Wiek przedszkolny to okres, kiedy to dziecko odnajduje w sobie szeroki wachlarz uczuć oraz kontaktów społecznych.
Proces socjalizacji dziecka to przede wszystkim rozwój kompetencji społeczno – emocjonalnych. Głownie zależy on od wychowawczego wpływu rodziny i przedszkola. Oddziaływania rodziny są jednak zwykle przypadkowe, w przeciwieństwie do zorganizowanego i zamierzonego wpływu przedszkola. W programie przedszkolnym zawarto bowiem kształtowanie społecznych postaw dziecka, przezwyciężenie egocentryzmu , rozwijanie aktywności społecznej, jak również kształtowanie umiejętności współdziałania
i współżycia z innymi ludźmi.
W postępowaniu wychowawczym przedszkola używa się różnych stymulatorów społecznego rozwoju dziecka. Jednym z nich jest stosowana wobec dziecka aprobata. Dzieci w tym wieku podatne są wyraźną akceptację ich zachowania, którą można w pełni wykorzystać jako narzędzie kierowania procesu socjalizacji. Podobną rolę pełni również kara – jako brak akceptacji wobec zachowania dziecka. Przy tworzeniu się uczuć społecznych istotną rolę pełnią bajki, baśnie czytane dzieciom w domu i przedszkolu. Bohater bajki bowiem może dostarczyć dzieciom pozytywnych wzorców postępowania. Ukazuje ona również obrazy, współdziałanie, budząc w przedszkolaku uczucia życzliwości, sympatii, współczucia dla przedstawianych w nich postaciach, jak również oburzenie wobec zadawanej krzywdzie.
Kierowanie procesem socjalizacji wymaga także wytwarzania w dziecku zdolności panowania nad sobą i swymi uczuciami. Bardzo ważne jest przeciwdziałanie niekontrolowanych wybuchów gniewu dziecka wpływających negatywnie na tworzenie się właściwych postaw prospołecznych.
Niekorzystny wpływ na rozwój społeczno – emocjonalny dziecka ma stosowanie przemocy. Dorośli często usiłują właśnie przemocą zmusić dziecko do jedzenia, przerwania zabawy czy odebrania zabawki. Zachowanie takie niejednokrotnie wpływa na kształtowanie się w przedszkolaku nieprawidłowych postaw, przyjmując często formę sprzeciwu wobec wszelkich zakazów i nakazów. Innym błędem wychowawczym wpływającym negatywnie na proces socjalizacji jest zbytnie ograniczanie dziecku swobody i samodzielności, a zatem wyręczanie go w różnych czynnościach, które potrafi już, bądź próbuje zrobić samo. Prowadzi to często do cofania się uzyskanego już poziomu sprawności dziecka, jak również kształtowania się uporu i negatywizmu. Wszystko to prowadzi do wytwarzania się konfliktów między dzieckiem a rodzicami oraz prowadzi do szerszych zaburzeń
w kontaktach z innymi. Podsumowując należy jeszcze raz zauważyć, że wszelkie negatywne zachowania dziecka powinny być krytycznie oceniane przez otoczenie aby uniknąć utrwalenia nieakceptowanych czynności, ale przede wszystkim sprzyja to kształtowaniu sie zasad postępowania regulujących współżycie w grupie.
W zupełnie naturalny sposób w wieku przedszkolnym wzrasta ilość i charakter interakcji, a zatem kontaktów społecznych, w które zostaje uwikłane dziecko. Powiększa się liczba osób znaczących, co sprawia, iż dziecko styka się i współdziała z pozytywnymi autorytetami.
W wieku przedszkolnym kontakty społeczne dziecka wzbogacają się o interakcje
z rówieśnikami. Przedszkole to często jedno z pierwszych środowisk, gdzie dziecko tak wiele czasu przebywa z innymi osobami w podobnym wieku. Brak kontaktu z innymi dziećmi pozbawia je bogactwa doświadczeń, które wpływają na rozwój społeczny przedszkolaka.
Z biegiem czasu dzieci, dzięki wpływom grupy przedszkolnej zaczynają dostrzegać odmienność punktu widzenia poszczególnych osób, uświadamiają sobie, że ich myślenie niekoniecznie pokrywa się z myśleniem innych, a ich potrzeby też rzadko się pokrywają. Zauważamy wówczas zmianę: dziecko zaczyna się dopasowywać do innych, a jego egocentryczne „ja” ustępuje pod naciskiem społecznym. Przyczynia się to do przyjmowania cudzego zdania, uczuć myśli, co niewątpliwie istotne jest w dalszym rozwoju prawidłowych kontaktów społecznych. Niemniej jednak jest to proces długotrwały i stopniowy, jak również nie pozbawiony trudności, bowiem droga do uzyskania kompetencji społecznych napotyka na rozliczne konflikty dziecka wobec innych, co przyjmuje postać konfliktów interpersonalnych.
Mówiąc dalej o kontaktach społecznych z rówieśnikami należy zauważyć, iż w 6 roku życia wymagania dziecka stają się bardziej złożone. Ujawnia się bowiem potrzeba kontaktu z wybranymi rówieśnikami, której nie może zastąpić inne dziecko czy osoba dorosła. Ponadto w grupie starszaków dzieci stawiają wysokie wymagania swym towarzyszom zabaw. Zaczynają się bowiem zaznaczać u dzieci różne upodobania i postawy, a zatem ich indywidualnych cech charakteru.
Kontakty społeczne w okresie przedszkolnym zawiązują się łatwo i bezpośrednio. Największe znaczenie w ich powstawaniu mają: aktywność zabawowa dziecka, jego twórczość oraz praca.
Aktywność zabawowa dzieci w wieku przedszkolnym odgrywa ogromną rolę
w procesie uspołecznienia dziecka i jego socjalizacji. Początkowo dzieci nie bawią się
ze sobą, lecz obok siebie. Mamy tu zatem do czynienia z zabawą równoległą. Uczestniczące w takim działaniu dzieci wykonują te same czynności zabawowe, bez pomocy
i współdziałania rówieśników. Z czasem jednak dziecko zaczyna przejawiać zainteresowanie wytworami zabawy innych. W ten sposób tworzą się grupy dziecięce wykonujące razem swe czynności zabawowe. W zabawach wspólnych, zespołowych u
6 latków następuje już wyraźny podział ról, jeden z uczestników spełnia funkcję organizatora, a nierzadko również inicjatora.
Początkowo dziecięce grupy zabawowe składają się z dwóch, trzech osób. Są to grupy niełatwe, rozpadające się zwykle po zakończonej zabawie. Formą bogatą w kontakty społeczne dzieci jest zabawa tematyczna, kiedy to staje się ona odzwierciedleniem poznawanej przez dzieci rzeczywistości. Również zabawy ruchowe wymagają od przedszkolaka nawiązywania kontaktów społecznych czy współdziałania przy określonych czynnościach zabawowych. W zabawach tych, podobnie do zabaw tematycznych uczestniczy grupa, co stwarza okazję do rozwoju społecznego dziecka.
Zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka przedszkolnego stwarza szereg okazji do wystąpienia czynności prospołecznych, przyjmując formę współdziałania czy współpracy. Pełni ona również funkcję przygotowawczą do nauki szkolnej, podnosząc poziom dojrzałości społecznej dziecka. W zabawach zespołowych występują nieraz zaczątki współzawodnictwa i rywalizacji. Sprzyja to zwiększaniu wysiłków dzieci, występowania inicjatywy oraz podejmowaniu nowych zadań.
Niewątpliwie możemy powiedzieć, iż zabawy podnoszą poziom społeczny dziecka, pozwalają cieszyć się i doskonalić umiejętność współżycia i współdziałania w grupie. Ale należy zaznaczyć, że stwarzają one również okazję do kształcenia umiejętności prawidłowego reagowania na frustrację. Rola dorosłych polega na wyrażaniu dezaprobaty wobec zachowań agresywnych, antyspołecznych, oraz umiejętności kompromisu
w sytuacjach konfliktowych wynikających z przeciwnych dążeń uczestników zabawy.
Inną podstawową działalnością dziecka w wieku przedszkolnym jest twórczość. Ma ona jednak charakter zabawowy, nie można jej zatem od zabawy oddzielać i są to takie czynności jak: wycinanie, malowanie, rysowanie, lepienie z plasteliny. Najpowszechniejszą formą twórczości dziecięcej jest rysunek.
Szuman wskazuje, że „rysunki dziecka są przejawem dziecięcej, odrębnie zbudowanej psychiki, rysunek dziecka jest obrazem modelu wewnętrznego, który jest wynikiem przekształcenia modelu rzeczywistego przez wyobraźnię dziecięcą na jego „ideę” ,na jego schemat. Jest więc uproszczonym obrazem rzeczywistości wyrażonym przez schemat, w którym dziecko nadaję swoisty, w oryginalny sposób przetworzony wygląd widzianym przez siebie przedmiotom i zjawiskom”
Zatem dziecko w swym rysunku odtwarza, naśladuje rzeczywistość. Mały twórca nie tworzy nowych przedmiotów, lecz odtwarza tylko te, które są dla niego znane. Twórczość dziecięca pozwala więc dzieciom swe siły i możliwości, rozwijać poczucie własnej wartości, oraz uczyć się oceniać siebie i swe rezultaty, jak również pokonywać trudności. Poprzez różne formy działalności twórczej dziecka przedszkolnego rozwijają się pierwsze nawyki pracy, czyli można powiedzieć, że twórczość pozwala dziecku przygotować się do nauki szkolnej, kształtuje jego dojrzałość szkolną
Zaś „rozwijająca się u niego świadomość „ja sam” i tendencja do brania udziału
w życiu i działalności dorosłych jest wyrazem tworzenia się u niego nowych potrzeb społecznych”. W dziecku 6 letnim wzmacniają się zainteresowania tym wszystkim,
co wiąże się z pracą i kontaktami z dorosłymi, a dzięki nabyciu przez nie wielu form działania, sprawności i umiejętności w działalności twórczej posiada ono warunki do opanowania podstawowych, elementarnych form pracy.
U dziecka w wieku przedszkolnym obserwujemy już początki podstawowych form aktywności ludzkiej, jakimi są praca i nauka. Dziecko uczy się więc spostrzegać, ubierać, poruszać, malować, itd. Dziecko 6 letnie zaczyna się już interesować przyswajaniem wiadomości, kształtują się u niego pierwsze nawyki pracy społecznej. Z czasem obowiązki dziecka stają się coraz poważniejsze; dziecko pracuje jako dyżurny w przedszkolu,
ma swoje obowiązki w domu. W ten sposób dziecko przygotowuje sie do dorosłego życia – życia w grupie społecznej, będąc pełnowartościowym jej członkiem. Dzięki rozwijającej się samodzielności dziecko zmienia się jego stosunek i kontakty z dorosłymi – stają się one bardziej społeczne, dojrzałe i odpowiedzialne. A obserwując i naśladując pracę dorosłych poprzez zabawę czy wykonywanie nakazanych przez dorosłych zadań i obowiązków dziecko uczy się ogólnych, przyjętych form postępowania i norm społecznych.

Wyświetleń: 95