Zaburzenia mowy jako przyczyny trudności w nauce czytania i pisania

U dzieci o obniżonej sprawności umysłowej częste są zaburzenia mowy o zróżnicowanych patomechanizmach, etiologii i symptomatologii. Zaburzenia mowy osób upośledzonych mogą być defektem izolowanym bądź też mogą występować z innymi zaburzeniami rozwojowymi np. zespół Downa. Z badań wynika, że wady wymowy dzieci upośledzonych umysłowo są bardziej złożone i nawarstwione niż u dzieci z normą intelektualną.

U dzieci upośledzonych umysłowo najczęściej występuje: seplenienie, rynolalia, rotacyzm, wymowa bezdźwięczna, bełkot; rzadziej: giełkot, jąkanie.

Wady wymowy wpływają na jakość wypowiedzi stąd wyróżnia się:
a) wady wymowy nieznacznie zaburzające wypowiedzi (seplenienie)
b) wady wymowy w znacznym stopniu zaburzające wypowiedzi (ubezdźwięcznienie, seplenienie, jąkanie)
c) zaburzenia do tego stopnia, że mowa staje się niezrozumiała dla otoczenia (bełkot z giełkotem i jąkaniem).

Wadliwa wymowa utrudnia porozumiewanie się w słowie, pozostawia odbicie w piśmie, bo dziecko "pisze, jak mówi".

Najwyższy wskaźnik odbicia wadliwej wymowy zarejestrowano w przypadku bełkotu, seplenienia (mylenie szeregów głosek dentalizowanych), wymowy bezdźwięcznej i zamiany głosek przednio i tylno językowych wynikającej prawdopodobnie z niedostatecznego ich różnicowania słuchowego. Najczęściej popełniane błędy będące obiciem wad wymowy dotyczyły głosek dentalizowanych wszystkich szeregów (ś-s, ć-c, ź-z itp.) oraz głosek dźwięcznych wymawianych bezdźwięcznie i głosek tylno językowych mylonych w wymowie. Te błędy często pojawiają się w pisaniu ze słuchu i z pamięci, w znikomym stopniu występowały w tekstach przepisywanych z tablicy.

Najwięcej trudności nastręczało uczniom redagowanie i pisanie zadań na podstawie obrazka. W tekstach pisanych ze słuchu i z pamięci odnotowano: opuszczanie liter (sylab - elizja nagłosowa i śródgłosowa), przestawienie liter lub sylab (metateza), włączanie zbędnych liter (epenteza), zbędne rozdzielanie wyrazów, będące odbiciem wymowy niepłynnej, łączenie 2-3 wyrazów w jeden (zaburzenie analizy słuchowej), zamiany liter (substytucja)-będące odbiciem zamiany głosek, ślady cech wymowy gwarowej, dużo językowych błędów graficznych. Najniższe oceny za czytelność, pismo i estetykę uzyskały prace uczniów z rozpoznanym bełkotem, rynolalią, niepłynnością mówienia (jąkanie).

Wśród błędów graficznych odnotowano takie jak: zmiana wielkości pisma, zmienne kształty liter, nadmierne uproszczenia, brak łączenia, złe rozmieszczenie, zbaczanie z liniatury, zamazania, wielokrotne poprawki liter, skreślenia, wytarcia itp. Błędy pisma spowodowane wadliwą artykulacją ujawniają się też, gdy 2-3 głoską w wypowiedzi odpowiada jedna w wymowie (paralalia).

Z badań wynika, że uczniowie na ogół popełniają, mniej błędów w piśmie niż w wymowie, tłumaczy się to tym, że pisanie przebiega w sposób bardziej świadomy niż mówienie, które ma w większym stopniu charakter zautomatyzowany oraz faktem opanowanej artykulacji dźwięków w przeszłości zaburzonych, lecz w niedostatecznym stopniu utrwalonych wyrazach.

Dzieci z wadami wymowy i obniżonym poziomem słuchu fonematycznego popełniają dużo błędów fonetycznych. Czynią to przede wszystkim w pisaniu ze słuchu, sporadycznie w przepisywaniu, pisaniu z pamięci oraz w tzw. pisaniu na zadany temat.

Zasadnicze znaczenie dla usuwania zaburzeń mowy oraz związanych z tym trudności w uczeniu się ma odpowiednio wczesna ingerencja logopedyczna. Dzieci z nasilonymi objawami, niedokształcenia mowy wymagają ćwiczeń i korekty już przed piątym rokiem życia.

Opracowanie: Alicja Iwanowska

Wyświetleń: 1132