Temat: Powstanie warszawskie – samotny bój stolicy.
Cele lekcji:
Uczeń:
· poprawnie posługuje się terminami: plan „Burza”, godzina „W”,
· określa czas wydarzeń: lipiec 1944 r. – rozkaz Stalina o rozbrajaniu oddziałów AK, 30 lipca
· 1944 r. – komunikaty radiostacji im. T. Kościuszki nawołujące Polaków do walki
z okupantem niemieckim, 1 sierpnia 1944 r. – wybuch powstania warszawskiego, 2 października 1944 r. – kapitulacja powstania,
· omawia rolę postaci: gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, płk. Antoniego Chruściela, pseud. Montera, gen. Ericha von dem Bach-Zelewskiego,
· przedstawia cele i przebieg planu „Burza” oraz skutki jego realizacji,
· określa przyczyny wybuchu powstania warszawskiego i stan przygotowania struktur AK do walki w stolicy,
· opisuje przebieg działań zbrojnych w powstańczej Warszawie,
· omawia zbrodnie, jakich faszyści dokonywali na ludności cywilnej,
· charakteryzuje postawę aliantów zachodnich i Stalina wobec walczącej stolicy Polski,
· wymienia formy pomocy, jakie otrzymali powstańcy,
· przedstawia przyczyny upadku powstania warszawskiego i jego konsekwencje,
· formułuje swoją opinię na temat powstania warszawskiego,
· umie współpracować w grupie, samodzielnie wnioskować, zdobywać wiedzę i umie-jętności,
· umie prezentować zdobytą wiedzę i umiejętności na forum klasy.



■ Metody:
 metoda aktywizująca – debata „za” i „przeciw”, mapa mentalna
 elementy wykładu,
 rozmowa kierowana,
 praca z tekstem podręcznika,
 praca z mapą,
 praca z materiałem ilustracyjnym,
 praca z tekstem źródłowym.

■ Formy pracy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa.

■ Środki dydaktyczne:
 podręcznik „Poznać przeszłość. Wiek XX” (s. 200–205, 218),
 materiały pomocnicze i teksty źródłowe przygotowane przez nauczyciela,
 mapa ścienna „Polska podczas II wojny światowej”.

■ Przebieg lekcji:
1.Czynności organizacyjne
-Powitanie uczniów.
-Sprawdzenie obecności.
2. Rekapitulacja wtórna: Ziemie polskie pod okupacją niemiecką.
N: Formułuje pytania:
- Jak Niemcy podzielili ziemie polskie, które były pod ich okupacją?
- Pokażcie na mapie GG i Warszawę.
3. Ogniwo główne
N: Zapoznaje uczniów z celami lekcji.
N: Zapoznaje uczniów z instrukcją pracy w grupach.
U: Pracują w grupach według instrukcji przygotowanych przez nauczyciela (instrukcje, zadania dla grup i materiały pomocnicze w załączniku).
4. Rekapitulacja pierwotna.
U: Prezentują na forum klasy wyniki swojej pracy. Przedstawiciele grup omawiają zadania, jakie mieli wykonać.
5.Podsumowanie i ocena pracy
N: Dokonuje podsumowania tematu i ocenia uczniów. Rozdaje uczniom teksty przedstawiające opinie historyków na temat powstania i prosi ich, by przygotowali argumenty „za” i „przeciw” wybuchowi powstania
U. Przygotowują argumenty do krótkiej dyskusji na temat słuszności decyzji o wybuchu powstania
U. Krótka dyskusja.
6. Praca domowa.
Ćwiczenie 1 i 2 s. 204

Załącznik
Instrukcje dla grup
ZADANIE DLA GRUPY „I”
TEMAT: Plan „Burza”.
Na podstawie materiału pomocniczego zawierającego krótką charakterystykę planu „Burza” odpowiedzcie na następujące pytania:
1) Kiedy podjęto decyzję o wprowadzeniu planu „Burza” ?
2) Jakie były najważniejsze cele i zadania „Burzy” ?
3) Jak mieli zachowywać się żołnierze AK wobec wkraczających Rosjan według planu „Burza”
Swoje odpowiedzi zaprezentujcie w formie mapy mentalnej.

ZADANIE DLA GRUPY „II”
TEMAT: Przyczyny wybuchu powstania warszawskiego.
Na podstawie tekstu pomocniczego oraz tekstów źródłowych (nr 1 i 2), odpowiedzcie na pytania:
- Jakie wydarzenia skłoniły dowództwo AK do rozpoczęcia powstania?
- Jakie cele stawiało przed sobą AK zaczynając powstanie?
- Jakie przyczyny wskazał J. Jankowski podejmując decyzję o wybuchu powstania?
- Co wpłynęło na decyzję sztabu generała „Bora” o rozpoczęciu powstania w Warszawie? Na czyją pomoc liczyli?
Swoje odpowiedzi zaprezentujcie w formie mapy mentalnej.

ZADANIE DLA GRUPY „III”
TEMAT: Stosunek Niemców do powstania warszawskiego.
Na podstawie tekstów źródłowych odpowiedz na pytania:
- Jak zareagował Himmler na wieść o wybuchu powstania?
- Jakie rozkazy otrzymało dowództwo niemieckie?
Swoje odpowiedzi zaprezentujcie w formie mapy mentalnej.

ZADANIE DLA GRUPY „IV”
TEMAT: Stosunek aliantów i Stalina do powstania warszawskiego.
Na podstawie tekstów źródłowych odpowiedz na pytania:
- Do czego nawoływała radiostacja komunistów?
- Jak należy potraktować to wezwanie?
- scharakteryzuj stosunek Stalina i aliantów do powstania i zastanów się, z czego wynikała ich postawa.
Swoje odpowiedzi zaprezentujcie w formie mapy mentalnej.

ZADANIE DLA GRUPY „V”
TEMAT: Przebieg powstania warszawskiego.
Na podstawie tekstu pomocniczego odpowiedz na pytanie:
Jaki przebieg miało powstanie warszawskie? (uwzględnij poniższe kwestie)
 data wybuchu
 dowódca powstania
 siły powstańców, siły Niemców
 wymienić i pokazać na planie miasta dzielnice objęte powstaniem
 data upadku powstania
Swoje odpowiedzi zaprezentujcie w formie mapy mentalnej.

ZADANIE DLA GRUPY „VI”
TEMAT: Skutki powstania warszawskiego.
Na podstawie tekstu pomocniczego oraz tekstów źródłowych, odpowiedzcie na pytania:
- Jakie były skutki powstania warszawskiego?
1. dla ludności cywilnej,
2. dla żołnierzy walczących,
3. dla samego miasta,
4. dla zabytków,
5. dla Niemców,
Swoje odpowiedzi zaprezentujcie w formie mapy mentalnej.

Materiały pomocnicze dla grup

PLAN „BURZA”
W 1943 ROKU STAŁO SIĘ OCZYWISTE, ŻE ARMIA CZERWONA WKROCZY NA ZIEMIE POLSKIE. KIEROWNICTWO AK PODJĘŁO DECYZJĘ, ŻE PLAN POWSZECHNEGO POWSTANIA ZASTĄPI PLAN „BURZA”
W sensie wojskowym plan przewidywał, w miarę odwrotu Niemców i przechodzenia Armii Czerwonej przez tereny Polski, wystąpienie oddziałów zbrojnych AK przeciw Niemcom.
Cele „Burzy” były dwojakie: z jednej strony walka z Niemcami i samoobrona przed wyniszczeniem ludności polskiej przez cofających się hitlerowców. Z drugiej strony występowanie dowódców AK w roli gospodarzy wobec wkraczającej Armii Czerwonej. Rząd liczył, że wystąpienie oddziałów AK i ujawnienie się ich przywódców doprowadzi do nawiązania z nim współpracy przez władze sowieckie, a więc do faktycznego uznania przedstawicieli tego rządu na terenach zajmowanych przez Rosjan.
Plan jednak krył w sobie niebezpieczeństwo. Groził pchnięciem oddziałów AK do zbrojnego starcia z Armią Czerwoną. Dowódca AK Tadeusz Bór- Komorowski wydał rozkaz zakazujący walk z sowieckimi wojskami.
Tekst źródłowy:
Wytyczne do planu „Burza”
- Wszystkie nasze przygotowania wojenne zmierzają do działań zbrojnych przeciw Niemcom. W żadnym wypadku nie może dojść do działań zbrojnych przeciw Rosjanom wkraczającym na nasze ziemie w ślad za ustępującymi wojskami niemieckimi.
- Cele i zadania „Burzy”
Podkreślenie naszej woli bicia Niemców i to nawet w wypadku niekorzystnego dla nas stosunku sił oraz samoobrona przed wyniszczeniem nas przez wycofujących się Niemców.
- Wykonanie „Burzy”
Działania będą polegały na zaciętym nękaniu cofających się straży tylnych niemieckich oraz na silnej dywersji na całej głębokości terenu, ze zwróceniem uwagi na osłabienie niemieckiej komunikacji.
- Stosunek do Rosjan
Wobec wkraczającej Armii Czerwonej wystąpić w roli gospodarza. Należy dążyć do tego, aby naprzeciw wkraczającym oddziałom sowieckim wyszedł polski dowódca mający za sobą bój z Niemcami i wskutek tego najlepsze prawo gospodarza.


Przyczyny wybuchu powstania warszawskiego
Plan „Burza” nie przewidywał walk w Warszawie ze względu na ochronę zgromadzonych tam dóbr kultury. Możliwość wybuchu powstania zaczęto rozpatrywać dopiero w początkach lipca 1944 roku. Przyczyniło się do tego kilka czynników. Między innymi następujące kwestie.
Armia sowiecka szybko posuwała się w stronę Wisły. Na przedpolach Warszawy pojawiły się sowieckie jednostki pancerne.
Przez Warszawę ciągnęły ze wschodu rozbite kolumny wojsk niemieckich oraz tłumy uciekających osadników niemieckich.
Wśród Niemców w Warszawie wybuchła panika- rozpoczęła się ewakuacja urzędów niemieckich, niemieckiej ludności cywilnej.
W końcu lipca 1944 r. Niemcy opanowali sytuację i zaczęli ściągać nowe jednostki mające bronić linii Wisły. W związku z tym istniało duże prawdopodobieństwo, że wysiedlą całą ludność Warszawy, a miasto zamienią w twierdzę.
Niemcy zażądali też stawienia się 100 tys. Młodych warszawiaków do robót fortyfikacyjnych (umocnieniowych)
Powstanie miało być manifestacją siły zbrojnego podziemia. Samodzielne oswobodzenie stolicy i powitanie wojsk radzieckich przez legalne władze państwa polskiego wydawało się ostatnią szansą na uratowanie niepodległości, a w ostateczności honoru.

Tekst źródłowy nr 1: „ Wicepremier rządu J. Jankowski o przyczynach wybuchu powstania.”

(...) My tu nie mamy wyboru. „Burza” – kryptonim akcji – nie jest w Warszawie czymś odosobnionym, to jest ogniwo w długim łańcuchu, który zaczął się we wrześniu. Walki w mieście wybuchną, czy my tego chcemy czy nie. Za dzień, dwa lub trzy Warszawa będzie na pierwszej linii frontu. Nie wiem, może Niemcy wycofają się od razu, może dojdzie do walk ulicznych, jak w Stalingradzie. Czy pan sobie wyobraża, że nasza dysząca żądza odwetu młodzież, którą myśmy szkolili od lat, sposobili do tej chwili, daliśmy jej broń do ręki, będzie się biernie przyglądała albo da się Niemcom bez oporu wywieźć do Rzeszy? Jeśli my nie damy sygnału do walki, ubiegną nas w tym komuniści, ludzie wtedy rzeczywiście uwierzą, że chcieliśmy stać z bronią u nogi (...)

Tekst źródłowy nr 2: „ T. Komorowski „Bór” o okolicznościach podjęcia decyzji o powstaniu”.

30 lipca jeden z oficerów naszego wywiadu spotkał w Radości, 10 mil od Warszawy , kolumnę czołgów radzieckich, stanowiący silny podjazd. Rozmawiał z rosyjskimi oficerami, którzy byli pewni, że będą lada dzień w Warszawie. (...) Następnego dnia – 31 lipca – komunikat radziecki doniósł, że oddziały rosyjskie wzięły do niewoli dowódcę 73 dywizji niemieckiej, która broniła Pragi. Tego samego dnia dowiedzieliśmy się z radia, że Mikołajczyk, premier naszego rządu emigracyjnego w Londynie wyjechał do Moskwy. To były dobre wiadomości. (...) Obecnie premier ustali niewątpliwie w Moskwie współdziałanie Armii Czerwonej z Armią Krajową (...) tegoż popołudnia dowiedzieliśmy się, że manewr Armii Czerwonej, okrążający Warszawę od północy, rozwija się pomyślnie. Wykonane w tym momencie działanie Armii Krajowej, okrążający Warszawę od północy, rozwija się pomyślnie. Wykonane w tym momencie działanie Armii Krajowej w Warszawie mogło zmienić niemiecką porażkę w całkowitą klęskę. Trzeba zapobiec wzmocnieniu sił 73 dywizji na przedpolach Pragi i przeciąć linie zaopatrywania całego frontu niemieckiego przed Warszawą, zapewniając w ten sposób Rosjanom łatwe powodzenie ich ruchu okrążającego(...) Przyjmując w założeniu, że nasze pierwsze uderzenie wydrze Niemcom kontrolę nad miastem, posiadaliśmy broni i żywności na cztery lub pięć dni, w ostateczności na siedem dni. Bez wątpienia nasi sprzymierzeńcy nadeślą nam zaopatrzenie droga powietrzną, lecz nie mogliśmy przewidzieć, w jakiej ilości. O ile mogliśmy przewidywać, nasze powodzenie zależało od tego, ażeby nie uderzyć za wcześnie. Czerwona Armia powinna była wejść do Warszawy w ciągu tygodnia licząc od naszego pierwszego uderzenia.


Tekst źródłowy nr 3: „Meldunek Himmlera o wybuchy powstania?”

(...)Mój Wodzu – historyczne oceniając, to szczęście dla nas, że Polacy to zrobili. Przez pięć, sześć tygodni załatwimy to. Ale wtedy Warszawa, stolica, głowa tego 16 – 17 milionowego narodu Polaków zostanie zniszczona, tego narodu, który nam od 700 lat blokuje Wschód i od bitwy pod Grunwaldem stale stoi nam na drodze (...)

Tekst źródłowy nr 4: „ Spotkanie Himmlera z dowództwem niemieckim”

(...) Poza tym wydałem równocześnie rozkaz, żeby Warszawa została całkowicie zniszczona. Możecie więc myśleć, że jestem barbarzyńcą. Jeśli tak chcecie, tak, jestem barbarzyńcą, kiedy to jest konieczne. Rozkaz brzmi: każdy dom wysadzić w powietrze, każdy dom wysadzić w powietrze, każdy dom spalić do reszty (...) Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony odstraszający przykład dla całej Europy (...)

Tekst źródłowy nr 5: „Apel radiostacji „Kościuszko” do ludności stolicy nadany 30 lipca 1944 r.”

„Warszawa drży w posadach od ryku dział. Wojska radzieckie nacierają gwałtownie i zbliżają się już do Pragi, będą usiłowali bronić się w Warszawie. Zechcą zniszczyć wszystko. W Białymstoku burzyli wszystko przez sześć dni. Wymordowali tysiące naszych braci. Uczyńmy, co tylko w naszej mocy, by nie zdołali powtórzyć tego samego w Warszawie. Ludu Warszawy! Do broni! Niech ludność cała stanie wokół Krajowej Rady Narodowej, wokół Warszawskiej Armii Podziemnej. Uderzcie na Niemców! Udaremnijcie ich plany zburzenia budowli publicznych. Pomóżcie Czerwonej Armii w przeprawie przez Wisłę. Przysyłajcie wiadomości, pokazujcie drogi. Milion ludności Warszawy niechaj stanie się milionem żołnierzy, którzy wypędzą niemieckich najeźdźców i zdobędą wolność”. Odezwy takie emitowała przez radio Armia Czerwona przed szturmem każdego większego miasta. Zdaniem dowództwa radzieckiego nie nakładały one żadnych zobowiązań wojskowych czy politycznych wobec ludności, która podjęła walkę.

Tekst nr 6
Depesza Józefa Stalina do Winstona Churchilla i Franklina Roosevelta (fragment)
Prędzej czy później prawda o grupie przestępców, którzy w celu zdobycia władzy wszczęli warszawską awanturę, stanie się wszystkim znana.
A.K. Kunert, Kronika powstania warszawskiego, Warszawa 2004, s. 74.

Tekst nr 7
„(...) Nie widać żadnych logicznych powodów, dla których Rosjanie mieli udzielić pomocy
Warszawie. Nieśli na Zachód wyzwolenie od Hitlera i wyzwolenie od dotychczasowego
porządku, który chcieli zastąpić porządkiem dobrym, to jest ich własnym. Na przeszkodzie
obaleniu w Polsce kapitalizmu stało „państwo podziemne” i emigracyjny rząd londyński,
podczas gdy na zapleczu Czerwonej Armii urzędował już inny rząd polski, przygotowany w
Moskwie. Zniszczenie Warszawy przedstawiało niewątpliwe plusy: ginęli w niej właśnie w
walkach ulicznych ci, którzy mogliby przyczynić w rządach najwięcej kłopotu, to jest młodzież
inteligencka, zaprawiona w walce podziemnej z Niemcami i bezgranicznie fanatyczna w
swoim patriotyzmie. Samo miasto natomiast w ciągu lat okupacji przekształciło się w
podziemną fortecę pełną tajnych drukarń i składów broni. (...) Za udzieleniem pomocy
mogłaby więc przemawiać tylko litość dla ginącej milionowej ludności miasta. Litość jest
jednak uczuciem zbędnym tam, gdzie przemawia Historia.”
Miłosz C., Zniewolony umysł, Warszawa 1989, s. 108 - 110.

Tekst nr 8
George Orwell (1. IX. 1944):
Chciałbym zaprotestować przeciw podłej i tchórzowskiej postawie, przyjętej przez brytyjską
prasę wobec powstania w Warszawie (…) Wytworzono generalnie wrażenie, że Polacy
zasługuja na to, by ich przetrzepano, chociaŜ robili właśnie to wszystko, do czego wzywały ich alianckie rozgłośnie od kilku lat (…)

Pomoc dla powstańców:
- powstańcom pomagali lotnicy brytyjscy, amerykańscy, polscy i nawet południowoafrykańscy dokonując z powietrza zrzutów broni i amunicji. Startowali oni z lotnisk we Włoszech i lecieli bez postoju w obie strony ponieważ J. Stali zabronił im lądować na terenach zajętych przez Sowietów.
- powstańcom nie pomogli sowieci, którzy stali na prawym brzegu Wisły. J. Stalin rozkazał wstrzymać ofensywę i czekał, aż Warszawa się wykrwawi.

Przebieg powstania warszawskiego
Działania powstańcze rozpoczęły się 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17- tej nazwanej godziną ”W”.
Wobec choroby komendanta głównego AK Tadeusza Bora- Komorowskiego faktyczne dowództwo spoczęło w rękach gen. Antoniego Chruściela pseudonim „Monter”. W walce wzięło 23 tysiące powstańców.
Siły niemieckie: garnizon niemiecki w Warszawie liczył 12 tys. żołnierzy, ale szybko został wsparty przez posiłki, które sprawiły, że Niemcy posiadali 50 tys. żołnierzy do walki z pow-stańcami. Posiadali oni broń pancerną, lotnictwo, ciężką artylerię i miotacze płomieni.
Powstańcy walczyli bronią zgromadzoną wcześniej przez AK, bronią ze zrzutów brytyjskich oraz bronią własnej produkcji np. „koktajle mołotowa”.
Pierwsze kroki powstańcze spowodowały wyparcie Niemców z Woli, Żoliborza, Ochoty, Mokotowa, Śródmieścia- załamało się powstanie na Pradze.
Jednak przewaga w uzbrojeniu spowodowała, ze Niemcy zaczęli stopniowo odzyskiwać poszczególne skrawki miasta. Najdłużej bronili się powstańcy Śródmieścia.
Po wyczerpaniu się amunicji, żywności i sił dalszy opór był niemożliwy. 2 października 1944 r. dowództwo AK podpisało akt kapitulacji
Pomoc dla powstańców:
- powstańcom pomagali lotnicy brytyjscy, amerykańscy, polscy i nawet południowoafrykańscy dokonując z powietrza zrzutów broni i amunicji. Startowali oni z lotnisk we Włoszech i lecieli bez postoju w obie strony ponieważ J. Stali zabronił im lądować na terenach zajętych przez Sowietów.
- powstańcom nie pomogli sowieci, którzy stali na prawym brzegu Wisły. J. Stalin rozkazał wstrzymać ofensywę i czekał, aż Warszawa się wykrwawi.

SKUTKI POWSTANIA WARSZAWSKIEGO
Żołnierze powstania poszli do obozów jenieckich, a ludność cywilna musiała opuścić Warszawę. Cześć jej Niemcy skierowali do obozów koncentracyjnych, część na roboty do Rzeszy, resztę zaś przewieźli do różnych regionów Generalnego Gubernatorstwa.
W czasie 63 dni walki zginęło około 18 tys. powstańców i ponad 150 tys. ludności cywilnej, w większości wymordowanej przez Wehrmacht i SS. 16 tys. walczących powstańców poszło do niewoli niemieckiej.
Miasto zostało zniszczone, tysiące budynków zmieniło się w ruiny już w czasie walk. Z rozkazu A. Hitlera miasto miało być zrównane z ziemią, więc po kapitulacji Niemcy wypalali i wysadzali pozostałe budynki.
Przed zburzeniem miały być wywiezione do Rzeszy wszystkie surowce, maszyny, urządzenia, cenne przedmioty, a nawet odzież i rzeczy osobiste.
Na gruzach Warszawy miała powstać twierdza niemiecka Festung Warschau (festung warszał).
W zupełną ruinę obrócili Stare Miasto, 90% budowli zabytkowych przestało istnieć. Ogień strawił wiele budynków wyższych uczelni, bezcenne zbiory naukowe, 14 bibliotek, dwadzieścia kilka świątyń różnych wyznań. Wielowiekowy dorobek kultury stolicy Polski legł pod gruzami miasta.
Straty niemieckie: 26 tys. zabitych i rannych żołnierzy, 200 zniszczonych samochodów pancernych i czołgów. Część wojska była zaangażowana w walce z powstańcami i z tego powodu nie mogli oni walczyć na froncie z Sowietami- nastąpiło osłabienie sił niemieckich w walce z Armią Czerwoną.

Tekst nr 9
Reakcja polska, skupiona wokoło „rządu polskiego" w Londynie, widziała, że przegrywa.
Prowadzone w Moskwie pertraktacje jej przedstawicieli z przedstawicielstwem PKWN
zawiodły. Zdecydowana na wszystko, byleby nie dopuścić do utworzenia Polski Ludowej,
reakcja londyńska wydała kierownictwu AK w kraju zbrodniczy rozkaz: wywołać w
Warszawie powstanie.
Upatrzeni na przywódców powstania kierownicy AK związani byli z okupacyjnymi władzami i
Gestapo. Mieli oni opanować stolicę i uchwycić władzę, aby za wszelką cenę nie dopuścić do
niej demokratycznego rządu polskiego.
(…)Walczący nie zdawali sobie sprawy, że reakcyjne dowództwo AK pchnęło patriotyczne
masy Warszawy do beznadziejnej walki w imię swoich klasowych interesów. Przez dwa
miesiące zmagała się nieugięta stolica w ciężkim boju z bezwzględnym i okrutnym wrogiem.
(…) Zdradzieckie dowództwo AK poddało się władzom hitlerowskim. Z honorami wzięli oni
do „niewoli" hrabiego Bora-Komorowskiego, zbrodniczego „przywódcę" powstania.
G. Missalowa, J. Schoenbrenner, Historia Polski. Podręcznik, Warszawa 1951, t. VII s. 283-
285

Tekst nr 10
(…) powstanie było klęską dążeń do utrzymania niezależnej państwowości polskiej. Po
zniszczeniu Warszawy i wyeliminowaniu jej potencjału politycznego, intelektualnego i kul-turalnego o wiele łatwiej było narzucić Polakom władze komunistyczne i supremację
sowiecką. W Warszawie wyginęła także nowa, wykształcona i patriotyczna elita przyszłego
państwa, ale też właśnie fakt nieudzielenia pomocy powstaniu przez wojska sowieckie
uświadamiał kolejnym pokoleniom, jaki jest prawdziwy stosunek władz ZSRR do Polski, i dla-tego pamięć o warszawskim zrywie rozbudzała w społeczeństwie PRL dążenie do
odzyskania pełnej suwerenności.
Brzoza Cz., Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej, Kraków 2001, s. 387
Tekst nr 11
Potem, kiedy lepiej poznałem Polaków w Londynie, uświadomiłem sobie, że spora ich grupa
winą za upadek Powstania obarcza swoich własnych przywódców. Ten punkt widzenia
stanowił dla mnie niespodziankę, ponieważ był w znacznym stopniu zbieżny z linią polityczną
propagowaną przez reżim komunistyczny w Warszawie. W pewnym okresie pracowałem nad
kilkoma tematami - chociaż nie nad Powstaniem - z doktorem Janem Ciechanowskim,
wykształconym w Wielkiej Brytanii historykiem i autorem jednego z niewielu napisanych po
angielsku opracowań Powstania. Doktor Ciechanowski, który sam brał udział w Powstaniu i który przeszedł twardą szkołę wojny i wygnania, wykonał ogrom niezwykle ważnej pracy,
badając w zbiorach archiwalnych w Londynie dokumenty dotyczące polityki i wewnętrznych
podziałów w łonie polskiego rządu z czasu wojny oraz formułując całościową interpretację
kwestii jego odpowiedzialności za tragedię Warszawy. Według tego scenariusza zarówno
gabinet premiera Mikołajczyka, jak i przywódców wojskowego podziemia obwinia się o nierealistyczne postawy, które pociągnęły za sobą mylny osąd zarówno możliwości
zachodnich aliantów, jak i potrzeby ,,współpracy'' z Sowietami. […] Dziś powiedziałbym, że
Powstanie Warszawskie było wspaniałym zbrojnym zrywem, który przeszedł wszelkie
oczekiwania, i że decyzja o jego rozpoczęciu - choć z konieczności ryzykowna - nie była
lekkomyślna ani tym bardziej ,,zbrodnicza''. Ponadto chciałbym twierdzić, że chociaż
Powstanie upadło, to jednak szczególnych przyczyn i konsekwencji jego upadku nie można
było przewidzieć, a niewątpliwych pomyłek i błędnych ocen ze strony przywódców Powstania
nie powinno się uważać za czynnik o decydującym znaczeniu. Siły zbrojne Polski z czasu
wojny nie walczyły w pełnej izolacji. Tworzyły część potężnej koalicji aliantów, która w 1944
roku stała u progu zwycięstwa. Wszyscy członkowie sojuszu mieli swoje prawa i swoje
zobowiązania. Ale główną odpowiedzialność za funkcjonowanie koalicji ponosiła Wielka
Trójka, która uporczywie starała się zatrzymać dla siebie wszystkie strategiczne plany i wszystkie poważniejsze debaty wojskowe i polityczne. [...]
Davies N., Powstanie’44, ZNAK, Kraków 2004.

Wyświetleń: 804