UCZEŃ W SYTUACJI KRYZYSOWEJ LUB TRAUMATYCZNEJ
Celem informatora jest zapoznanie nauczycieli z niektórymi objawami świadczącymi o przeżywanym przez dziecko kryzysie i zachęcenie do pogłębienia wiedzy w tym zakresie . Na podstawie rozporządzenia MEN & 37.pkt. 4 i 5 Dz.U. z 11 maja 2007 oraz Dz.U. z dni 7 maja 2013r ze względu na sytuację kryzysową lub traumatyczną uczniowie ci powinni być objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną oraz mogą przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej
Z rozporządzenia wynika, że osobami, które mogą wnioskować do rady pedagogicznej są: nauczyciel lub specjalista wykonujący w szkole zadana z zakresu pomocy psychologiczno- pedagogicznej, nauczyciel który prowadzi zajęcia z uczniem, również rodzice, prawni opiekunowie i uczeń pełnoletni.
Nauczyciel poprzez swoją intuicję, wrażliwość, wiedzę może stwierdzić czy ma do czynienia z przejściowymi trudnościami ucznia, czy są to już zdarzenia na tyle poważne że można mówić o kryzysie.
Według autorów R.K. Jamesa i B.E. Gillilansa, kryzys „ jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami”.
Dobrze rozwiązany kryzys przynosi wzrost osobowości, umacnia więź miedzy ludźmi, podnosi zaufanie do siebie. Źle rozwiązany lub nierozwiązany kryzys może pogłębiać różnego rodzaju zaburzenia psychiczne i negatywne emocje.

J.Cullberg wyodrębnia trzy grupy kryzysów:
• Kryzys przemiany (rozwojowe, normatywne)- są nieodłącznymi elementami życia, zmuszają do zmiany i podejmowania ról, np. rozpoczęcie lub ukończenie szkoły, podjęcie pracy, urodzenie dziecka, przejście na emeryturę
• Kryzysy sytuacyjne (traumatyczne, losowe) – powstają w wyniku poważnych, niespodziewanych wydarzeń np. śmierć kogoś bliskiego, katastrofa, nieuleczalna choroba.
• Kryzysy chroniczne – mają charakter utrwalony, spowodowane są nierozwiązanymi wcześniej kryzysami, mogą przerodzić się w stany o charakterze psychopatologicznym np. zaburzenia zachowania, zaburzenia osobowości.
Zdarzenia krytyczne, które mogą wywołać kryzysy w życiu dziecka , również szkoły to:
• Przemoc wobec dziecka
• Nadużycie seksualne
• Dziecięca żałoba
• Samobójstwo
• Terroryzm


1. Uczeń, który doświadcza przemocy (domu, szkole), wrażliwy, nieśmiały, trudno mu zaistnieć w grupie, czuje się osamotniony, samotny i opuszczony. Jest lękliwy, niepewny, nie umie się bronić, jest pasywny, w klasie nie ma przyjaciół, pełen niepokoju, nadpobudliwy, ma trudności z koncentracja uwagi, wprowadza wokół siebie chaos, zamieszanie, może prowokować konflikty. Uczniowie tacy rzadko zwracają się o pomoc do dorosłych. Czasami widać u nich ślady przemocy fizycznej, brudne poniszczone ubrania i nie chcą wyjaśnić co jest tego przyczyną. Dzieci takie w szkole siedzą same na przerwach, nie są wybierane do zadań grupowych na lekcji czy wychowaniu fizycznym. Uczniowie tacy maja gorsze wyniki w nauce, choć mogą mieć większe możliwości. Na ich twarzach można zaobserwować smutek i nieszczęście.

2. Dziecko ofiara nadużycia seksualnego może wykazywać szereg objawów. Mogą przychodzić wcześniej do szkoły i niechętnie wracać do domu. Wykazywać nadmierne zainteresowanie seksem, nadmiernie, kompulsywnie się onanizować, kokietować dorosłe osoby. Nastolatki mogą uciekać z domu , prostytuować się. Uraz może powodować, że będą to dzieci wycofane, pasywne, depresyjne albo negatywistyczne, agresywne. Mają tendencje do samoponiżania i autodestrukcji. Chłopcy częściej kierują złość na zewnątrz np. napadają inne dzieci, kłamią, kradną, a dziewczynki agresje kierują na siebie, dochodzie wtedy do autodestrukcji, zaburzeń odżywiania, picia alkoholu, zażywania narkotyków, są zaabsorbowane sobą i własnym światem. Wśród nastolatków dochodzi go gwałtów na randkach, imprezach, najczęściej dochodzi do tzw. „miękkiego gwałtu” np. obmacywanie, ściąganie spodni komuś, obnażanie, dotykanie piersi, pośladków itd.

3. Nietypowy przebieg żałoby po stracie bliskiej osoby ,może objawiać się: zablokowaniem(powstrzymywaniem uczuć i silnym napięciem), wycofaniem (zerwaniem kontaktów z otoczeniem), odroczeniem( jeżeli ciało zmarłej osoby nie zostało znalezione), zniekształconymi relacjami (autodestrukcja, objawy somatyczne, brak poczucia straty).

Sygnału świadczące o tym, że uczeń nie radzi sobie z żałobą i potrzebuje pomocy : każde wspomnienie o śmierci wywołuje w nim silne emocje, po stracie bliskiej osoby dziecko zmieniło swoje zachowanie np. stało się nieposłuszne, sprawia wrażenie nieobecnego, izoluje się od innych, nie rozmawia na przerwach, ma przy sobie rzeczy zmarłej osoby lub ja naśladuje (nosi jakąś garderobę lub zdjęcie), wcześniej uczeń miał problemy psychologiczne i był w poradni psychologiczni-pedagogicznej, dostrzec można oznaki autodestrukcji, myśli samobójczych, lęki przed śmiercią ( w pracach pisemnych, rysunkach), zauważyć można pogorszenie stanu zdrowia, spadek wydolności fizycznej.

4. Powody dla których uczeń może chcieć odebrać sobie życie mogą być różne. Wymienia się: wołanie o pomoc, poczucie osamotnienia, izolacji, niezrozumienia przez bliskich, kłótnia domowa, problemy w szkole, zawód miłosny, czasami błahy zakaz rodziców, dziecko może wzorować się na kimś znanym kto popełnił samobójstwo. Próbę samobójczą lub odebranie sobie życia poprzedza depresja, chęć rozładowania silnego napięcia psychicznego.
Do zespołu objawów świadczących o prawdopodobieństwie popełnienia samobójstwa zalicza się: obniżony nastrój, objawy depresji, przeżywanie lęku i poczucia zagrożenia, ujawnianie myśli i fantazji samobójczych, wcześniej uczeń próbował popełnić samobójstwo, stracił kogoś bliskiego kto odebrał sobie życie, doświadczył straty ( został zdradzony, zawiódł się, rozstał z kochana osobą), doświadczył wielu niepowodzeń, zażywa środki psychoaktywne, stosuje autoagresję(samookaleczenia, anoreksja, bulimia), jest w klasie wyizolowany, osamotniony.


O kryzysowym charakterze objawów świadczy ich powiązanie ze zdarzeniami krytycznymi. Przykładowe objawy kryzysu:
• Zmiana wyglądy np. strój dziwaczny, niekompletny, nieadekwatny, zaniedbany
• Dolegliwości somatyczne np. bóle i zawroty głowy, męczliwość, bladość, czerwienienie się, potliwość
• Trudności w kontrolowaniu zachowania np. brak koncentracji uwagi, zmiany świadomości
• Nadpobudliwość np. szybkie, chaotyczne mówienie, niemożność usiedzenia w jednym miejscu, lub zahamowana aktywność np. pasywność, spowolnienie
• Brak kontroli emocji np. lęk, ataki paniki, płaczliwość, wybuch agresji
• Zaburzenia spostrzegania np. omamy w postaci kontaktu z nieistniejącymi osobami przy zachowaniu krytycyzmu wobec tych zdarzeń
• Zaburzenia pamięci
• Zaburzenia myślenia np. zmiany w myśleniu logicznym, konkretnym, abstrakcyjnym, myślenie życzeniowe, fiksacja i sztywność skoncentrowana na zdarzeniach katastroficznych

Wyświetleń: 184