Katalog

Jolanta Szmurło, 2015-09-04
Bytów

Chemia, Program nauczania

Program autorski nauczania chemii w szkole ponadgimnazjalnej na poziomie podstawowym.

- n +

WSTĘP
Poniższy program jest modyfikacją programu Romualda Hassa, Aleksandry Mrzigod, Janusza Mrzigod „To jest chemia” wyd. Nowa Era, w którym dokonano około 40% zmiany w doborze treści nauczania i jego układu w rozkładzie nauczania. Zmieniono także metodykę nauczania przedmiotu. W celu lepszego przygotowania uczniów do dalszej kontynuacji nauki na poziomie rozszerzonym oraz lepszego zrozumienia otaczającej rzeczywistości postanowiłam zastosować metodę pracy IBSE czyli nauczanie przez odkrywanie i badanie przy pomocy techniki SSC ((small-scale chemistry – SSC, często określana jako mikrochemia). Wspomaga ona doświadczalne nauczanie chemii w szkołach. Polega na samodzielnej pracy z niewielkimi ilościami substancji, co zwiększa bezpieczeństwo eksperymentu, zmniejsza czas jego przeprowadzenia i umożliwia dokładniejsze omówienie. Innowacyjna technika Small-Scale Chemistry pozwala na nowoczesne, całościowe, przejrzyste, przyjazne i aktywizujące podejście do doświadczalnej strony nauczania przedmiotów przyrodniczych uczniów. Jej zalety to :
• wspomaganie twórczego myślenia,
• samodzielne wykonywanie – w grupach dwuosobowych doświadczeń chemicznych
• sprzyjanie kreatywności i uczenie rozwiązywania problemów,
• indywidualizacja wykonywania doświadczeń i podwyższenie motywacji,
• znaczne zwiększenie bezpieczeństwa eksperymentu,
• możliwość wykonywania doświadczeń, które w standardowej skali mogą być niebezpieczne
• zmniejszenie kosztów przechowywania wyposażenia i odczynników, utylizacji zużytych reagentów łatwe i szybkie przygotowanie doświadczeń,
• możliwość wykonania większej liczby eksperymentów podczas jednostki lekcyjnej,
• skrócenie czasu realizacji doświadczeń (pozwala to na dokładniejsze omówienie).
• zastosowanie chemikaliów tzw. „domowej chemii”
Szczegółowy opis metody IBSE i techniki SSC w wykonaniu poszczególnych doświadczeń można znaleźć na stronie:
http://e-chemia.nazwa.pl/maleibse/
http://www.centrumchemii.torun.pl/?page_id=2
Najważniejsze w eksperymentowaniu- zadowolenie wszystkich uczniów- gwarantowane!
Starałam się dokonać takiego doboru doświadczeń do tematów lekcji, aby na każdej lekcji uczniowie mogli sami wykonać co najmniej jedno doświadczenie.
Dobór i układ treści pozwalają na harmonijne łączenie wiedzy doświadczalnej z wiedzą teoretyczną. Kształcą różne drogi rozumowania uczniów podczas wyjaśniania znanych lub obserwowanych procesów, a także przewidywania przebiegu i skutków procesów nowych. Treści zawarte w programie nauczania mają na celu uświadomienie uczniom nie tylko nierozerwalnych więzi człowieka z przyrodą, ale też jej odpowiedzialności za stan najbliższego środowiska naturalnego. Zadaniem nauczyciela jest zwrócenie uwagi na problemy związane z zanieczyszczeniem i degradacją środowiska naturalnego oraz zaktywizowanie proekologicznej postawy młodzieży.

Treści nauczania chemii w tym programie dotyczą substancji znajdujących zastosowanie w życiu codziennym uczniów i zostały zgrupowane w następujących działach:
1. Podstawowe substancje chemiczne: tlenki wodorotlenki, kwasy i sole
2. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego
3. Źródła energii
4. Środki czystości i kosmetyki
5. Żywność i jej opakowania
6. Leki




I. OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROGRAMU
1.Zgodnie z Ramowym planem nauczania na kształcenie w zakresie podstawowym w szkole ponadgimnazjalnej przeznaczono 30godzin. Prezentowany program to umożliwia, pomimo dodania działu typowo chemicznego „Podstawowe związki chemiczne” porządkującego wiedzę z gimnazjum. W dziale tym uczniowie zapoznają sie z podstawami techniki SSC.
2.Program „Od badania do odkrywania” obejmuje realizację wszystkich haseł zawartych w podstawie programowej przedmiotu chemia, IV etap edukacyjny- zakres podstawowy.
3. Pogram przeznaczony jest dla uczniów liceum ogólnokształcącego, głównie dla tych, którzy będą kontynuować nauczanie na poziomie rozszerzonym (mat-fiz-chemi oraz biol-chem), choć nie wyklucza się stosowania w klasach o innych profilach- może w wersji mniej naukowej bardziej badawczej- szczególnie w dziale „Systematyka związków nieorganicznych”. Zgodnie z ideą reformy nauczanie chemii odnosi się do znanej uczniom rzeczywistości dnia codziennego, kształci rozumienie zachodzących procesów oraz dotyczy bezpiecznego stosowania środków chemicznych.
4. Planując zamierzone osiągnięcia starano się wyeliminować pisanie pamięciowe reakcji lub wzorów chemicznych, postawiono natomiast na rozumienie zachodzących reakcji, na zastosowanie wzorów ogólnych. W celu prawidłowego, nie pamięciowego opanowania materiału w klasie I w zakresie podstawowym przypomniano i usystematyzowano wiedze z gimnazjum np.:
a) reakcje soli z kwasami –w celu lepszego zrozumienia identyfikacji skał wapiennych
b) kwasów z zasadami –w celu opanowania otrzymywania mydeł
c) podstawowe grupy związków w chemii organicznej – w celu lepszego opanowania liczby oktanowej, zwiększenia wydajności benzyny, krakingu, izomeryzacji, fermentacji alkoholowej, octowej, estryfikacji, zmydlania tłuszczów.
5. Takie przedstawienie materiału zachęca uczniów do samodzielnego badania rzeczywistości, stawiania pytań, głębszego zainteresowania chemią. Nie gubi uczniów startujących w gimnazjum w Konkursach Chemicznych, wręcz przeciwnie otwiera przed nimi możliwość startowanie w Konkursach Chemicznych w dla szkół Ponadgimnazjalnych- już od kl.I. Uczniowie ci przecież przygotowując się do konkursów w gimnazjum zapoznali się z pojęciem mola, podstawami obliczeń stechiometrycznych i reakcjami redoks- no poziomie rozszerzonym liceum ogólnokształcącego.
6. Jest to program dla uczniów ambitnych, którym uczenie się i odkrywanie procesów chemicznych w życiu codziennym sprawia radość, a osiąganie sukcesów- satysfakcję. Uczniowie pozostali znajdą w nim radość z samodzielnie ( w dwuosobowych grupach) wykonanego eksperymentu.

II. CELE NAUCZANIA
Cel główny:
• Zdobywanie wiedzy w sposób badawczy poprzez zastosowanie metody nauczania IBSE, czyli nauczania przez dociekanie i odkrywanie
• Uporządkowanie wiedzy zdobytej w gimnazjum umożliwiającej prawidłowe opanowanie materiału w klasie I
• Przygotowanie uczniów szczególnie zdolnych do uczestnictwa w Konkursach Chemicznych: Ogólnopolskim „Alchemik”- propagującym popularną wiedze chemiczną oraz „Wygraj Indeks” na Politechnice Gdańskiej
Ogólne cele nauczania:
1. W zakresie wiadomości uczeń:
a) Zna i rozumie chemiczne pojęcia
b) Potrafi zastosować wiedzę teoretyczną w życiu codziennym
c) Ma świadomość obecności poznanych zagadnień z kl. I na egzaminie maturalnym z chemii na poziomie rozszerzonym

2. W zakresie umiejętności uczeń:
a) Planuje i wykonuje eksperymenty chemiczne korzystając z techniki SSC, potrafi zredagować obserwację i wyciągnąć wniosek (odróżniając oba te pojęcia), przewiduje i weryfikuje rezultaty
b) Rozumie czytane teksty z podręcznika
c) Efektywnie pracuje w grupie podczas wykonywanie doświadczeń
d) Dba o bezpieczeństwo własne i kolegów
e) Potrafi zbierać, przetwarzać i prezentować informacje

3. W zakresie postaw uczeń:
a) Dba o własne zdrowie, swoje środowisko
b) Potrafi pracować w grupie
c) Dostrzega związki między naukami przyrodniczymi: matematyką, fizyką, biologią i ich wykorzystaniem w nauczaniu chemii
d) Planuje swoją przyszłość poznając sylwetki uczonych, naukowców
e) Okazuje szacunek ludziom nauki

IV. OGÓLNY ROZKŁAD MATERIAŁU
1.Podstawowe substancje chemiczne tlenki, kwasy, wodorotlenki oraz sole 6
2.Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego 4
3.Źródła energii 4
4.Środki czystości i kosmetyki 6
5.Żywność i jej opakowania 7
6.Leki 3
Razem: 30

Pozostała ilość godzin: utrwalenie wiadomości, rozwiązywanie zadań powtórzenie wiadomości o solach, węglowodorach ( w dziale 1 i 3).

V.Szczegółowy rozkład –tematy lekcji

Dział I : Podstawowe związki chemiczne
1. Regulamin BHP pracowni chemicznej. Podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny.
2. Tlenki zasadowe i kwasowe
3. Wodorotlenki
4. Kwasy
5. Sole-wzory i nazwy
6. Otrzymywanie soli
Dział II. „Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego”
7. Węglan wapnia jako składnik skał wapiennych
8. Siarczan wapnia jako składnik skał gipsowych
9. Krzemionka produktem do otrzymywania szkła
10. Właściwości gleby
Dział III. Paliwa kopalne
11. Sposoby pozyskiwania energii a środowisko naturalne
12. Węgiel- rodzaje i przeróbka
13. Ropa naftowa-
14. Benzyna i jej własności
Dział IV. Chemia środków czystości
15. Powtórzenie wiadomości z chemii organicznej z gimnazjum
16. Grupy funkcyjne w chemii organicznej
17. Mydła jako sole kwasów karboksylowych
18. Mechanizm mycia i prania
19. Emulsje jako bazy kosmetyków
20. „Kret” jako przedstawiciel środków czystości
Dział V. „Żywność i jej opakowania”
21. Skład pierwiastkowy żywności
22. Reakcje charakterystyczne składników żywności
23. Co wspólnego mają ogórki kiszone z twarogiem?
24. Dodatki do żywności
25. Rodzaje opakowań i tworzyw
26. Co to jest polimeryzacja ?
27. Rodzaje włókien
28. Rodzaje substancji leczniczych
29. Dawka lecznicza i toksyczna
30. Substancje uzależniające


Wymagania edukacyjne

1.Regulamin BHP pracowni chemicznej.
2.Tlenki zasadowe i kwasowe
-wymienia najważniejsze tlenki występujące w przyrodzie
-rozróżnia tlenki
-pisze reakcje potwierdzające charakter chemiczny tlenku
3.Wodorotlenki
-wymienia wzory wodorotlenków i podaje metody ich otrzymywania
-wyjaśnia różnicę między zasada i wodorotlenkiem
-projektuje doświadczenia w których otrzyma wodorotlenek nierozpuszczalny np. Cu(OH)2
4.Kwasy
-wymienia wzory kwasów i podaje metody ich otrzymywania
-odróżnia kwasy słabe od mocnych
5.Sole-wzory i nazwy
-wyjaśnia kryterium podziału soli na beztlenowe i tlenowe
-zapisuje wzory węglanów, siarczanów(VI), fosforanów, azotanów
6.Otrzymywanie soli
-wymienia metody otrzymywania soli
-zapisuje równania otrzymywania soli
7.Węglan wapnia jako składnik skał wapiennych
-opisuje rodzaje skał wapiennych, ich własności i zastosowanie
-zapisuje równanie reakcji wykrywania skał wapiennych
-projektuje sposób identyfikacji węglanów
-pisze reakcje rozkładu węglanów
-wyjaśnia sposób powstawania zjawisk krasowych
8.Siarczan wapnia jako składnik skał gipsowych
-zapisuje wzory hydratów
-podaje różnice we właściwościach soli uwodnionych i bezwodnych
-wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej
-porównuje proces twardnienia zaprawy marmurowej i gipsowej
9.Krzemionka produktem do otrzymywania szkła
-podaje przykłady minerałów zawierających tlenek krzemu (IV)
-opisuje właściwości tlenku krzemu (IV)
-opisuje proces produkcji szkła
-wymienia rodzaje szkła i ich zastosowanie
-porównuje budowę kwarcu i szkła
-porównuje wyroby ceramiczne
10.Właściwości gleby
-tłumaczy na czym polegają wł. sorpcyjne gleby
-planuje i przeprowadza badanie odczynu gleby i własności sorpcyjnych
-podaj przykłady nawozów sztucznych
-wymienia pierwiastki pełniące ważna role dla roślin
-wyjaśnia proces powstawania gleby
-wyjaśnia powody erozji gleby i wymienia sposoby podnoszenia jej wartości

11.Odmiany alotropowe węgla
- podaje przykłady minerałów występujących w stanie wolnym
-wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków
-wymienia odmiany alotropowe węgla
-opisuje budowę węglowodorów
-porównuje budowę odmian alotropowych pierwiastków
-potrafi wskazać własności wynikające z budowy odmian alotropowych węgla, decydujące o ich zastosowaniu
-projektuje doświadczenie, w którym otrzyma acetylen i wykona bezpieczny proces jego spalania
12.Węgiel- rodzaje i przeróbka
-porównuje surowce odnawialne i nieodnawialne
-podaje przykłady surowców energetycznych
-opisuje przebieg pirolizy węgla i podaje jej produkty
-przewiduje i analizuje skutki stosowania paliw kopalnych
13.Ropa naftowa-
-opisuje przebieg destylacji ropy naftowej, wymienia nazwy jej produktów i zastosowanie
14.Benzyna i jej własności
-tłumaczy na czym polega kraking i reforming
-wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej
-analizuje wpływ różnych sposobów pozyskiwania energii na środowisko
-uzasadnia konieczność stosowania procesów reformingu i krakingu
-analizuje skutki spalania surowców energetyczny w aspekcie ekologicznym i ekonomicznym
-wyjaśnia na czym polega eksploatacja gazu łupkowego
-analizuje wady i zalety pozyskiwania energii jądrowej
-analizuje wpływ warunków geograficznych na sposób pozyskiwania energii
15.Powtórzenie wiadomości z chemii organicznej z gimnazjum - wymienia rodzaje pochodnych węglowodorów
- zna wzory ogólne pochodnych
-na podstawie wzorów szkieletowych zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne pochodnych węglowodorów
16.Grupy funkcyjne w chemii organicznej
-podaje przykłady pierwszych alkoholi, kwasów estrów
-we wzorach złożonych związków wskazuje grupy funkcyjne
17.Mydła jako sole kwasów karboksylowych
-opisuje proces zmydlania tłuszczów - słownie
-zaznacza fragmenty hydrofilowe i hydrofobowe związków powierzchniowo czynnych
-opisuje proces zmydlania tłuszczów – przy pomocy wzorów sumarycznych i strukturalnch
18.Mechanizm mycia i prania
-wymienia związki chemiczne, które powodują twardość wody
-zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe
-wyjaśnia na czym polega proces usuwania brudu
-bada wpływ twardości wody na powstawanie związków trudno rozpuszczalnych
-tłumaczy przyczynę eliminowania fosforanów z powodu eutrofizacji
19.Emulsje jako bazy kosmetyków
-analizuje skład kosmetyków
-wymienia rodzaje emulsji
- wyjaśnia działanie emulgatora
-poszukuje informacje na temat składu kosmetyków nowej generacji
20.„Kret” jako przedstawiciel środków czystości
-stosuje środki czyszczące z uwzględnieniem bezpieczeństwa
-wyjaśnia istotę usuwania zanieczyszczeń za pomocą środków do mycia szkła, czyszczenia biżuterii, metali, przetykania rur
21.Skład pierwiastkowy żywności
-wymienia pierwiastki wchodzące w skład żywności
- projektuje doświadczenia pozwalające wykryć w żywności węgiel, wodór, tlen, azot, siarkę
22.Reakcje charakterystyczne składników żywności
-opisuje funkcje składników żywności
- zna zasady zdrowego żywienia
-wyjaśnia pojęcia: wartość energetyczna, wartość odżywcza pokarmu
-projektuje doświadczenia wykrywające w żywności glukozę, skrobię, tłuszcze
23.Co wspólnego mają ogórki kiszone z twarogiem?
-opisuje procesy fermentacji zachodzące podczas produkcji wina, twarogu, wyrabiania ciasta, octu
- zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej, octowej, masłowej i mlekowej -wyszukuje informacje na temat żywności genetycznie modyfikowanej
24.Dodatki do żywności
-przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności
-wymienia rodzaje dodatków do żywności i ich rolę
25.Rodzaje opakowań i tworzyw
-podaje przykłady opakowań, podaje ich wady i zalety
-dokonuje podziału tworzyw wg właściwości
-porównuje wpływ na środowisko różnych opakowań
26.Co to jest polimeryzacja ?
-zapisuje równania polimeryzacji chlorku winylu, etylenu,styrenu, tetrafluoroetenu
-wyjaśnia pojęcie polimeryzacji
- potrafi wskazać mer i monomer
27.Rodzaje włókien
-dokonuje klasyfikacji włókien
-projektuje doświadczenie pozwalające zidentyfikować włókna białkowe, celulozowe
-porównuje włókna wg zastosowań i właściwości
28.Rodzaje substancji leczniczych
-tłumaczy sposób działania węgla aktywnego, środków neutralizujących nadmiar kwasów w żołądku
- uzasadnia konieczność czytania ulotek informacyjnych o leku
-porównuje działanie środków przeciwzapalnych: paracetamolu i aspiryny ze względu na różnicę w budowie chemicznej
29.Dawka lecznicza i toksyczna
-wyjaśnia pojęcia: dawka dopuszczalna, lecznicza, letalna
-porównuje skuteczność różnych sposobów podawania leków
30.Substancje uzależniające
-działanie na organizm człowieka substancji zawartych w kawie, herbacie, napojach
-projektuje doświadczenia pokazujące wpływ alkoholu na białka
- wymienia czynniki powodujące denaturację i wysalanie białek
-rozumie różnicę między denaturacją i wysalaniem białek

VIII. Procedury osiągania celów kształcenia i wychowania i metody oceny osiągnięć uczniów.
Nauczanie chemii wg prezentowanego programu powinno się odbywać zgodnie z teorią kształcenia wielostronnego. Uczniów należy pobudzać do różnych form aktywności.
Powinno się stosować :
a) Nauczanie praktyczne: poprzez wykonywanie doświadczeń przy pomocy techniki SSC, wypełnianie kart pracy, samodzielne podawanie obserwacji oraz wyciąganie wniosków, wyszukiwanie informacji w Internecie
b) Nauczanie podające: poprzez czytanie tekstu podręcznika, stron internetowych , oglądanie filmów dydaktycznych,
c) Nauczanie problemowe: przez dyskusję, metody sytuacyjne, rozwiązywanie zadań rachunkowych, burza mózgów, argumentowanie, stawianie hipotez, planowanie i projektowanie doświadczeń, rozwiązywanie problemów w twórczy sposób, wyszukiwanie informacji
d) Korelację międzyprzedmiotową: we współpracy z nauczycielem matematyki przygotowałam zestaw zadań do stosowania na lekcjach matematyki. Dzięki temu uczniowie mają możliwości stosować zdobytą wiedzę z logarytmów na lekcjach matematyki w uczeniu się chemii. W załączniku nr 3 przygotowałam kartę pracy dla nauczyciela matematyki. Jest to wstęp przygotowanie do nauczania na poziomie rozszerzonym.
Bardzo ważne jest wrócenie uwagi na umiejętności praktyczne ucznia. Zwracamy uwagę na :
- przygotowanie do wykonania doświadczenia, porządek na stole
- wykonywanie doświadczenia zgodnie z instrukcją ustną lub pisemną
- poprawny opis doświadczenia ( temat, schemat, obserwacje, wnioski) zwracając szczególna uwagę na formułowanie obserwacji, odróżnianie wniosków od obserwacji
- porządek pozostawiony po wykonaniu doświadczenia
Te nawyki laboratoryjne należy bezwzględnie kształcić u uczniów.
Propozycje metod oceny osiągnięć uczniów:
a) Kartkówki – jak przykład załączyłam krótki sprawdzian ze znajomości wzorów sumarycznych i strukturalnych pochodnych węglowodorów załącznik 1
b) Sprawdzian badający opanowanie materiału z klasy I ze szczególnym zwróceniem uwagi na eksperymentowanie –załącznik 2
c) Wypowiedzi ustne
d) Aktywność ucznia na lekcji
e) Praca z kartami pracy
f) Praca metodą projektów
Wyświetleń: 461


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.