniale obcinał mu po raz pierwszy jego długie włosy.
Pogrzeb
Rytuał ten polegał na paleniu zwłok na stosie. Następnie szczątki umieszczano w glinianych naczyniach zwanych popielnicami, a potem spalone resztki ciała sypano bezpośrednio do wykopanego dołu. Zdarzała się także, że również cały stos powstały po ciałopaleniu zasypywano ziemią i powstawały wtedy kurhany. Ceremonię ciałopalenia zastąpiono grzebaniem dopiero po wprowadzeniu chrześcijaństwa. Sądzono, iż nieboszczyk również potrzebuje pożywienia, więc całymi rodzinami chodzono na groby i tam urządzano obiad. Wtedy również palono świece.

Maciej Wierzchnicki

Bibliografia:
Bruckner A., Mitologia słowiańska i polska, Warszawa 1985.
Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1982.
Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, Warszawa 1968.
Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.

Wyświetleń: 0