Katalog

Beata Sokołowska, 2015-05-04
Dęblin

Awans zawodowy, Referaty

Nauczyciel animatorem czasu wolnego ucznia - referat.

- n +

NAUCZYCIEL ANIMATOREM CZASU WOLNEGO UCZNIA
Opracowała mgr Beata Sokołowska

Wstęp

W swoim referacie przedstawiłam problem organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży. Opierając się na literaturze fachowej, publikacjach w czasopismach pedagogicznych oraz własnym skromnym doświadczeniu przedstawiłam:
•czym jest czas wolny dla człowieka;
•funkcje czasu wolnego;
•sposoby spędzania czasu wolnego i czynniki, od których zależą;
•rolę rodziny, szkoły i placówek pozaszkolnych w organizowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży;
•dwie ankiety z cyklu „Jak spędzasz wolny czas?”, które mogą pomóc nauczycielowi animatorowi wolnego czasu w jego pracy wychowawczej.
Zdaję sobie sprawę, że temat nie został całkowicie wyczerpany. Zależało mi jednak na tym, aby podkreślić znaczenie rozpoznania, a następnie roli nauczyciela w kształtowaniu odpowiednich postaw i nawyków dotyczących organizacji czasu wolnego.
Aby to osiągnąć konieczne jest spełnienie kilku warunków:
•uznanie, że organizacja wolnego czasu dzieci jest z wychowawczego punktu widzenia równie ważna, jak działalność wychowawcza szkoły;
•rozpoznanie rzeczywistych potrzeb dzieci w tym zakresie i dostosowanie form
i metod pracy wychowawczej;
•rozwijanie samorządności dzieci, tzn. nie tylko organizowanie jej czasu wolnego, ale kształtowanie umiejętności samodzielnego jego organizowania;
•preferowanie form aktywnych (sport, turystyka) i twórczego spędzania wolnego czasu.

Pojęcie czasu wolnego
Zagadnieniem czasu wolnego interesują się przedstawiciele wielu dyscyplin naukowych - fizjolodzy, ekonomiści, socjolodzy, pedagodzy oraz organizatorzy życia społecznego. Zainteresowanie to dotyczy szeregu jego aspektów, głównie zaś: jakie treści i formy powinny wypełniać czas wolny, aby stał się on czasem, który zabezpiecza właściwy rozwój biologiczny, regeneruje siły, pozwala na utrzymanie zdrowia, sprawności fizycznej, zapewnia udział
w szeroko rozumianej kulturze, sprzyja harmonijnemu rozwojowi człowieka, wyzwalając jego nowe pragnienia i potrzeby.
Problem czasu wolnego dzieci i młodzieży, szczególnie sposób jego wykorzystania stanowi obok problemu właściwej organizacji nauki szkolnej niemniej ważny nurt planowej działalności wychowawczej szkoły i domu.
Definicja pojęcia czasu wolnego, nie jest jednolicie ujmowana przez naukowców. Analiza literatury przedmiotu wskazuje, że istnieją różne czynniki, od których zależy formułowanie definicji czasu wolnego. Są to między innymi: warunki środowiskowe, poziom materialny życia, tradycje kulturowe, poziom intelektualny społeczeństwa i jednostek.
Za podstawę określenia czasu wolnego przyjęto definicję francuskiego socjologa Joffre Dumazediera. W jego ujęciu czas wolny obejmuje wszystkie zajęcia, którym jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla odpoczynku, bądź dla rozrywki, bądź dla rozwoju swych wiadomości lub swego kształcenia bezinteresownego, swego dobrowolnego udziału w życiu społecznym po oswobodzeniu się z obowiązków zawodowych, rodzinnych, społecznych.
Wincenty Okoń czas wolny określa jako czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych: pracy zawodowej, nauki w szkole i w domu oraz niezbędnych zadań w gospodarstwie.[1]
Pedagogiczny sposób podejścia do problematyki czasu wolnego reprezentuje Aleksander Kamiński, który pojęcie czasu wolnego rozpatruje w kategorii "wczasów" i określa go następująco:
Wczasy są to zajęcia i zachowania się w czasie wolnym od pracy zarobkowej - normalnej i dodatkowej, od zaspokojenia potrzeb organizmu, od obowiązków domowych i kształcenia się uczelnianego - podejmowane dobrowolnie dla odpoczynku, zabawy i własnego rozwoju umysłowego, społecznego i artystycznego, technicznego i fizycznego.[2]
Powyższe określenia czasu wolnego odnoszą się w zasadzie do ludzi dorosłych. Czas wolny dzieci i młodzieży jest inną kategorią. Różni się on przede wszystkim tym, że:
•jest dłuższy;
•charakteryzuje się mniej urozmaiconymi formami i miejscem spędzania go;
•większą kontrolą i opieką ze strony dorosłych;
•większy jest w nim udział odpoczynku biernego;
•w mniejszym stopniu jest to czas, w którym zachowanie dzieci stanowi dziedzinę swobodnego wyboru form i miejsca wykorzystania czasu wolnego.
Czas wolny dzieci i młodzieży objęty jest nadzorem i kontrolą otoczenia dorosłych, szkoły, instytucji młodzieżowych itp. Na wychowanie dzieci, a więc także na wychowanie w kulturze czasu wolnego duży wpływ mają rodzice, szkoła, otoczenie społeczne, grupa rówieśnicza oraz różnorodne instytucje wychowania pośredniego.
Zróżnicowanie w zakresie ilości czasu wolnego, jakim dysponują uczniowie powodują następujące czynniki:
•miejsce zamieszkania;
•odległość domu od szkoły;
•obciążenie nauką szkolną, pracami domowymi, rolnymi;
•zawód i charakter pracy rodziców;
•wielkość i struktura rodziny;
•wielkość gospodarstwa rolnego;
•pora roku, dzień tygodnia.
Można wyróżnić następujące kategorie czasu wolnego dzieci i młodzieży:
 czas dyspozycyjny - czas wolny w pracach społecznych, samodzielna pomoc
w pewnych pracach w domu rodzinnym;
 czas na wpół wolny - udział w pracach społecznych, samodzielna pomoc
w pewnych pracach w domu rodzinnym;
 wczasowanie - spędzanie czasu wolnego na koloniach, zimowiskach, w innych placówkach wczasowych.[3]

Funkcje czasu wolnego
Funkcje czasu wolnego ucznia można ująć w różnych aspektach:
• aspekcie socjologicznym zwraca się uwagę na spędzanie czasu wolnego
w zespole rówieśników, który prowadzi do bardziej wydajnego i wytrwałego działania, niż działanie indywidualne. W tym aspekcie czas wolny spełnia dwie podstawowe funkcje:
 funkcja odtwarzania sił człowieka pochłanianych w sferze pracy i innych niezbędnych zajęć;
 funkcja duchowego (kulturalnego, ideowego, estetycznego) i fizycznego rozwoju człowieka;
•w aspekcie psychologicznym w młodym człowieku widzi się poszukiwacza nowych wrażeń, odkrywcę nowych obszarów, który rozbudza i rozwija swoje zainteresowania i uzdolnienia;
•w aspekcie społecznym funkcja polega na aktywizowaniu jednostki, którego celem jest włączenie jej do życia w społeczeństwie, aby w rezultacie wykształcić
w niej umiejętność świadomego w nim uczestnictwa, wyboru partnerów, podporządkowania się przepisom i obyczajom.[4]
Poza tym czas wolny dzieci i młodzieży szkolnej to:
•wypoczynek (regeneracja sił fizycznych i psychicznych ucznia) - przez wypoczynek rozumiemy fizyczne i psychiczne odprężenie po pracy, które jest niezbędne dla organizmu człowieka; może mieć charakter bierny i czynny (wypoczynek bierny jest mniej skuteczny od wypoczynku czynnego);
•rozrywka (funkcja rekreacyjna) - celem rozrywki jest dostarczenie różnorodnych wrażeń, radości i zadowolenia; funkcja rozrywki polega na kompensowaniu monotonii dnia, obowiązków rodzinnych i szkolnych, nudy, powtarzających się codziennie czynności;
•rozwój osobowości (funkcja rozwojowa), rozwijanie zainteresowań.[5]

Sposoby spędzania czasu wolnego
Zachowania w czasie wolnym są indywidualnym wyborem każdego. Dlatego wychowywać do czasu wolnego tzn. udzielać dzieciom i młodzieży pomocy w dokonywaniu tych wyborów. A. Kamiński dzieli sposoby spędzania wolnego czasu na sześć podstawowych kategorii:
1. Związane z przyjętymi na siebie obowiązkami:
 dokształcania;
 pomocy rodzinie;
 działalności organizacyjno- społecznej;
 religijnymi.
2. Związane z aktywnością podmiotu w dziedzinie:
 artystycznej;
 technicznej;
 sportu i rekreacji fizycznej;
 turystyki.
3. Związane z uczestnictwem w kulturze:
- w formie odbioru środków masowego przekazu (TV, radio, prasa, książki, kino, teatr).
4. Związane z uczestnictwem w życiu społecznym:
- przebywanie z sympatią;
- spacery z kolegami;
- uczęszczanie do kawiarni, dyskotek, klubów, spotkania towarzyskie itp.;
- oglądanie imprez sportowych.
5. Związane z realizacją indywidualnych zamiłowań:
- różnego rodzaju hobby, uprawianie działki itp.
- bierny wypoczynek.
6. Zachowania o charakterze patologii społecznej:
- nałogowe picie alkoholu;
- narkomania;
- nadużycia seksualne;
- przestępczość.[2]

Funkcje szkoły, a czas wolny
Czas wolny ułatwia dziecku współdziałanie z innymi, proces jego uspołeczniania, uczenia się ról w zespole, wspólnej zabawy, rozwijania zainteresowań, wypoczynku. Powinien również sprzyjać zdrowiu i rozwojowi intelektualnemu z uwzględnieniem wypoczynku jako zasobu pozwalającego ekonomicznie wykorzystać energię. Dodatkowo różnorodne zajęcia grupowe w czasie wolnym sprzyjają wytwarzaniu się takich cech jak koleżeństwo, uprzejmość, serdeczność.
Ważne też jest w aspekcie psychologicznym, podobnie jak w ekonomicznym, żeby proporcjonalnie dobrać elementy intelektualno-naukowe, dostarczane przez szkołę oraz elementy wypoczynkowo-zabawowe funkcjonujące w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych, które pozwolą na kształtowanie pełnej osobowości dzieci i młodzieży.
Natomiast w aspekcie higieniczno-zdrowotnym czas wolny jest niezbędnym zabezpieczeniem jednostki przed nadmiernym obciążeniem obowiązkami szkolnymi, a także spełnia rolę profilaktyczną w zakresie ochrony zdrowia dzieci i młodzieży. Głównymi walorami są odprężenie psychofizyczne organizmu od wysiłku intelektualnego, stresu, hałasu; oraz pozytywny wpływ na samopoczucie. Niezbędnym czynnikiem jest także właściwe odżywianie.
Aspekt pedagogiczny wolnego czasu realizowany jest przez umożliwienie jednostce przejmowania i rozwijania inicjatywy, przejawiania aktywności, nabywania umiejętności zorganizowania sobie zajęć pozaszkolnych, sprawdzenia swojej samodzielności. To również nabywanie umiejętności zarządzania tym czasem, co z kolei wpływa na właściwe kształtowanie jego funkcji, w zakres których wchodzą: aktywizacja społeczna, wypoczynek, rozrywka
i rozwój zainteresowań. Wszystkie te funkcje wzajemnie się uzupełniają, pozwalając jednocześnie na pełne, harmonijne wykorzystanie czasu wolnego dzieci i młodzieży. Pozwalają również na włączenie ich w wewnętrzne funkcje szkoły.
Niezmiernie ważne jest tutaj także dopasowanie funkcji czasu do wewnętrznych funkcji szkoły a zwłaszcza: edukacyjnych, adaptacyjnych i kulturowych oraz integracyjnych.
W zakresie funkcji opiekuńczych i wychowawczych szkoła spełnia swoją rolę względem uczniów w formie:
-diagnozowania sytuacji dziecka w rodzinie i środowisku,
-ratownictwa indywidualnego;
-kompensacji;
-profilaktyki;
-stymulowania rozwoju;
-poradnictwa;
-integracji i koordynacji działalności opiekuńczo-wychowawczej.
Natomiast do zadań szkoły w zakresie opieki wychowawczej zaliczamy:
-tworzenie w szkole i w środowisku optymalnych warunków rozwoju uczniów;
-zaspokajanie potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych;
-wzbogacanie potrzeb przez rozwijanie zainteresowań i zamiłowań;
-zapewnienie uczniom możliwości indywidualnego rozwoju według posiadanych możliwości;
-prowadzenie działalności korekcyjnej i wyrównawczej;
-pomoc uczniom w wyborze określonego systemu wartości oraz kreowaniu siebie
i odnajdywaniu wśród rzeczywistych warunków życia własnej drogi do ideału pełnego człowieka;
-wychowanie do czasu wolnego - organizowanie różnych form racjonalnego korzystania z czasu wolnego.
Można, więc stwierdzić, że już w samych wewnętrznych funkcjach szkoły tkwi obowiązek wychowania do czasu wolnego, co jest szczególnie ważne, ponieważ jako instytucja w lokalnej społeczności jest jednym z głównych organizatorów zajęć dzieci i młodzieży.
Według Marka Żelazkiewicza zajęcia pozalekcyjne są różnie traktowane:
-przez nauczycieli, jako ich dodatkowe obciążenie;
-przez personel administracyjny i porządkowy, jako dodatkowe utrudnienie w pracy;
-przez dyrekcję, jako mało ważny dział pracy szkoły;
-przez nadzór szkolny, jako margines funkcjonowania szkoły niepodlegający wnikliwej ocenie;
-przez rodziców, jako organizacyjna forma rozwijająca kilka rodzajów stereotypowych zainteresowań.
Ogromne znaczenie dla uczniów ma charakter przeprowadzanych zajęć. Funkcji zagospodarowania czasu wolnego nie jest w stanie, więc wypełnić sama szkoła, konieczny jest współudział instytucji wychowania pozaszkolnego, które powinny podać wiedzę, także
w zakresie racjonalnego planowania swojego czasu.
Organizacja czasu wolnego

W swoim referacie chciałabym podkreślić, jaki wpływ na organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży ma rodzina, różnego rodzaju instytucje, a szczególnie szkoła(nauczyciele).
Z przytoczonych wcześniej definicji wynika, iż przez „czas wolny” rozumie się na ogół, ten czas, który pozostaje człowiekowi do jego swobodnej dyspozycji po wykonaniu czynności związanych z zaspokojeniem potrzeb biologicznych i higienicznych (sen, jedzenie, toaleta) oraz czynności obowiązkowych (praca, nauka, obowiązki rodzinne, dojazd do pracy lub nauki). Czas wolny oznacza czas, w którym człowiek ma znacznie większą, niż kiedy indziej możliwość wyboru czynności, którymi pragnie się zajmować. Dzieci mają na ogół więcej czasu wolnego w porównaniu z młodzieżą i dorosłymi. Przeciętnie czas wolny dziecka miejskiego wynosi około 5 godz. dziennie, zaś dziecka wiejskiego – około 4 godz.
Każdy ma prawo rozporządzać swoim czasem wolnym. Niestety większość dzieci
i młodzieży nie umie właściwie go zagospodarować. Nie potrafi, gdyż jest to umiejętność, jaką trzeba we właściwy sposób kształtować i pielęgnować od najmłodszych lat.
 Dominującą rolę w wychowaniu jednostki do wykorzystania czasu wolnego spełnia rodzina. Dziecko obserwuje różnorodne sposoby spędzania tego czasu w rodzinie i już we wczesnym dzieciństwie zaczyna je naśladować, często w formie zabawy, z góry przyjmując, że są one najlepsze. Od rodziny zależy, jakie formy wypoczynku będzie dziecko preferować, w jakim kierunku będą szły jego zainteresowania, w jaką dziedzinę życia włączy się ono aktywnie jako dorosły człowiek.
Z dotychczasowych badań wynika, że najpopularniejszymi zajęciami, które pochłaniają czas wolny w domu są spacery i wycieczki oraz gry i zabawy; rzadziej zajmują się jakimś hobby, rozwijają zdolności plastyczne i muzyczne, uczęszczają do kina, teatru. Sposób spędzania wolnego czasu przez dziecko, jest w dużym stopniu związany
z wykształceniem rodziców.
 Dużą rolę w przygotowaniu uczniów do organizacji wolnego czasu w sposób racjonalny (przeznaczając go na wypoczynek i rozwijanie własnych zainteresowań) odgrywa także szkoła (nauczyciele).
Działalność szkoły dotycząca tego zagadnienia polega na:
o organizowaniu różnego rodzaju imprez;
o udostępnianiu biblioteki, czytelni, świetlicy szkolnej, sali gimnastycznej;
o pracy w szkołach zainteresowań.

Organizowane przez szkołę różnego rodzaju imprezy mają duże znaczenie wychowawcze i są równocześnie najlepszą formą wypełniania wolnego czasu uczniów. Dostarczają im przeżyć, które wpływają dodatnio na rozwój ich umiejętności organizowania sobie i innym chwil odprężenia i odpoczynku.
Jedną z najbardziej rozpowszechnionych form pracy pozalekcyjnej są zajęcia świetlicowe. Realizują one te same postulaty wychowawcze, co szkoła. Styl pracy świetlicy jest jednak odmienny, bowiem nie opiera się on w swej działalności na ścisłym i sztywnym programie. W świetlicy szkolnej dominującymi formami zajęć są: gry i zabawy, czytelnictwo, "żywe słowo", formy teatralne, zajęcia umuzykalniające, zajęcia plastyczne, prace ręczne, zajęcia inspirujące rozwój zainteresowań kolekcjonerskich.
Do podstawowych form zajęć pozalekcyjnych zaliczyć można: koła zainteresowań, samorząd uczniowski, uroczystości szkolne, wycieczki, prace społeczne i zajęcia świetlicowe.
Koła zainteresowań związane są ściśle z przedmiotem nauczania i ich głównym celem jest pogłębianie i poszerzanie wiadomości uczniów zdobytych na lekcjach. Niemniej ważną sprawą jest tu zaspokajanie zainteresowań uczniów. Dlatego też zajęcia pozalekcyjne powinny być przeprowadzane w sposób ciekawy i atrakcyjny, zgodny z oczekiwaniami uczestników.
 Szkoła nie jest jedynym ośrodkiem, który kształtuje umiejętności i nawyki właściwej organizacji wolnego czasu. Znajduje również sojuszników w pozaszkolnych instytucjach i organizacjach. Należą do nich placówki wychowania pozaszkolnego oraz ośrodki kultury fizycznej, rekreacji i turystyki. Ośrodki wychowania pozaszkolnego resortu edukacji stosują formy pracy twórczej zgodnie z zainteresowaniami dzieci i młodzieży.
Można stwierdzić, że placówki edukacji równoległej uzupełniają i dopełniają dydaktyczną funkcję szkoły, rozwijają zdolności i talenty u dzieci. Najważniejszą jednak ich cechą jest to, że zaspakajają potrzebę wypoczynku, rozrywki i twórczej pracy, wzbogacając zainteresowania dzieci i młodzieży.

Zakończenie
Działalność szkoły i instytucji pozaszkolnych pełni bardzo ważną rolę w prawidłowym organizowaniu czasu wolnego dziecka. Wspólnie z domem rodzinnym może mieć wpływ na to, że dziecko będzie umiało zorganizować swój czas wolny w sposób ciekawy, przyjemny i pożyteczny.
Dzieci i młodzież szkolna czas wolny od nauki coraz częściej wykorzystuje spontanicznie. Tworzą się rożnego rodzaju subkultury, przeważnie o charakterze negatywnym. Młodzież ma obecnie większą możliwość sięgania po rzeczy zakazane, szkodliwe, takie jak: alkohol, papierosy czy też narkotyki. Aby uniknąć takich niepożądanych zachowań ważną rzeczą staje się:
kontrola czasu wolnego dzieci i młodzieży;
stworzenie alternatywy do niewłaściwego wykorzystania czasu wolnego;
edukowanie do organizowania czasu wolnego w sposób ciekawy, przyjemny
i pożyteczny.


Literatura cytowana i uzupełniająca:
1.Okoń W.: „Słownik pedagogiczny”, Warszawa: PWN, 1984.
2.Kamiński A.: „Czas wolny i jego problematyko społeczno-wychowawcza”,
Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.
3.http://newbelfer.papierolot.com/
4.Pięta J.: „Pedagogika czasu wolnego”, Warszawa: Wyższa Szkoła Ekonomiczna, 2004.
5.Dąbrowski Z.: „Czas wolny dzieci i młodzieży”, Warszawa: PWSiP, 1986.
6.Walczak M.: „Wychowanie do czasu wolnego” Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1994.
7.Izdebska J.: „Czas wolny dzieci i młodzieży w Polsce”, Pod red. Krzysztofa Przecławskiego. Warszawa: WSiP, 1978.
8.Raczkowska J.: „Czas wolny-problemy i rozterki”, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 1992 nr 5/6.
9.Truszkowska M.: „Zagadnienie czasu wolnego”, „Życie szkoły”, 1990 nr 8.















Wyświetleń: 541


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.