1. Znaczenie i rola rodziny dla jednostki i społeczeństwa
(ustalenia terminologiczne);
2. Funkcje rodziny;
3. Role społeczne w rodzinie;
4. Modele rodziny;
5. Typy postaw rodzicielskich;
6. Style wychowawcze w rodzinie;

Ad 1. Co to jest rodzina?
Rodzina to mała grupa społeczna szczególnego rodzaju,
charakteryzująca się silnymi więzami emocjonalnymi oraz
formalnymi istniejącymi pomiędzy jej członkami.
Opiera się ona na dwóch rodzajach więzi małżeństwie oraz
pokrewieństwie. Mówimy o niej również jak o grupie pierwotnej, ponieważ należymy do niej od momentu narodzin aż do śmierci, bez względu na to czy tego chcemy czy nie.
Rodzina jest także grupą formalną mającą określoną prawnie strukturę, cele i normy w ramach, których funkcjonuje w społeczeństwie.

Definicja rodziny w polskim prawie:
Według Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego rodziną jest
związek małżeński kobiety oraz mężczyzny. Wymagane jest, aby małżeństwo zostało zawarte zgodnie z przepisami państwowymi.
Oznacza to, że małżeństwo wyznaniowe, czyli sam ślub
kościelny bez przekazania odpowiednich dokumentów Urzędowi Stanu Cywilnego, nie prowadzi do założenia rodziny w świetle prawa.
Rodzina, która powstaje w chwili formalnego zawarcia związku małżeńskiego może obejmować co najwyżej dwa pokolenia. Tak więc, oprócz małżonków obejmuje ona dzieci.
Należy zaznaczyć, że nie musi się ona koniecznie składać z rodziców i ich dzieci.Rodziną w świetle prawa będą także sami rodzice nieposiadający dzieci oraz tylko jeden rodzic i dzieci.

Typy rodzin:
Wyróżniamy następujące typy rodzin:
 1. Rodzina mała - składa się z pary małżeńskiej i niepełnoletnich dzieci. Natomiast kontakty osobowe z krewnymi są ograniczone do najbliższych członków rodziny.
 Rodzina duża - zawiera się w niej kilka pokoleń krewnych żyjących we wspólnym gospodarstwie. Są one przynajmniej trzy pokoleniowe, a krewni w jej ramach są połączeni wspólnotą majątkową.
 2. Rodzina duża zmodyfikowana - jest to wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, nie mieszkająca jednak we wspólnym gospodarstwie.
Możemy również rodziny dzielić na rodzaje:
 A) Rodzina nuklearna - oznacza, że tworzą ją dwa pokolenia tj.rodzice i dzieci. Z czasem usamodzielnione dzieci pozostawiają rodziców samych, co stwarza poważne problemy socjalne - opieki nad ludźmi starszymi. Dlatego też szybko rozwija się geriatria - dziedzina medycyny zajmującej się osobami w podeszłym wieku. W społeczeństwach Europy i Ameryki Północnej pojęcie rodziny nuklearnej jest coraz bardziej
powszechne.
B) Rodzina wielopokoleniowa -jest rodziną tradycyjną,
obejmującą kilka pokoleń. Występuje najczęściej w
społeczeństwach słabo rozwiniętych.
Socjologowie rozróżniają kilka typów rodzin. W zależności od kryterium klasyfikacji wyróżniamy rodziny:
 Monogamiczne - zawierające dwoje małżonków; 3
Poligamiczne - zawierające np. jednego mężczyzna wiele kobiet(poligynia) lub jedną kobietę wielu mężczyzn (poliandria). Związki wielu kobiet i wielu mężczyzn nazywamy multilateralizmem;
 Endogamiczne - oboje małżonków pochodzi z jednej
zbiorowości;
 Egzogamiczne - małżonkowie pochodzą z różnych zbiorowości;
 Patriarchalne - w rodzinie dominuje mężczyzna;
 Matriarchalne - w rodzinie dominuje kobieta;
 Egalitarne - nie ma dominacji kobiety ani mężczyzny jest za to równy podział pracy;
 Patrylinearne - dziedziczenie nazwiska i majątku występuje po ojcu;
 Matrylinearne - dziedziczenie nazwiska i majątku następuje po matce;

Funkcje współczesnej rodziny:
Mówiąc o rodzinie nie możemy zapominać o funkcjach jakie pełni w społeczeństwie, a są to kolejno:
 funkcja prokreacyjna - pozwala na zaspokojenie
emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków oraz na
biologiczne przetrwanie społeczeństwa;
 funkcja seksualna - jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego;
 funkcja ekonomiczna - pozwala na zagwarantowanie
bezpieczeństwa materialnego rodzinie, w jej skład wchodzą
następujące : produkcyjna, zarobkowa,
gospodarcza i usługowo - konsumpcyjna;
 funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca - polega na
zabezpieczeniu środków niezbędnych do życia oraz
sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnymi lub chorymi
członkami rodziny;
 funkcja socjalizacyjna - jest realizowana w dwóch
wymiarach: jako przygotowanie dzieci do samodzielnego
życia i pełnienia ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowanie swoich zachowań i cech osobowości przez
współmałżonków;
 funkcja stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoich członków (ma istotne znaczenie szczególnie w społeczeństwach kastowych, takich jak np. w Indiach);
 funkcja rekreacyjna - polega na zaspokojeniu potrzeb
odpoczynku, relaksu, rozrywki;
 funkcja emocjonalna - polega na zaspokojeniu potrzeb
emocjonalnych;
 funkcja kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego poprzez zapoznawanie ich z dziełami sztuki, literatury, zabytkami i innymi cennymi reliktami przeszłości;

Model współczesnej rodziny:
Na przestrzeni wieków rola i model rodziny ulegały powolnej ewolucji; w wielu XIX, a już w szczególności XX grupa ta zmieniała się już z pokolenia na pokolenie.
Przyczyniły się do tego wiele czynników m. in. rewolucja
obyczajowa, postępująca laicyzacja, a także indywidualizacja tych społeczeństw, wcześniejsze dojrzewanie biologiczne młodzieży związane z lepszymi warunkami życia, ruch emancypacji kobiet, rozpowszechnienie się kultury masowej, rosnące oddziaływanie mediów na społeczeństwa czy wzrastająca ilość wolnego czasu.
Te i inne czynniki znalazły przełożenie na zachodzące
przemiany obyczajów życia rodzinnego i ewolucji modelu rodziny XXI wieku.
Współcześnie upowszechnił się partnerski typ rodziny - w klasie średniej i w rodzinach inteligenckich uchodzi już prawie za normę. W takiej rodzinie pracują zwykle obydwoje małżonkowie i przynajmniej teoretycznie oboje w podobnym stopniu zajmują się prowadzeniem domu i wychowywaniem potomstwa.
Praktycznie częściej sprawami domu zajmuje się oczywiście
kobieta, ale i tak podział ról jest bardziej elastyczny niż w rodzinach tradycyjnych, gdzie mężczyzna zarabiał na utrzymanie rodziny, a kobieta zajmowała się w wychowywaniem dzieci i domem.

Rodzina i prawo:
W świetle polskiego prawa rodzinę tworzą kobieta i mężczyzna połączeni prawnym węzłem małżeńskim oraz pozostające na ich utrzymaniu dzieci.
Stosunki rodzinne, a więc relacje między mężem a żoną,
rodzicami a dziećmi czy też między rodzeństwem, określane są przez normy moralne, obyczajowe i religijne.
Stanowią też przedmiot regulacji prawnych zawartych w prawie rodzinnym i opiekuńczym normującym stosunki wynikające z małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia oraz zawiera przepisy dotyczące instytucji opieki i kurateli.
Źródłem prawa rodzinnego jest uchwalona 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Według prawa, założenie rodziny ma miejsce w momencie
wstąpienia mężczyzny i kobiety w usankcjonowany przez prawo trwały, równoprawny związek, który zostaje zawarty, gdy przyszli małżonkowie złożą przed kierownikiem stanu cywilnego oświadczenie, że wstępują w związek małżeński.
Oświadczenie takie powinni złożyć publicznie w obecności
przynajmniej dwóch pełnoletnich światków. Jest to tak zwany ślub cywilny. Istnieją jednak przeszkody mogące uniemożliwić zawarcie takiego związku.
Pierwszą z nich jest wymóg ukończenia przez przyszłych
małżonków 18 roku życia w momencie wstępowania w związek
małżeński, choć z ważnych powodów sąd może zezwolić na
małżeństwo kobiecie, która ukończyła 16 lat.
Następnym jest całkowite ubezwłasnowolnienie ze względu na chorobę psychiczną lub niedorozwój umysłowy. Istnieje w Polsce także zakaz bigami - dwużeństwa - oraz zakaz małżeństwa z krewnym w linii prostej lub między powinowatymi w linii prostej (np. zięć - teściowa), ale z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie
takiego związku.
Natomiast jeśli małżeństwo zostało zawarte przez osoby
niespełniające warunków prawnych (np. wstępujący w związek małżeński był ubezwłasnowolniony całkowicie) istnieje możliwość unieważnienia takiego związku, ale jedynie sąd może uznać je za nieważne od samego początku.
Ustanie małżeństwa może również nastąpić w wyniku śmierci
(uznania za zmarłego) jednego z współmałżonków wówczas nie potrzeba zgody sądu. Istnieje jeszcze jedna możliwość zakończenia małżeństwa, poprzez rozwód udzielany przez sąd.

Role społeczne w rodzinie:
Człowiek jako pewien element składowy społeczeństwa zajmuje określoną pozycję we wspólnocie, w związku z tym pełni również określone role społeczne.
Chcąc wskazać, czym jest rola społeczna, możemy posłużyć się najczęściej używaną przez socjologów definicją, która mówi, że role społeczne to: „zespół norm postępowania, nakazów, zakazów, cech psychicznych i fizycznych oraz wartości, które tworzą pewien wzór wytworzony przez społeczeństwo”.
Definicja ta nie wyczerpuje jednak zakresu znaczeniowego ról społecznych, bowiem określa się tym mianem również: „oczekiwane zachowania, przypisane do danej pozycji społecznej” oraz „zestaw praw i obowiązków wynikających z miejsca zajmowanego w społeczeństwie”.
Każdy człowiek w ciągu swojego życia pełni różne role
społeczne, w zależności choćby od wieku (rola dziecka, ucznia, rodzica) czy wykonywanego zawodu (rola nauczyciela, lekarza, prawnika). Z reguły jednostka spełnia kilka ról jednocześnie (przykładowo rola matki wraz z rolą urzędnika oraz rolą katoliczki),
może to czasem prowadzić do konfliktu ról społecznych, w sytuacji kiedy funkcje te się wzajemnie wykluczają.
Role społeczne mają niebagatelne znaczenie w społeczeństwie, przede wszystkim ze względu na fakt, iż ustalają pewne wzorce zachowań członków wspólnoty, porządkują rzeczywistość społeczną, zapewniając przy tym ład społeczny.
Jeśli członek społeczeństwa nie wywiązuje się ze swoich ról w odpowiednim stopniu, wówczas może on podlegać różnego rodzaju sankcjom – przykładowo: pracownik nie wypełniający swoich obowiązków bądź zachowujący się niestosownie w swoim miejscu pracy może zostać zwolniony, uzyskać upomnienie szefa lub podlegać potępieniu ze strony środowiska.

Przydatna literatura:
Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Wydawnictwo UJ, Kraków 2002.
Badura-Madej W., Dobrzyńska-Mesterhazy A., Przemoc w rodzinie, Wydawnictwo UJ, Kraków 2000.
Balcerzak-Paradowska B., Rodzina i polityka rodzinna na przełomie wieków, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004.
Bokszański Z., Tożsamości zbiorowe, PWN, Warszawa 2005.
Cudak H., Funkcjonowanie dzieci z małżeństw rozwiedzionych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
Danielewska J., Agresja u dzieci- Szkoła porozumienia, WSiP, Warszawa 2002.
Dziecko w świecie współdziałania, red. B. Dymara, Impuls, Kraków 2001.
Graniewska D. (red.), Sytuacja rodzin i polityka rodzinna w Polsce, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004.
Janke A.W., Transformacja w stosunkach rodziny i szkoły na przełomie XX i XXI wieku. Perspektywy zmiany społecznej w edukacji, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002.
Kawula S., Brągiel J., Janke A., Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyk, Wydawnictwo „Adam Marszałek”, Toruń 2000.
Kępski C., Opieka i wychowanie w rodzinie, UMCS, Lublin 2003.
Kozłowska A., Znaczenie relacji rodzinnych dla pozytywnego rozwoju dziecka. Diagnoza i terapia, CMPPP, Warszawa 2000.
Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Impuls,
Warszawa 2005.
Tarnowska A, Niewłaściwe metody wychowawcze, UMK, Toruń
2005.
Tyszka Z., Współczesne rodziny polskie – ich stan i kierunek przemian, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2001.
Warzywoda-Kruszyńska W. i Szukalski P. (red.), Rodzina w
zmieniającym się społeczeństwie polskim, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2004.
Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, WSiP, Warszawa 2000.
Ziemska M., Rodzina współczesna, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2005.

Wyświetleń: 0