SZTUKA WOJENNA
STAROŻYTNYCH ASERYJCZYKÓW
RDZENNA ASYRIA – starożytne państwo semickie położone w północnej Mezopotamii (obecnie północny Irak), między rzekami: Tygrys oraz Wielki i Mały Zab, istniejące od początku II tysiąclecia. Upadło pod koniec VII w. Centrum Asyrii znajdowało się w okolicy obecnego Mosulu. Główne miasta: Aszur (pierwotna stolica państwa), Niniwa, Kalchu (obecnie Nimrud), Dur Szarrukin (obecnie Chorsabad).
Państwo teokratyczne (król był jednocześnie najwyższym kapłanem).
Wyróżniamy 3 okresy:
- staroasyryjski
- średnioasyryjski
- nowoasyryjski
ETAPY OKRESU NOWOASYRYJSKIEGO
1. 935 – 884 pne
- Zaczęto budować imperium, podejmowano wyprawy na ludy koczownicze, najważniejsi królowie:
ASSURDAN II
ADADNIRARI II
TUKULTININURTA II

2. 884 – 727 pne
- Opracowano zasady formowania się państwa, panowali:
ASSURNASIRPAL II
SALMANASAR III
TIGLATPILESAR III
SALMANASAR V

3. 722 – 631 pne
- Okres świetności, panowali władcy dynastii Sargonidów
Założycielem jej był Sargon II , który będąc generałem obalił w 722 roku p.n.e. Salmanasara V. Za panowania tej dynastii Asyria stała się pierwszą potęgą Bliskiego Wschodu, która podbiła wszystkie ościenne państwa. Sargonidzi toczyli nieustanne wojny, w wyniku czego państwo funkcjonowało głównie dla i z wypraw wojennych, przynoszących bogate łupy.

Wybitni władcy:
SARGON II
SANHERIB
ASARHADDONA – podbił Egipt, za jego panowania Asyria miała największe terytorialnie rozmiary
ASSURBANIPALA

WARUNKI NATURALNE
 Ludność liczyła kilkaset tysięcy, do końca nie wiadomo ile
 Kraj pustynny, stepowy, górzysty, latem gorący, zimą b. zimny, nie ma tu lasów, mało opadów
 Aseryjczycy byli koczownikami lub półkoczownikami
 Dużo kamieniłomów, stąd powstają liczna kamienne miasta budowane przez jeńców
 Ubóstwo, nędza, głód – przyrost b. niski, wysoka śmiertelność noworodków, więc podstawą rozwoju były podboje. Cel:
- ściągać daniny, kontrybucje, podatki od podbitych ludów,
- ściągać fachowców z podbitych ludów
- składać ofiary bogu wojny, słońca i stworzenia świata ASSUR. Najwyższym kapłanem ASSURA był król asyryjski.
Największe pożytki z podbojów czerpali wodzowie z zagarniętych dóbr.

ARMIA ASYRYJSKA
Pierwotnie armię asyryjską, poza dobrze uzbrojoną i zdyscyplinowaną gwardią królewską, stanowiło pospolite ruszenie zaprawionego w boju chłopstwa. Tworzyło ono zastępy lekkozbrojnej piechoty oraz oddziały odpowiedzialne za robienie wyłomów w murach atakowanych miast. Jednak prowadzone w zasadzie co roku kampanie wojenne odrywały rolników i rzemieślników od pracy, co fatalnie wpływało na gospodarkę rolną. Z tego powodu asyryjscy władcy zaczęli tworzyć stałą armię.
Najwięcej reform związanych z wojskowością oraz stworzenia ARMII STAŁEJ dokonał TUKULTININURTA II. Do wojska zaciągano wszystkich dorosłych mężczyzn. Uzbrojenie dostawali na koszt państwa, a przechowywano je w arsenałach. Armia przebywała w garnizonach. Wojsko wykorzystywano też do budowy dróg i fortyfikacji.

WOJSKO SKŁADAŁO SIĘ Z FORMACJI:
1. PIECHOTA ciężko i lekkozbrojna
2. ODDZIAŁY WOZÓW BOJOWYCH ciągniętych przez zaprząg 2-4 koni, załoga składała się z woźnicy, łucznika, 2 tarczowników (osłaniających woźnicę i łucznika)
3. JAZDA in. KAWALERIA czyli WOJSKO NA KONICH. Nie tworzyła regularnych oddziałów, nie znano siodeł, jeżdżono na oklep lub skórzanych derkach. Wraz z rozwojem sztuki wojennej rosło zapotrzebowanie na szybkie i zwrotne związki bojowe, mogące współdziałać z rydwanami i piechotą. Tak narodziła się kawaleria. Kawalerzyści (zwani pēthallu dla odróżnienia od nie wojskowych gońców konnych kāllapu) nie używali siodeł ani strzemion (te ostatnie wynaleziono dopiero w IV wieku n.e.) – w tej sytuacji koń był szybkim, ale niestabilnym środkiem komunikacji, co utrudniało walkę. Z tego powodu Asyryjczycy jeździli parami. Podczas bitwy jeden z jeźdźców prowadził oba wierzchowce, a drugi strzelał z łuku lub walczył wręcz.

4. ODDZIAŁY SAPERSKIE/ INŻYNIERYJNE służące do przełamywania umocnień, niszczenia murów. Wyposażona w: miotacze, garnki wypełnione żmijami, pociski zapalające.
5. PIECHOTA ciężkozbrojna i lekkozbrojna (łucznicy)
Dowodzenie
Na czele armii asyryjskiej stał sam król i to on często dowodził nią osobiście w czasie wypraw wojennych. Pomocą i radami służyli mu najwyżsi dostojnicy wojskowi, tacy jak turtannu (naczelny dowódca wojsk), ša rēši (urzędnik odpowiedzialny za armię) czy też gubernatorzy wojskowi z nadgranicznych prowincji. Poniżej w hierarchii stali oficerowie (akad. rab kiṣri) dowodzący większymi jednostkami taktycznymi (akad. kiṣru) oraz urzędnicy odpowiedzialni za zaopatrzenie, sprzęt oblężniczy czy uzbrojenie (jak np. rab urâte - "naczelnik odpowiedzialny za uzbrojenie")[8]. Mniejszymi kontyngentami żołnierzy dowodzili odpowiednio setnicy, pięćdziesiętnicy i dziesiętnicy.
W bitwie król zajmował zazwyczaj pozycję centralną, osłaniany przez doborowe oddziały gwardii i mający wgląd w całość posunięć w centrum i na skrzydłach. Wspomagali go liczni łącznicy-adiutanci, którzy utrzymywali łączność z dowódcami skrzydeł i odwodów, co było szczególnie istotne, gdy w tumulcie bitewnym utracony został kontakt wzrokowy z poszczególnymi oddziałami.
Organizacja
Asyryjska armia królewska (akad. kiṣir šarri) zorganizowana była w hierarchiczne kontyngenty po 10, 50 i 100 ludzi. Z tych grup tworzono większe taktyczne jednostki (kiṣru) liczące po 1000 żołnierzy[8]. Rydwany formowano w szwadrony po 50 zaprzęgów. Siła armii była, o ile oczywiście wierzyć starożytnym kronikarzom, znaczna. Król Aszurnasirpal II (883-859 p.n.e.) miał ponoć 50-tysięczną armię. Dwa razy liczniejsze zastępy można było uzbroić bronią zgromadzoną w arsenałach, które Salmanasar III zbudował w Kalchu. Za panowania Sargona II sojusznicy dostarczali 20 tysięcy łuczników, 1000 oszczepników, 1500 konnych i 150 rydwanów. Historycy szacują, że w czasach największej potęgi Asyria była w stanie zmobilizować nawet 700 tysięcy ludzi.
Duże jednostki taktyczne nosiły nazwy od wyobrażonych na ich sztandarach bóstw. Z czasów panowania Sargona II zachował się opis takich jednostek wchodzących w skład armii skierowanej przeciw Babilonii. W porządku marszowym oddziały te szły pod sztandarami bogów: na czele znajdowały się jednostki Nergala i Adada, po nich oddział Isztar, składający się ze straży przybocznej towarzyszącej królowi, a dalej na lewej i prawej flance maszerowały jednostki Sina i Szamasza[8].
Przykładowa proporcja między oddziałami:
Na 10 jeźdźców przypadało 200 piechurów
Na 10 jeźdźców 1 wóz bojowy
Na ciężkozbrojnego piechura 2 łuczników
UZBROJENIE
Broń była robiona z żelaza, twarda, odporniejsza niż miedziana
2 rodzaje uzbrojenia:
I. OCHRONNE
- u ciężkozbrojnej piechoty, kawaleria, załogi rydwanów to: tarcze metalowe lub drewniane obciągnięte skórą, kaftany z metalowymi płytami
- lekkozbrojna piechota nosiła wielowarstwowe tuniki i stożkowe hełmy z brązu, które w końcu VII wieku p.n.e. ustąpiły hełmom grzebieniastym ze skórzanymi osłonami karku. Wydaje się, iż grzebienie, wstążki oraz kity wieńczące hełmy były różne dla różnych formacji, podobnie jak buławy i buzdygany stanowiące znak oficerskiej godności.
II. ZACZEPNE
 Maczugi nawijane metalowymi kolcami, oszczepy z grotami
 Łuk; Ostrzał mogły prowadzić całe oddziały łucznicze, jak też pojedynczy wojownicy. Asyryjski łuk kompozytowy miał zasięg do 650 metrów i był śmiercionośny z odległości 250 metrów. Trzcinowa strzała posiadała zwykle żelazny, rzadziej spiżowy lub kamienny grot oraz lotki z piór orlich bądź sępich. Kołczan mieścił zazwyczaj 50 strzał[9]. Taka strzała przebijała pancerz z odległości 100 kroków[10].
 Włócznia, dzida, proca
Komunikacja i łączność
Komunikację wewnętrzną armii zapewniała sieć stacji pośrednich, gdzie znajdowały się zapasy żywności oraz zapasowe konie dla gońców królewskich. Po wyznaczonych szlakach między dowództwami niższych szczebli poruszali się gońcy piesi, podczas gdy konni – przydzieleni do każdego dowództwa armijnego oraz stolicy prowincji – utrzymywali stały kontakt z samym władcą. Do szybkiej łączności używano też sygnalizacji świetlnej i dymnej paląc ogniska na szczytach wzgórz. Stosy chrustu rozlokowane były ok. pół kilometra od siebie, co zapewniało bardzo szybkie przesłanie wiadomości

Sztuka oblężnicza
Miasta budowano wtedy przeważnie nad rzekami, które zapewniały ochronę przynajmniej z jednej strony. Większość miast była otoczona murami – czasami nawet kilkoma rzędami.
Podstawową techniką oblężniczą, jaką przyniosła połowa drugiego tysiąclecia, było sypanie wysokiej rampy-pochylni pozwalającej na dotarcie do cieńszych partii murów. Na rampę wciągano kryty taran, którym kruszono mury. Często taran był wbudowany w ruchomą wieżę oblężniczą z której szczytu łucznicy ostrzeliwali obrońców na murach. Jeśli obiekt leżał nad rzeką, Asyryjczycy budowali w górnym jej biegu pływające machiny oblężnicze, które następnie spławiali pod mury miasta, by razić obrońców wykorzystując przewagę wysokości.
Inną metodą było drążenie tuneli przez osłanianych przez tarczowników saperów. Podkopywali się oni pod fundamenty muru wzmacniając podkopy drewnianymi stemplami. W odpowiednim momencie (tj. w chwili dotarcia podkopu pod umocnienia wroga) stemple podpalali, co zazwyczaj kończyło się zawaleniem znacznej partii murów.
Podczas oblężenia armia dewastowała okoliczne ziemie szukając żywności, niewolników i łupów.
Mimo to szturmowanie miast było czasochłonne (mogło trwać kilka miesięcy, a nawet lat). Starożytni władcy nie mogli pozwolić sobie na tak długie utrzymywanie wojska w polu. Dlatego też Asyryjczycy zazwyczaj nie szturmowali większego miasta, ale zastraszali jego załogę. Brali szturmem wybrane mniejsze miasto w regionie i masakrowali mieszkańców z bezprzykładnym okrucieństwem (np. krzyżując, wbijając na pal, sprzedając resztę w niewolę). Dbali przy tym o tym, by wieść o rzezi rozeszła się do innych miast. Te - w rezultacie - zazwyczaj poddawały się bez walki.
ARMIA PRZEPROWADZAŁA WYWIAD:
- gospodarczy; analizowali handel, zapasy
- polityczny; jaką pozycję ma władca, jakich ma przeciwników
Podstawową komórką:
- w oddziałach pieszych: piechur + łucznik
- w jeździe: jeden z łukiem, drugi z tarczą
Ostateczny cios królestwu Asyrii zadali Babilończycy, sprzymierzeni z Medami (lud indoeuropejski zamieszkujący w starożytności północno-wschodni Iran) i Scytami (koczownicze ludy irańskie wywodzące się z Azji Środkowej), gdy w roku 612 p.n.e. zajęli asyryjską stolicę Niniwę. Co prawda jeszcze przez trzy lata wojska asyryjskie wspierane przez Egipcjan stawiały gdzieniegdzie opór, ale zburzenie Niniwy stało się symbolem upadku Asyrii. Medowie i Babilończycy zburzyli wszystkie większe miasta asyryjskie, a ich ludność wymordowali. Zniszczenia były tak wielkie, że przez kilka następnych stuleci ziemie te były słabo zaludnione. Prymat na Bliskim Wschodzie przejęło państwo nowobabilońskie.
oprac. Aleksandra Mikulska

Wyświetleń: 468