Spis treści

1. Wstęp
2. Cele kształcenia i wychowania
a/ Cele ogólne
b/ Cele szczegółowe
3. Treści edukacyjne
4. Procedury osiągania celów kształcenia i wychowania
5. Kontrola i ocena osiągnięć ucznia
6. Bibliografia

1. Wstęp
Treści programowe prezentowanego programu przeznaczone są dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej przygotowującej się do egzaminu maturalnego z chemii oraz do konkursów chemicznych.
Program ten powstał z myślą o uczniu zdolnym interesującym się chemią.
Treści programu w niewielkim stopniu wykraczają poza treści podstawy programowej z chemii dla szkół ponadgimnazjalnych.
Program ten zakłada spójność celów nauczania chemii z realizacją ogólnych zadań wychowawczych szkoły.
Zamieszczona w programie tematyka zajęć oraz wykaz doświadczeń mają charakter propozycji.
Prezentowany program nauczania proponuje nauczycielowi pracę z uczniem korzystając z arkuszy egzaminacyjnych egzaminów maturalnych i z arkuszy próbnych matur z lat poprzednich, wykorzystanie podczas procesu dydaktycznego doświadczalnych metod nauczania chemii oraz różnych źródeł informacji, w tym Internetu i literatury popularnonaukowej, której celem jest rozbudzenie ciekawości i zainteresowań uczniów. Taka metoda pracy pozwala na rozwijanie umiejętności obserwowania zjawisk oraz wnioskowania na podstawie poczynionych obserwacji. Uczy formułowania hipotez, ich weryfikowania oraz krytycznego myślenia.
Nauczyciel decyduje, czy wykona proponowane tematy i doświadczenia, czy też przeprowadzi inne równoważne pod względem walorów dydaktycznych. Również nauczyciel określa czy doświadczenie przeprowadzi w formie ćwiczeń uczniowskich, czy też w formie pokazu. Jednak ze względu na to, że podstawa programowa preferuje dużą samodzielność uczniów w procesie zdobywania wiedzy, a jednocześnie wymaga od ucznia bezpiecznego posługiwania się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi, dlatego też podczas realizacji programu proponuje się ćwiczenia uczniowskie. Nauczyciel zapewnia uczniom odpowiednie warunki podczas wykonywania ćwiczeń, zgodnie z zasadami bezpieczeństwa.
Proponowane metody nauczania nie są narzucane nauczycielowi. Nauczyciel planując zajęcia z uczniami, pracuje taką metodą, która umożliwi realizację zaplanowanych celów, ale jednocześnie będzie dostosowana do wyposażenia pracowni chemicznej i zgodna z zainteresowaniami uczniów. Jednak preferuje się metody aktywizujące. Dzięki nim uczniowie kształtują i rozwijają umiejętność samodzielnego zdobywania wiedzy oraz współpracy z innymi.
Program został napisany w ten sposób, aby umożliwiał uczniowi powtórzenie niezbędnych wiadomości i umiejętności. Na każdym etapie realizacji programu położony jest nacisk na indywidualizację pracy.

Program ten został napisany zgodnie z opracowaną przez MEN Nową Podstawą Programową.


2. Cele kształcenia i wychowania
a/ cele ogólne zajęć
Do najważniejszych ogólnych celów edukacyjnych programu autorskiego należą:
a/ kształtowanie naukowego sposobu myślenia, koniecznego dla prawidłowego wnioskowania,
b/ zrozumienie wszechobecności i znaczenia w naszym otoczeniu substancji chemicznych oraz różnych przemian chemicznych chemicznych,
c/ umiejętność posługiwania się zdobytą wiedzą chemiczną w życiu codziennym,
d/ przygotowanie uczniów do korzystania z różnych źródeł informacji ( Internet, literatura popularnonaukowa), e/ wyjaśnienie podstawowych pojęć i praw, które ułatwiają zrozumienie procesów zachodzących w środowisku człowieka, f/ wykształcenie praktycznych umiejętności ucznia,
g/ rozwijanie umiejętności obserwacji oraz planowania doświadczeń, wyciągania wniosków z przeprowadzonych doświadczeń i opisywania ich, h/ rozwijanie zainteresowań chemicznych i przyrodniczych oraz zachęcanie do samodzielnego poznawania świata przyrody ożywionej, i/ kształtowanie w uczniach przekonania, że podstawą współczesnych nauk przyrodniczych, w tym chemii, jest eksperyment, co powinno skłaniać ucznia do dokonywania obserwacji i formułowania trafnych wniosków,


b/ szczegółowe cele zajęć

Do najważniejszych szczegółowych celów należą:

a/ znajomość kryteriów stosowania metod rozdzielania mieszanin, b/ znajomość podstawowych pojęć chemicznych ujętych w podstawie programowej, c/ znajomość podziału związków chemicznych pod względem charakteru chemicznego, d/ znajomość sposobów otrzymywania związków chemicznych zarówno nieorganicznych jak i organicznych wymaganych w podstawie programowej, e/ znajomość budowy i właściwości związków chemicznych wg podstawy programowej, f/ zapisywanie równań reakcji otrzymywania związków chemicznych i reakcji potwierdzających ich właściwości, g/ znajomość praw chemicznych podanych w podstawie programowej, h/ wykonywanie obliczeń chemicznych zawartych w podstawia programowej, i/ prawidłowe formułowanie hipotez, właściwy dobór sprzętu laboratoryjnego oraz przeprowadzanie, opisywanie i ocenianie wyników eksperymentów chemicznych, j/ wykazuje się świadomością szkodliwości substancji, używanych w doświadczeniach, dla środowiska naturalnego


3. Treści edukacyjne
Nauczyciel realizujący ten Program samodzielnie dostosowuje tematykę do potrzeb i możliwości uczniów.
Treści edukacyjne programu nauczania chemii są zgodne z Nową Podstawą Programową oraz z wymaganiami maturalnymi. Obejmują trzy podstawowe działy – chemię ogólną i nieorganiczną, chemię fizyczną i procesy jonowe oraz chemię organiczną. Rozkład treści został tak opracowany, by jego realizacja była możliwa w ciągu 50 godzin przewidzianych dla chemii w zakresie rozszerzonym. Oczywiście, jeśli liczba godzin, którą dysponuje nauczyciel, jest większa, możliwe jest pogłębione realizowanie wybranych tematów lub przeznaczenie większej ilości czasu na powtórzenie i utrwalenie materiału – zależnie od potrzeb i możliwości uczniów.
Szczegółowy rozkład materiału nauczania na poszczególne grupy tematyczne jest przedstawiony poniżej:

Tematyka zajęć:
1/ Struktura atomu. (5 godz.) 2/ Wiązania chemiczne. Budowa cząsteczek. (5 godz.) 3/ Stechiometria chemiczna. (5 godz.) 4/ Reakcje utleniania-redukcji. (2 godz.) 5/ Metale i niemetale oraz ich związki. (4 godz.) 6/ Roztwory wodne i zachodzące w nich reakcje. (4 godz.) 7/ Kinetyka i statyka chemiczna. (5 godz.) 8/ Węglowodory. (5 godz.) 9/ Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów. (12 godz.) 10/ Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów. (3 godz.) 11/ Zajęcia laboratoryjne: (10 godz.) A/ Rozdzielanie mieszanin. B/ Sporządzanie roztworów. C/ Badanie pH roztworów. D/ Identyfikacja substancji chemicznych. E/ Reakcje zobojętniania. F/ Reakcje wytrącania osadów. G/ Hydroliza soli. H/ Doświadczenia chemiczne – „Węglowodory”. I/ Właściwości związków z działu „Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów”. J/ Wykrywanie białek i skrobi. Badanie właściwości cukrów.
K/ Ciekawe doświadczenia.



4. Procedury osiągania celów kształcenia i wychowania
Odpowiedni dobór metod nauczania jest bardzo istotny w przekazaniu trudnej wiedzy chemicznej. Przy każdym temacie nauczyciel powinien dobrać takie metody, by najlepiej przekazywały zaplanowane treści, realizowały założone cele kształcenia i wychowania, a jednocześnie były atrakcyjne dla ucznia.

Metody podające: pogadanka, krótki wykład, wyjaśnienia pojęć, praw chemicznych.

Metody eksponujące: pokazy - w tym również filmy oraz prezentacje można połączyć z metodami podającymi, rozwiązywanie zadań z arkusza egzaminacyjnego

Metody praktyczne: ćwiczenia indywidualne i w grupach (rozwiązywanie zadań i wykonywanie doświadczeń), warsztaty laboratoryjne aby uczeń zauważał zależność pomiędzy teorią a praktyką.

Metody aktywizujące: propozycje i dyskusja, oglądanie filmów.

Stosowanie powyższych metod jest pożądane w realizacji nowej podstawy programowej, gdyż uczy samodzielnego twórczego myślenia, analizy i syntezy posiadanej wiedzy oraz wyciągania wniosków. Metody aktywizujące mogą być stosowane na różnym etapie lekcji. Umożliwiają stawianie hipotez, podsumowywanie zdobytej wiedzy, poznawanie różnych punktów widzenia.

Praca z uczniem zdolnym

Praca z uczniami uzdolnionymi wymaga dostosowania poziomu zadań do możliwości i ciekawości ucznia. Uczniowie szczególnie uzdolnieni powinni otrzymywać odrębne, o wyższym stopniu trudności. problemy do rozwiązania. Można także wykorzystać ich wiedzę i umiejętności, włączając ich w prowadzenie zajęć. Uczniowi szczególnie uzdolnionemu można przydzielić rolę asystenta nauczyciela, umożliwić prowadzenie wybranego fragmentu zajęć, np.: przygotowanie i poprowadzenie ćwiczeń teoretycznych, demonstrowanie doświadczeń chemicznych, itp. Należy ich też motywować do brania udziału w konkursach i olimpiadach chemicznych,
W miarę możliwości podjąć współpracę z uczelnią wyższą i umożliwić uczniowi udział w wybranych zajęciach odbywających się na tej uczelni.
Taka metoda pracy pozwala nie tylko osiągnąć zamierzone cele edukacyjne, ale i cele wychowawcze.
Oprócz stosowania różnorodnych metod podczas zajęć z chemii tego typu należy pamiętać, że aby osiągnąć założone cele, należy każdego ucznia traktować indywidualnie.


5. Kontrola i ocena osiągnięć ucznia
Wszyscy uczniowie realizują ten sam materiał i tę samą podstawę programową, jedynie metody kształcenia dla ucznia ze specjalnymi problemami muszą być dostosowane do jego niepełnosprawności, podobnie jak metody oceniania. Ocenianie może dotyczyć zarówno formy, jak i treści. Pracując z uczniem, inspirujemy go i udzielamy pomocy w zdobywaniu wiedzy o jego najbliższym otoczeniu, rozbudzamy intelektualnie, rozwijamy umiejętności manualne, uczymy zastosowania wiadomości teoretycznych w życiu codziennym. Należy przy tym pamiętać, że osiągnięcia wszystkich uczniów obejmują tę samą podstawę programową.

Zgodnie z założeniami tego programu, uczeń zna i rozumie treści zawarte w nowej podstawie programowej tj. w kolejnych rozdziałach:
1/ Struktura atomu.
2/ Wiązania chemiczne. Budowa cząsteczek.
3/ Stechiometria chemiczna.
4/ Reakcje utleniania-redukcji.
5/ Metale i niemetale.
6/ Roztwory wodne i zachodzące w nich reakcje.
7/ Kinetyka i statyka chemiczna.
8/ Węglowodory nasycone, nienasycone i aromatyczne.
9/ Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów.
10/ Wielofunkcyjne pochodne węglowodorów.
11/ Zajęcia laboratoryjne:
A/ Rozdzielanie mieszanin. B/ Sporządzanie roztworów. C/ Badanie pH roztworów. D/ Identyfikacja substancji chemicznych. E/ Reakcje zobojętniania. F/ Reakcje wytrącania osadów. G/ Hydroliza soli. H/ Doświadczenia chemiczne – „Węglowodory”. I/ Właściwości związków z działu „Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów”. J/ Wykrywanie białek i skrobi. Badanie właściwości cukrów. K / Ciekawe doświadczenia


Zgodnie z założeniami podstawy programowej, uczeń potrafi:

a/ poprawnie zapisywać równania reakcji chemicznych,
b/ posługiwać się modelami związków chemicznych,
c/ rozwiązywać typowe zadania rachunkowe,
d/ korzystać z układu okresowego pierwiastków chemicznych, tablic chemicznych oraz tekstów źródłowych
e/ wykorzystywać nowoczesne technologie informatyczne do pozyskiwania, przetwarzania i prezentowania informacji i krytycznie się do nich ustosunkowywać.
f/ bezpiecznie posługiwać się sprzętem i szkłem laboratoryjnym,
g/ projektować i przeprowadzać typowe doświadczenia chemiczne,
h/ prowadzić obserwacje, badać właściwości substancji oraz formułować wnioski,
i/ formułować hipotezy dotyczące wyjaśniania problemów chemicznych
j/ uzasadniać opinie i sądy oraz wnioskować przez analogię

Metody sprawdzania osiągnięć uczniów
- obserwacja pracy uczniów zarówno w rozwiązywaniu arkuszy maturalnych jak i w wykonywaniu doświadczeń chemicznych
sprawdzanie wiadomości uczniów na bieżąco podczas rozwiązywania zadań jak również wykonywania eksperymentów chemicznych
poprawianie, samodzielnie rozwiązywanych przez uczniów arkuszy egzaminacyjnych
- samokontrola pracy uczniów


6. Bibliografia

A/ Hanna Komorowska, O programach prawie wszystko, WSiP, Warszawa 1999
B/ M. Czaja, B. Karawajczyk, J. Ortyl, A. Smaga, Ciekawi świata 1
C/ M. Czaja, A. Smaga, Ciekawi świata 2
D/ B. Karawajczyk, M. Czaja, M. Kwiatkowski, Ciekawi świata 3

Wyświetleń: 277