Określenie etycznego wydźwięku przymiotnika pragmatyczny rodzi pewne trudności z uwagi na subiektywny i niejednoznaczny charakter tej oceny. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że ewentualne rozbieżności w postrzeganiu tego określenia mają po części podłoże kulturowe. I tak, w przypadku nacji, u których ceni się tradycyjnie takie cechy jak: uporządkowanie, rzeczowość i u których wysoki jest wymiar unikania niepewności, pragmatyzm również uchodzić będzie za zaletę i przymiot godny pochwały. Z drugiej strony, o ile utożsamić pragmatyzm z synonimem praktyczny, może on stanąć w opozycji do cenionego w innych kulturach idealizmu i wyższej estetyki(*). Ani sztuka (często odrealniona, oparta na niedosłowności i niedopowiedzeniach), ani idealizm ubrany w powstańcze zrywy o wątpliwej szansie powodzenia, nie wpisują się przecież w pragmatyczne ujęcie i kreowanie rzeczywistości. Z kolei pragmatyzm w działaniu, tak ceniony i pożądany na współczesnym rynku pracy, nasuwa pewne obawy o sposób pojmowania owego pragmatyzmu. O ile samo słowo pragmatyczny nacechowane jest raczej obojętnie (względnie pozytywnie), o tyle przez wielu identyfikowane jest z pewnym działaniem negatywnym - skutecznym, ale odartym z emocji a często wbrew ogólnie przyjętej moralności. Wówczas mylone jest z bezdusznością i nastawieniem na wyniki (kosztem ludzi), a utożsamianie z wyrachowaniem spycha pragmatyzm jako cechę na pejoratywne pogranicze. Zatem wartościowanie moralne pragmatyzmu jako właściwości, wydaje się być zależne także od kontekstu sytuacyjnego i osobowościowego a zakres tej oceny jest dosyć spektakularny: od pozytywnie odbieranej osoby pragmatycznej – rozsądnej, praktycznej, zaradnej i opanowanej, po niebudzącego sympatii chłodnego, obojętnego i pozbawionego uczuć pragmatyka, który przedkłada skuteczność nad inne wartości. To, czy określenie pragmatyczny uznane zostanie za zaletę czy wadę, jest labilne i związane z jednostkowym doświadczeniem. Tym samym, orzekanie o etycznym wymiarze ostatecznie jednak pozostaje zawsze kwestią indywidualną i subiektywną, a rozważania na ten temat mogą przyjąć zaledwie formę sugestii czy zbioru przesłanek, które nie są w stanie stanowić o moralnym naznaczeniu tego słowa.

(*)Mowa tu o tzw. „sztuce dla sztuki”. Pragmatyzm nie odrzuca całkowicie artyzmu, jednak zgodnie z nurtem estetyki pragmatycznej, sztuka ma mieć wymiar utylitarny, rozwojowy i osadzona powinna zostać w doświadczeniu życiowym;
Łukasz Guzek, O sztuce praktycznej i praktyce artystycznej, „Magazyn Sztuki”, nr 28/2001

Wyświetleń: 586