W literaturze przedmiotu można spotkać wiele różnych sposobów definiowania pojęcia „socjoterapia”.
Nie jest łatwo określić, czym tak naprawdę jest socjoterapia. Wiele zależy od miejsca prowadzenia oddziaływań terapeutycznych, jak również od grupy, wobec której są one stosowane.
Część specjalistów określa socjoterapię jako działania polegające na stworzeniu warunków do korekcji zachowania, nastawione przede wszystkim na naprawę relacji społecznych.
Inni zaś traktują ją jako działania zarówno psychoedukacyjne, terapeutyczne lub rozwojowe, a nawet jako formę terapii kładącą nacisk na czynniki społeczne, środowiskowe i interpersonalne.
Zdaniem K. Sawickiej socjoterapia to << metoda leczenia zachowania oraz niektórych zaburzeń emocjonalnych, adresowana do dzieci i młodzieży w toku spotkań grupowych.>> ( zob. M. Wilk, 2014, s.20)
B. Jankowiak określa socjoterapię jako formę pomocy psychologicznej, skierowaną na dzieci i młodzież przejawiającą zaburzenia w funkcjonowaniu psychospołecznym lub z grupy ryzyka, polegającą na stwarzaniu czynników pomocowych w celu kompensacji potencjalnych deficytów rozwoju psychospołecznego uczestników grupy socjoterapeutycznej. ( zob. M. Wilk, 2014)
Według M. Deptuły<< istota socjoterapii polega na tworzeniu środowiska społecznego umożliwiającego dzieciom, frustrowanym przez zaniedbania w środowisku rodzinnym, zaspokojenie potrzeb psychicznych). ( zob. M. Deptuła, 2005, s. 348)
Socjoterapia zatem jest skierowana przede wszystkim do dzieci i młodzieży, które sprawiają trudności wychowawcze i nie radzą sobie z zadaniami, jakie przed nimi stoją, wobec osób, które nie realizują zadań rozwojowych i mają zaburzenia funkcjonowania w społeczeństwie, niskie poczucie własnej wartości, brak zaufania do siebie i do własnych możliwości oraz brak akceptacji swoich ograniczeń.
Socjoterapia jako forma pomocy psychologicznej, umożliwia indywidualny kontakt terapeuty z uczestnikami zajęć, pozwala na podmiotowe ich traktowanie, zachęca do aktywnego udziału w rozwiązywaniu problemów, pozwala wyciszyć przykre stany emocjonalne oraz uczy umiejętności społecznych.
Zajęcia socjoterapeutyczne mają charakter ustrukturalizowanych spotkań grupowych. Składają się z gier i zabaw oraz ćwiczeń odpowiednio dobranych do możliwości indywidualnych i predyspozycji wszystkich członków grupy.
Każde spotkanie ma swój cel szczegółowy, podporządkowany celowi ogólnemu, a także propozycje aktywności sprzyjające osiągnięciu założonych celów, które w socjoterapii można podzielić na rozwojowe oraz psychoedukacyjne.
Cele rozwojowe to wszelkie oddziaływania odpowiadające na potrzeby rozwojowe młodego człowieka, wzmacnianie możliwości realizacji zadań, ułatwianie funkcjonowania w sytuacji kryzysu rozwojowego, czasami kompensowanie deficytów rozwojowych, wspomaganie rozwoju określonych funkcji.
Cele psychoedukacyjne to odreagowywanie napięć psychicznych, uczenie się bardziej adekwatnych zachowań, niedostarczających zbyt dużych negatywnych konsekwencji, odkrywanie zasobów jednostki, korektę zaburzeń w funkcjonowaniu psychospołecznym, zdobywanie wiedzy o sobie i otaczającym świecie interpersonalnym.
Źródłem zmiany korekcyjnej są bezpośrednie interakcje między terapeutą a indywidualnymi członkami grupy oraz między terapeutą a grupą.
Spotkania grupowe odbywają się w atmosferze bezpieczeństwa, wzajemnego zaufania, poczucia więzi i głębokich relacji miedzy uczestnikami a terapeutami. Podmiotem i przedmiotem zmiany korekcyjnej i rozwojowej jest młody człowiek, to on sam dokonuje zmiany w sobie, z pomocą grupy i terapeutów.
Cały cykl spotkań, jak również każde spotkanie zdaniem K. Sawickiej ( 1998) tworzą pewną dynamiczną całość, na którą składają się określone etapy pracy z grupą:
I- czas tworzenia się grupy,
II- realizacja zaplanowanych celów terapeutycznych,
III- proces „zamykania grupy”, czyli zakończenie zajęć;
Etap pierwszy ma na celu przede wszystkim poznanie się uczestników, wspólne określenie celów, ustalenie norm, zasad i reguł grupowych, a także budowanie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania.
Biorąc pod uwagę młodzież zagrożoną niedostosowaniem społecznym lub niedostosowaną społecznie, ważne jest, aby udało się stworzyć i wprowadzić takie zasady, które będą obowiązywać w trakcie wszystkich spotkań i będą zaakceptowane przez wszystkich członków grupy.
Etap drugi, zwany także właściwym, polega przede wszystkim na realizacji zaplanowanych celów edukacyjnych, terapeutycznych i rozwojowych. Program zajęć socjoterapeutyczny może uwzględniać taką tematykę, jak: problematyka uzależnień, budowanie poczucia własnej wartości, radzenie sobie z agresją.
W czasie trwania zajęć socjoterapeutycznych wykorzystywane są w zależności od wieku, poziomu emocjonalnego i preferencji uczestników metody słowne i praktyczne, jak na przykład: burza mózgu, dyskusja, metody uczenie się przez odkrywanie, działanie i przeżywanie: drama, arteterapia, bajkoterapia, wykonywanie prac plastycznych i technicznych oraz metodę zabawową, czyli gry i zabawy. Często wprowadzane są także odpowiednie ćwiczenia wyciszające lub pobudzające.
Etap trzeci często nazywany procesem „zamykania grupy” i jest przygotowaniem do zakończenia spotkań grupy.
Etap ten zdaniem K. Sawickiej ( 1998) powinien przynieść uczestnikom spotkań wzmocnienie pozytywnych uczuć, podsumowanie nabytych umiejętności ze wskazaniem na możliwości ich wykorzystania w codziennym życiu , udzielenie sobie pozytywnych, ciepłych informacji zwrotnych.
Punktem wyjścia w pracy socjoterapeutycznej jest założenie, że za zaburzeniem stoją przykre emocje, takie jak: lęk, poczucie winy, niepokój, gniew, poczucie krzywdy, złość, osamotnienie oraz sądy poznawcze na własny temat.
Celem diagnozy w socjoterapii powinno być zdobywanie wiedzy o poziomie zaburzeń zachowania dziecka, ewentualnych ich przyczynach zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych, przebytych traumach i niekorzystnej sytuacji w najbliższym dla dziecka środowisku, tak aby można było przygotować propozycję oddziaływań terapeutycznych umożliwiającą korektywne działania, poszerzające doświadczenia życiowe dziecka w problematycznym obszarze, a tym samym wspierać uczenie się społecznie pożądanych zachowań.
Uczestnictwo w zajęciach socjoterapeutycznych z jednej strony może spowodować wzrost motywacji do zmiany, a z drugiej zaś przyczynić się do zmniejszenia, a nawet ustąpienia zaburzeń w zachowaniu i umożliwić dalszy pozytywny rozwój jednostki.
Poprzez udział w zajęciach socjoterapeutycznych, młody człowiek nabywa takie umiejętności jak: empatia, asertywność, podejmowanie ważnych decyzji, rozwiązywanie konfliktów, komunikacja emocji, umiejętność słuchania, zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, umiejętność poszukiwania wsparcia i pomocy.

Przydatna literatura:
Deptuła, M. ( red.). ( 2005). Diagnostyka, profilaktyka, socjoterapia w teorii i praktyce pedagogicznej. Bydgoszcz. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Pytka, L. (2000). Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne. Warszawa. Wydawnictwo APS.
Sawicka, K. (2007). Terapia w resocjalizacji. W: B. Urban, J. Stanik (red.), Resocjalizacja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sawicka, K. (red.) (1998). Socjoterapia. Warszawa. CMPPP.
Wilk, M. ( 2014). Diagnoza w socjoterapii. Ujęcie psychodynamiczne. Gdańsk. GWP.
Wojnarska, A. ( 2010). Diagnostyka resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia. Lublin. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej.

Wyświetleń: 371