Przemoc i agresja wśród dzieci i młodzieży

Uważam, że problem ten jest na czasie gdyż przemoc stała się jednym z najbardziej niepokojących zjawisk i mechanizmów regulujących stosunki międzyludzkie w różnych grupach, instytucjach środowiskach i układach społecznych. Forma ta występuje również na terenie szkoły. Obecnie wszechobecna agresywność coraz bardziej przenika do niej, obniża się wiek młodych agresorów, stosowane są coraz bardziej wyszukane formy i metody ich działania. Przyczyn agresywnych zachowań należy szukać m.in. na tle obecnej niekorzystnej sytuacji opiekuńczo-wychowawczej wielu rodzin, a jest to brak nadzoru nad dziećmi czy też negatywny przykład samych rodziców. Często dzieci pozostawione są same sobie, bez opieki i z kluczem na szyi. Ponadto nie dofinansowanie oświaty, brak autorytetu szkoły jako placówki wychowawczej oraz brak perspektyw życiowych powodują narastającą agresję i frustrację, co za tym idzie - brak szacunku dla siebie i drugiego człowieka. Uczniowie doznają różnych form przemocy, takich jak : bicie, zastraszanie, wymuszanie pieniędzy, zmuszanie do palenia papierosów, poniżanie, itp. Takie szczególnie niebezpieczne miejsca to przede wszystkim teren osiedla, okolice szkoły, toalety, korytarze, szatnie, sklepik szkolny, drogi prowadzące do szkoły, zwłaszcza w miejscach żle oświetlonych czy odosobnionych.

Jan Strelau w pozycji "Podstawy psychologii dla nauczycieli" uważa, że nadmierna zależność od innych, wulgarność i agresja prowadzą w konsekwencji do nieprzystosowania społecznego. Autor uważa, że przykrym i uciążliwym sposobem zachowania nieletniego są wybryki chuligańskie. Najczęściej łączy się je z agresywnością i złośliwością wobec osób z otoczenia. Wybryki chuligańskie ucznia w szkole to napastliwość i grubiańskie zachowanie się w stosunku do nauczycieli czy rówieśników, co najczęściej rodzi agresję. Z kolei Wincenty Okoń -autor "Słownika Pedagogicznego" definiuje agresję jako "działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u osobnika niezadowolenie lub gniew", zaś celem agresji jest wyrządzenie szkody. Zjawisko agresji bardzo często powstaje jako reakcja na przemoc ze strony osób silniejszych lub bardziej znaczących. Jeżeli nie może być wyrażona w stosunku do tych osób - zostaje przemieszczona na jednostki słabsze. Młodzi ludzie z patologicznych środowisk odkrywają w niej żródło swoich sukcesów oraz bycia kimś znaczącym w strukturze społecznej, opartej na konkurencji i dominacji silniejszych nad słabszymi. Na objawy przemocy nie trzeba czekać aż dzieci dorosną. Spotykamy je już w wieku przedszkolnym , a na pewno w wieku szkolnym , poczynając od klasy pierwszej szkoły podstawowej. Wychowawcy mają niewielkie pole manewru. Współpraca z rodzicami dzieci z rodzin patologicznych i trudnych pozostawia wiele do życzenia, jest powierzchowna. Rodzice tych uczniów rzadko utrzymują kontakt ze szkołą bądż też wszystkie obowiązki rodzicielskie spychają na placówki oświatowe.

Kolejnym problemem, który należy poruszyć jest wpływ telewizji oraz gier komputerowych na psychikę dziecka. Bezpowrotnie minęły czasy kiedy żyliśmy w przekonaniu, że telewizja jest elementem integrującym rodzinę, że wspólne jej oglądanie umacnia więzi rodzinne, a dziecko przed telewizorem jest bezpieczniejsze niż na ulicy. Obecnie wpływ telewizji niepokoi społeczeństwo, zwłaszcza w kontekście rosnącej przestępczości dzieci i młodzieży. Telewizję zaczęto postrzegać jako jedną z głównych przyczyn narastającej przestępczości nieletnich. Toczy się dyskusja, jak chronić młodych ludzi przed drastycznymi scenami telewizyjnymi i czy ograniczyć emisję filmów gloryfikujących przemoc. Może korzystniej byłoby ograniczyć dzieciom dostęp do odbiorników, a jeśli tak to w jaki sposób to uczynić.

Bezpośrednim związkiem między rosnącą liczbą scen przemocy w telewizji a zwiększającą się liczbą zachowań agresywnych i przestępczych jest oglądanie przemocy, która redukuje zachowania agresywne. Dzieci często odnoszą obrazy reklamowe do własnej sytuacji życiowej, do warunków w jakich żyje rodzina. Często w wypowiedziach dzieci z ubogich lub patologicznych rodzin pojawiały się akcenty irytacji, złości, smutku, które zdradzały frustrację. Dzieci te nie identyfikowały się tak, jak większość ich rówieśników z reklamowanymi postaciami i przedstawionymi realiami, to nie był ich świat.

Kolejną przyczyną wywołującą agresję - jak podaje literatura - jest posługiwanie się komputerami przez dzieci i młodzież. Z pewnością komputer przynosi wiele korzyści, jednak gry komputerowe nasycone obrazami destrukcji i przemocy stanowią poważne zagrożenie społeczne. Przy grach dzieci nie tylko oglądają przemoc, ale same ją realizują, a przez to oswajają się z nią i obojętnieją na nią. Znaczącą rolę w wychowaniu dziecka odgrywa prawidłowo funkcjonująca rodzina jako podstawowa komórka społeczna. To od niej zależy, jak kształtowana będzie psychika dziecka, jego rozwój i przyszłość. Rodzina jest w stanie skutecznie chronić swoich członków przed zalewem agresji i brutalności. Na rodzicach spoczywa obowiązek nauczenia dziecka rozsądnego korzystania z telewizji i gier komputerowych. Należy pokazać dziecku konkurencyjne formy spędzania czasu wolnego. Rodzina powinna być bastionem stabilizacji i bezpieczeństwa, przez który gwałt i brutalność z trudem przenika. Należy dołożyć więcej starań i znależdż środki finansowe na poszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych, aby sensownie wypełnić czas wolny dzieciom i młodzieży nie tylko w szkole, ale także w środowisku lokalnym, odrywając dzieci od komputera lub przebywania na ulicy. Szkoły powinny być otwarte do póżnych godzin wieczornych. Powinno funkcjonować wiele kółek zainteresowań, zajęć pozalekcyjnych. Powinno podejmować się organizowania imprez z obecnością rodziców oraz nasilić współpracę z policją i innymi instytucjami wspierającymi szkołę, gdyż jak wskazują najnowsze badania, następuje wzrost agresji fizycznej, psychicznej i seksualnej uczniów wobec kolegów. Większość ofiar to dzieci słabsze fizycznie, którym trudniej się bronić. Są to uczniowie mało popularni, izolowani w grupie rówieśniczej, co może obniżyć i tak niezbyt dobry obraz siebie i ugruntować w przekonaniu, że zasługują na złe traktowanie. Prawdopodobnie lęk przed zemstą jest powodem tak rzadkich skarg dręczonych dzieci oraz szukania pomocy i wsparcia.

Przeciwdziałanie agresji w szkole wymaga: - partnerstwa pomiędzy uczniami, rodzicami i nauczycielami. - opracowania czytelnych wzorów nieakceptowanych i nagannych zachowań uczniów oraz wskazanie konsekwencji. - zapewnienie nadzoru pedagogicznego na przerwach, przed i po lekcjach oraz miejscach, gdzie najczęściej dochodzi do aktów przemocy.
- wzbogacenie programu szkolnego o treści mające na celu podniesienie u uczniów kompetencji emocjonalnych, społecznych i moralnych.
- zgodnego i jednoznacznego traktowania przez personel szkoły wszelkich aktów przemocy. - podjęcie współpracy z samorządem szkolnym w celu poznania zasięgu, form, miejsc, w których dochodzi do znęcania się oraz opracowanie środków zaradczych. - zaangażowanie personelu administracyjnego w działania prewencyjne. - zaangażowanie rodziców( zarówno ofiar jak i agresorów) w opracowanie rozwiązań zaistniałej sytuacji.

Rozwiązanie problemu przemocy nie może ograniczać się tylko do wymierzania kar agresorom. Szkoła ma wiele możliwości, by zapobiegać antyspołecznym formom zachowań uczniowskich. Wymaga od nas zintensyfikowania działań wychowawczych kontroli wewnętrznej oraz rozstrzygania sporów i konfliktów bez użycia siły.

Opracowanie: Dariusz Włodarczyk

Wyświetleń: 2095