Systemowe ujęcie rodziny według M. Braun-Gałkowskiej

Zdaniem M. Braun- Gałkowskiej rodzina – to „grupa ludzi związanych specjalnymi, bliskimi więzami. Rodzina jest wtedy rodziną prawdziwą, gdy łączą ją bezpośrednie ścisłe więzy i całość życia. Charakter tych więzów, ich jakość, decyduje o jakości rodziny. Jakość więzów między mężem i żoną ma znaczenie dla całej rodziny. Od tego czy ich miłość rozwija się, przeobraża i rośnie, czy zamiera zależy nie tylko los małżeństwa ale całej rodziny. Więź między małżonkami jest „solą ziemi” leżącą u podstaw rodziny i determinującą jej losy. Od niej zależy, czy rodzina będzie dobrze wypełniać swe życiowe zadania . W rodzinie zmniejszenie lub zwiększenie liczby jej członków zmienia sytuację pozostałych oraz jakiekolwiek przeobrażenie się każdego z członków rodziny ma wpływ na innych, na przykład usamodzielnienie się najstarszego dziecka nie tylko zmienia jego położenie, ale także sytuację rodziców i rodzeństwa. W rodzinie także relacje, czyli stosunki między każdymi dwoma osobami wpływają na innych. Na przykład miłość między rodzicami ma znaczenie dla dzieci, wyróżnianie przez matkę jednego z dzieci wpływa na samopoczucie pozostałych. Oddziaływanie wzajemnych więzów ma w rodzinie wyjątkową siłę” .
„Rodzina nie jest tylko sumą jednostek, które ją konstytuują, ale nową całością. Żeby ją opisać, trzeba poznać wszystkie osoby będące elementami tej całości, zmiany zachodzące w tych osobach, interakcje między innymi i zmiany zachodzące w tych interakcjach. Rodzina jest całością i dlatego powiększenie jej o nowego członka powoduje zmianę sytuacji wszystkich pozostałych. Podobnie dzieje się po odejściu z rodziny jednej osoby, której brak oddziałuje na pozostałych. Na przykład, ojciec wpływa na dziecko przez swoją obecność w rodzinie, ale również przez nieobecność".

„Każda zmiana dokonująca się w jednej osobie powoduje zmiany w całej rodzinie, na przykład choroby matki zmienia sytuacje męża i dzieci, którzy muszą swoje postępowanie dostosować do zmiany, jaka zaszła w matce. Zachowanie jednej z osób zależy od zachowania wszystkich pozostałych, a wzajemne wpływy dotyczą potrzeb, pragnień, emocji, komunikowania się. Członkowie rodziny oddziałują na siebie na zasadzie sprzężeń zwrotnych, w których zachowanie osób wzmacnia się wzajemnie i trudno ocenić, czyje zachowanie było przyczyną, a czyje skutkiem”.

Poznanie oddziaływania przyczynowego w rodzinie komplikuje się jeszcze bardziej przez to, że w interakcjach biorą udział więcej niż dwie osoby i wytwarza się cała sieć sprzężeń zwrotnych.

Każda z osób należących do rodziny ma wpływ nie tylko na interakcje w których bezpośrednio bierze udział, ale także na interakcje z innymi osobami.

„Rodzina jest systemem otwartym, a więc jej struktura i dynamika zmian nie jest zdeterminowana tylko sytuacją początkową. Sytuacja jaką można w rodzinie zaobserwować, może być następstwem różnych przyczyn, na przykład na konflikt między ojcem a dzieckiem mogło wpłynąć postępowanie dziecka, postępowanie matki, a także innych osób oraz relacje między tymi osobami. Wszystkie te oddziaływania są wzajemnie sprzężone, na przykład konflikt między rodzicami może wpłynąć na odsunięcie się dziecka od ojca, a osłabienie więzi między ojcem a dzieckiem wzmagać konflikt miedzy rodzicami.

Według M. Braun- Gałkowskiej w rodzinie działają różne „typy interakcji:
• małżeńskie (między mężem a żoną),
• rodzicielskie (miedzy rodzicami a dziećmi),
• braterskie (między dziećmi),
• kontakty ze starszym pokoleniem (kontakt małżonka z własnymi rodzicami, z rodzicami współmałżonka oraz kontakty dzieci z dziadkami)” .

„Traktując rodzinę jako system można w niej wyodrębnić podsystemy, które związane są z podstawowymi funkcjami rodziny oraz procesami w niej zachodzącymi. Można więc wyróżnić podsystemy: mąż – żona, ojciec – córka, brat – siostra itd. Jedna osoba może wchodzić w skład różnych podsystemów, będąc jednocześnie żoną, matką, córką, siostrą itd. Podsystemy mogą mieć charakter przymierza, w którym granice są elastyczne i członkowie nie kierują związku przeciwko osobie trzeciej, a jego celem jest realizacja jakiegoś zadania, na przykład przymierze męża i żony. Czasem podsystemy można określić też jako koalicje. Koalicja jest strukturą sztywną, skierowaną przeciw innemu członkowi rodziny, na przykład koalicja matki z córką przeciwko mężowi. Prócz granic wewnętrznych między podsystemami rodzina ma również granice zewnętrzne. Granice te powinny być elastyczne, umożliwiające członkom rodziny uczestniczenie w grupach społecznych, ale jednocześnie zapewniające pewna intymność rodziny. Intymność ta jest konieczna dla zachowania tożsamości różniącej rodzinę od innych rodzin, a także komunikacji wewnątrz rodzinnej, bez interwencji osób do rodziny nie należących, na przykład osób ze starszego pokolenia” .
Przymierza i koalicje wyznaczają granice wewnątrz systemu rodzinnego. Jeżeli podsystemy mają charakter przymierza, granice są elastyczne, umożliwiają bliski kontakt między wszystkimi członkami rodziny, ale jednocześnie określają związki w ramach generacji, na przykład rodziny pochodzenia, rodzice, dzieci.

„Koalicje powodują zatarcie granic między pokoleniami, łączą się z nadmiernie bliskim związkiem między dwoma osobami i wyłączeniem poza ten związek innej osoby, na przykład koalicja między matką, a dzieckiem z wyłączeniem męża”.

„Prócz granic wewnętrznych między podsystemami rodzina ma również granice zewnętrzne. Granice te powinny być elastyczne, umożliwiające członkom rodziny uczestniczenie w grupach społecznych, ale jednocześnie zapewniające pewna intymność rodziny. Intymność ta jest konieczna dla zachowania tożsamości różniącej rodzinę od innych rodzin, a także komunikacji wewnątrz rodzinnej, bez interwencji osób do rodziny nie należących, na przykład osób ze starszego pokolenia (…).
Wśród interakcji rodzinnych szczególną role odgrywa podsystem mąż – żona, gdyż od niego zależy powstanie i trwanie rodziny, a jego jakość w szczególnej mierze wpływa na jakość innych podsystemów rodzinnych. Systemowe podejście do rodziny widzi w niej nie tylko sumę jej członków, ale całość stanowiącą nową jakość. Zmiana w jednej relacji (mąż – żona) zmienia nie tylko sytuację uczestników tej relacji, nie tylko sytuację innych osób należących do rodziny, ale zmianę rodziny jako całości” .
Również D. Field uważa, że „rodzina składa się z mniejszych jednostek strukturalnych określonych jako podsystemy. Podsystemy mogą być tworzone ze względu na: generację, płeć, wiek, funkcje pełnione w rodzinie, zainteresowania itp. Tak też każdy członek rodziny należy do różnych podsystemów jednocześnie. W systemie rodzinnym wyróżnia się podsystemy: małżeństwa / rodziców, rodzeństwa / dzieci oraz podsystemy jednostkowe”.




Literatura:

1. M. Braun-Gałkowska, Psychologia domowa, Olsztyn 1987
2. M Braun-Gałkowska, W tą samą stronę – tom 2, Warszawa 1994
3. D. Fild, Osobowości rodzinne, Warszawa 1996

Wyświetleń: 1589