Grafika w warsztacie nauczyciela
Dawno już minęły czasy, kiedy nauczyciel w domowym zaciszu przygotowywał pomoce na lekcję, wykorzystując przybory, papier i oczywiście swój talent plastyczny. Technologia informacyjna wyparła tego typu aktywności. Komputer jest wręcz wszechobecny w warsztacie nauczyciela. Przygotowanie publikacji typu: testy, zestawienia wyników, dyplomy, szkolne gazetki, różnego rodzaju dokumentacja szkolna, elektroniczny dziennik, opiera się na znajomości programów komputerowych. Uczniowie korzystają z komputera w domu i w szkole, wykonując zadania z pomocą programów edukacyjnych i słowników, wyszukując informacje czy kontaktując się z rówieśnikami i nauczycielami za pomocą programów komunikacyjnych. Właściwie nie istnieją ograniczenia w wykorzystaniu komputera w szkole.
Ta sytuacja wymaga od nauczyciela, aby... szedł z duchem czasu.
Jednym ze sposobów wykorzystania informatyki w warsztacie nauczyciela jest stosowanie grafiki komputerowej. Ktoś zapyta: właściwie po co? Nie wystarczy sam tekst bez zbędnych ozdobników, aby przekazać informację? Na pierwszy rzut oka grafika ma niewiele wspólnego z dydaktyką. Po głębszym zastanowieniu i analizie funkcji, jakie zwykle pełnią elementy graficzne, można się jednak doszukać pewnych zalet ich stosowania w warsztacie nauczyciela.
Z całą pewnością pewien odsetek uczniów w klasie stanowią ‘wzrokowcy’, dlatego tak istotna jest rola nauczyciela w dostosowaniu materiałów dydaktycznych do dominującego stylu uczenia. Nie można, rzecz jasna, zapominać o potrzebach uczniów, którzy przywykli uczyć się w nieco inny sposób.
Jednym ze sposobów lepszej wizualizacji materiałów dydaktycznych jest zastosowanie grafiki. Ilekroć pytałam uczniów, co im się podoba na lekcjach i co sprzyja efektywności procesu nauczania, często wskazywali na lepsze zapamiętanie informacji z lekcji, na których pojawiły się zdjęcia, obrazy, schematy i rysunki. Lepiej i skuteczniej przyswajali wtedy informacje, byli bardziej zmotywowani, a lekcja była bardziej atrakcyjna i urozmaicona.
Obrazy mają szczególne znaczenie we wczesnym etapie nauczania, kiedy to uczniowie nie rozwinęli jeszcze umiejętności czytania. W dalszych etapach nauczania grafika pełni bardziej rolę urozmaicenia i przyciągnięcia uwagi, a mniej rolę wyłącznego przekaźnika informacji.

1. Podstawowa wiedza z zakresu grafiki komputerowej
Na początek warto przytoczyć parę podstawowych informacji o grafice komputerowej.
Dzieli się ją na:
 wektorową – obraz powstaje poprzez rysowanie linii, łuków i figur geometrycznych. Powiększając go, obraz nie traci na jakości.
 rastrową – powstały obraz jest bitmapą, czyli prostokątną siatką składająca się z pikseli. Są to małe punkty, znajdujące się jeden obok drugiego na bitmapie. O jakości obrazu świadczy ilość pikseli.
Znajomość podstawowych rodzajów plików graficznych jest niezwykle pomocna.
Najbardziej popularne rozszerzenia w grafice rastrowej to:
 jpg – powszechnie stosowany format w internecie, który jednak powoduje straty w jakości,
 png – bardzo dobry format, nie powodujący strat w jakości przy zapisie,
 gif – służy do tworzenia animacji, chętnie wykorzystywanych w internecie,
 psd – typowe rozszerzenie dla programu Adobe Photoshop.
Najbardziej popularne rozszerzenia w grafice wektorowej to z kolei:
 svg – stosowany na przykład w programie Inkscape,
 cdr – jest rozszerzeniem programu CorelDraw.
2. Szukamy gotowych rozwiązań
Zasadnicze pytanie brzmi: skąd pozyskiwać elementy graficzne, dostosowane do naszych potrzeb? Internet pęka w szwach od różnego rodzaju stron, oferujących zdjęcia i cliparty (pliki graficzne).
Właściwie nie musimy nawet wchodzić na konkretną stronę. Wystarczy doskonale wszystkim znane narzędzie - wyszukiwarka Google, gdzie klikając w zakładkę Grafika i wpisując nazwę poszukiwanego tematu wyświetla nam się pokaźny zasób fotografii lub obrazków z różnych źródeł internetowych.
Czy zawsze jednak jest to legalne i bezpieczne? Niektóre obrazy są chronione prawem autorskim i zabezpieczone przed kopiowaniem poprzez nałożenie przezroczystej warstwy lub umieszczeniem tzw. „watermark”, czyli napisu na obrazie, wskazującego na źródło pochodzenia. Ten ostatni może stanowić niewielki i dyskretny napis, nie zakłócający przekazu obrazu, bądź - w gorszym przypadku - może zajmować cały obraz. Wtedy pozostaje nam odwiedzić stronę i zakupić dany obraz. Inne z obrazów nie są zabezpieczone, ale ich wykorzystywanie jest nielegalne.
Istnieją jednak strony, działające za zasadzie licencji Creative Commons, które pozwalają udzielić określonych praw do korzystania z licencjonowanego dzieła. Utwory na licencjach Creative Commons mogą więc być wykorzystywane bez konieczności uzyskania każdorazowej, indywidualnej zgody od właściciela praw autorskich. Poprzez utwory (według organizacji Creative Commons) rozumiemy tutaj książki, strony internetowe, blogi, zdjęcia, filmy, nagrania wideo, piosenki oraz inne nagrania dźwiękowe i wizualne.


Podstawowe warunki licencji Creative Commons to (źródło: wikipedia.org):
 uznanie autorstwa (BY). Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
 użycie niekomercyjne (NC). Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
 na tych samych warunkach (SA). Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
 bez utworów zależnych (ND). Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci; tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Oznacza to, że należy sprawdzić, na jakiej licencji jest udostępniana grafika, zanim ją wykorzystamy. Serwisy, oferujące darmowe obrazy, mają swoje własne regulaminy, z którymi lepiej się wcześniej zapoznać. Często zdarza się, że użycie niekomercyjne (np. w edukacji) jest oferowane bezpłatnie; bezpieczniej zawsze to zweryfikować.
Popularne strony, oferujące darmowe obrazy, to na przykład serwis freeimages.com, który oferuje ponad 350 000 dobrej jakości skategoryzowanych zdjęć. Działa na zasadzie dzielenia się zdjęciami z innymi użytkownikami i ma własne regulacje. Flickr.com z kolei działa na zasadzie portalu społecznościowego, gdzie użytkownicy, oprócz standardowego udostępniania, mogą komentować zdjęcia. Wykorzystuje licencje Creative Commons. Strona dreamstime.com/free-photos, oprócz płatnych, posiada bogatą kolekcję darmowych zdjęć. Wymaga jednak założenia konta. Pixabay.com to źródło darmowych obrazów wektorowych, rysunków i wysokiej jakości zdjęć.
To tylko przykłady. W sieci możemy znaleźć liczne artykuły, zawierające wykazy stron
z darmowymi grafikami. Nie jest to jednak pozbawione wad. Zazwyczaj strony, oferujące darmowe obrazy, nie są zbyt urozmaicone i nie możemy znaleźć interesującego nas zdjęcia. Niektóre serwisy działają na zasadzie portali społecznościowych, gdzie użytkownicy udostępniają swoje obrazy. Częstokroć, aby móc skorzystać z cudzego zdjęcia, musimy prosić autora o pozwolenie na wykorzystanie, nie wspominając już o rozpowszechnianiu bądź modyfikowaniu.
Zdarza się również, że przypadkowo pobrany plik graficzny zawiera hiperłącze, prowadzące do innej strony. Wyobraźmy sobie lekcję, na której klikamy w ‘nasz’ element graficzny. Otwiera nam się zupełnie obca strona, co nie tylko może zakłócić przebieg lekcji. Dużo gorzej, jeśli ta strona zawiera treści niepożądane.
Dlatego tak istotnym jest sprawdzenie pochodzenia danego pliku graficznego i usuwanie ewentualnie istniejących hiperłączy.
3. Dla ambitnych
Jeżeli nie zdołaliśmy znaleźć interesującej nas grafiki, możemy stworzyć ją sami, wykorzystując proste narzędzia, z którymi mamy do czynienia na co dzień bądź stosując bardziej zaawansowane programy.
MS Word, który wszyscy doskonale znamy, oferuje kolekcję gotowych clipartów, kształtów, symboli, itp. Wstawiane obrazy i zdjęcia mogą być formatowane na różne sposoby, co prowadzi do uzyskania interesujących efektów, do niedawna niedostępnych w starszych wersjach. MS Excel posłuży nam do tworzenia wykresów i tabel. Prosty program graficzny Paint może być wykorzystywany do tworzenia nieskomplikowanych rysunków. Jeżeli chcemy poeksperymentować z bardziej zaawansowanymi programami, możemy wykorzystać najpopularniejsze z nich: AdobePhotoshop do tworzenia grafiki rastrowej lub CorelDraw do tworzenia grafiki wektorowej. Niestety, są one płatne, ale istnieją darmowe odpowiedniki, wcale nie odbiegające jakością. Przykładem jest GIMP, działający podobnie do Photoshop. Do tworzenia wektorów służy Inkscape. Aby tworzyć grafiki i obrabiać zdjęcia w tych programach, wymagana jest odpowiednia wiedza z zakresu obsługi tych programów. Można uczestniczyć w specjalistycznym kursie lub skorzystać z wielu internetowych tutoriali.
Inną propozycją jest zachęcenie uczniów do tworzenia obrazów w ramach lekcji informatyki lub dodatkowych zajęć. Z zebranych clipartów i fotografii warto stworzyć szkolny bank ilustracji.
4. Jak wykorzystać grafikę
Grafika, tworzona przez nas lub pozyskana z banków zdjęć, może być zastosowana w różnego rodzaju publikacjach szkolnych: gazetkach szkolnych, zaproszeniach czy dyplomach.
Już w MS Word można zrobić świetny dyplom, bez znaczącego nakładu pracy. Innym przykładem jest stosowanie zdjęć i obrazków na drukowanych dokumentach dla uczniów: testach, kartach pracy, kartkach informacyjnych. Dzięki takim wizualnym elementom stają się one bardziej atrakcyjne dla uczniów, co sprzyja efektywnemu zapamiętywaniu informacji
i działa motywująco.
Kolejnym pomysłem jest wykorzystanie na lekcji zdjęć w postaci pojedynczych obrazów bądź całych galerii związanych z lekcyjnym tematem. Na przykład, omawiając ukształtowanie terenu Polski, warto uczniom pokazać fotografie z przykładami.
Zdjęcia odgrywają szczególną rolę w nauczaniu języków obcych. Na ich podstawie można ćwiczyć różne funkcje językowe, słownictwo, struktury gramatyczne i elementy kulturowe. Jako przykład przytoczę lekcję, gdzie wykorzystałam fotomontaż wykonany w Photoshop. Wyszukałam darmowe zdjęcia nietypowych miejsc i umieściłam na nich postacie moich uczniów. W ten sposób przewidywaliśmy przyszłość, a uczniowie oprócz świetnej zabawy, skutecznie przyswoili czas przyszły.
Interesującą ideą jest wykorzystanie fotografii jako bodźca do rozpoczęcia dyskusji na dany temat.
Odrębnym, bardzo istotnym zresztą, zagadnieniem, jest prowadzenie szkolnej strony internetowej. Obecnie każda szkoła taką posiada, a tworzą ją zwykle informatycy bądź inni nauczyciele. W zależności od sposobu jej tworzenia, wymagana jest mniej lub bardziej zaawansowana wiedza informatyczna. Zawsze jednak istnieje potrzeba edycji zdjęcia przed jego opublikowaniem. Możemy tu wykorzystać wspomniany Photoshop, GIMP czy Xnview. Czasem warto wstawić obiekt bardziej dynamiczny typu gif, aby strona przyciągała uwagę.
Przedstawienie wyników w postaci zwykłej tabeli nie jest wystarczająco czytelne. Efektowne wykresy i zestawienia sprzyjają lepszej i szybszej analizie, a wykonana przez nas praca świadczy o profesjonalizmie.

Wykorzystanie TIK w pracy nauczyciela jest ostatnio bardzo popularyzowane, a nawet wymagane, dlatego jestem przekonana, że warto się przyjrzeć temu tematowi, aby w pewnym momencie nie zostać daleko w tyle.

Wyświetleń: 317