Według unijnych ustaleń z Maastricht i Amsterdamu, zasada subsydiarności powinna być jednym z głównych elementów organizacji pomocy społecznej. Zasada ta wymieniona została również w preambule Konstytucji Rzeczypospolitej z 1997 roku.
Zasada subsydiarności określana jest też wymiennie jako zasada pomocniczości. Zasada subsydiarności (według Chantal Millon-Delsol): „Jakakolwiek władza – rodzicielska, służbowa, polityczna na wszystkich szczeblach – może być sprawowana jedynie wtedy, gdy wolność zaangażowanych w nią podmiotów ulega osłabieniu. Jednakże w przypadku, gdy słabość ta staje się dotkliwa, władza mimo wszystko musi być wykonywana.”
Idea subsydiarności, z uwagi na to, że ma na celu rozwój osoby ludzkiej i zajmuje się warunkami tego rozwoju, znajduje swoje zastosowanie wszędzie tam, gdzie jest władza.
Głównym założeniem zasady subsydiarności jest to, że człowiek jako istota dorosła sam wie, czego potrzebuje, potrafi kierować swoim losem. Podejście nazbyt opiekuńcze osłabia go, odbierając możliwość/konieczność działania powoduje zanik tych zdolności. Niemniej pewne okoliczności ograniczają możliwości zaspokojenia własnych potrzeb i człowiek nie jest w pełni samowystarczalny. Szczęście osobiste człowieka (jako istoty społecznej) zależne jest od interesu ogółu i ogólnego dobrobytu społeczności. Zatem zasada subsydiarności zakłada istnienie organizacji społeczno-politycznej, która oddaje pierwszeństwo aktorom społecznym i dopiero, gdy działania tych aktorów będą niewystarczające, kompetencje zaspokojenia potrzeb przechodzą na bardziej złożone instancje wyższe, na końcu – do państwa. Organy publiczne występują tu jako gwarant zaspokojenia potrzeb, jednak unikają realizacji tych zadań, pozostawiając inicjatywę jednostce – w tak dużej mierze, na ile jest zdolna zaspokoić swoje potrzeby.
Każdy element życia społecznego „wyższego szczebla” powinien szanować te na „niższym szczeblu”, umożliwiając im spełnianie swoich zadań. Zasada pomocniczości dotyczy zatem głównie rozdziału kompetencji. W ujęciu polityczno-społecznym zasada ta sprowadza się do tego, iż decyzje i interwencje powinny być podejmowane na jak najniższych szczeblach i najbliższych obywatelowi, organy wyższe interweniują tylko wtedy, gdy ich efektywność będzie najwyższa.
Zasada ta stoi niejako w opozycji do państwa opiekuńczego, skupiając się na samodzielności człowieka. Wszystkie organizacje i służby publiczne powinny pomagać człowiekowi w realizacji jego celów interesów, respektując autonomię i pozostawiając miejsce na samorealizację. Innym ważnym elementem zasady pomocniczości jest solidarność społeczna – nakazuje ona pomoc i aktywizację wzajemności życia społecznego oraz zakazuje podejmowania szkodliwych, ograniczających inicjatywę interwencji.

Bibliografia:
I. Dobek, A., Zasada pomocniczości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Wrocławskie Studia Erazmańskie”, Wrocław 2008
II. Krzyszkowski J., Między państwem opiekuńczym a opiekuńczym społeczeństwem, Łódź 2005
III. Milczarek, D., (red.), Subsydiarność, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1998

Wyświetleń: 512