Aby zrozumieć rozwój aktywności plastycznej dziecka zdaniem E.Głowackiej(2007, s. 39), należy wiedzieć, jakie zmiany zachodzą w rysunkach dziecka na poszczególnych etapach jego rozwoju.
Małe dziecko zanim właściwie zacznie się komunikować za pomocą języka porozumiewa się z otoczeniem przez wytwory plastyczne. Wg B.Kuras (2005, s. 26-28) aktywność artystyczna kształtuje pamięć motoryczną i wzrokową dziecka. Dzięki procesowi twórczemu dziecko wyrazić może to, czego w inny sposób wyrazić nie potrafi lub nie chce. W twórczości plastycznej , wiele technik może służyć uaktywnieniu tłumionych uczuć, dzięki czemu napięcie ulegnie zredukowaniu. Działalność twórcza, jak również jej efekty w postaci pracy plastycznej, uczucia które towarzyszą malowaniu dają możliwość wyrównywania, kompensowania braków z innych sfer rozwoju. (Boguszewska, 2004,s.247).
Działalność plastyczna jest uznawana za jedną z najważniejszych form ekspresji dziecka, jednym z podstawowych sposobów wypowiadania się i porozumiewania. Rozwija wyobraźnię, ma duży wpływ na poziom sprawności umysłowej, pobudza twórczą aktywność. Dzięki zajęciom plastycznym dzieci rozwijają procesy psychiczne, operacje myślowe, poznają i przetwarzają informacje o otaczającym świecie, ludziach, sztuce, wzbogacają swoją osobowość o pożądane właściwości psychiczne. W rysunkach dowolnych dzieci rysują to co je w danej chwili zaciekawi. Podczas działań plastycznych obserwujemy oczekiwaną przez nas koncentrację wzroku dziecka na wykonywanych czynnościach , wydłużanie jej , śledzenie ruchów własnych rąk i pozostawionych przez dłoń . Ponadto działania sprawiające dziecku autentyczną radość wywołują u niego spontaniczne sposoby wyrażania przeżyć , emocji , zarówno w formie niewerbalnej , jak i werbalnej . Cała osoba dziecka, jego ciało i umysł biorą udział w powstawaniu nowego rysunku (Gajo, 2003, s.45).
W procesie tym uczestniczą poszczególne zmysły: wzrok, dotyk, słuch. Aktywizują się procesy poznawcze: spostrzegania, pamięci, myślenia, uwagi, wyobraźni twórczej. Dzięki silnym pozytywnym wrażeniom zmysłowym pogłębiają się procesy emocjonalne, które często stymulują zahamowaną ekspresję. Jakakolwiek działalność plastyczna umożliwia dziecku poczucie radości tworzenia. Oddziaływania terapeutyczne zajęć plastycznych mają wpływ na usprawnienie całego organizmu psychofizycznego, doskonalą koordynację motoryczną, rozluźniają napięcia nerwowe, są sposobem nawiązywania kontaktów. Tworzą sytuacje, w których nieśmiałe dzieci mogą osiągać sukcesy, likwidują kompleksy. Twórczość plastyczną dzieci charakteryzuje autentyczność przeżyć, spontaniczność, oryginalność wyrażania, wrażliwość. (Muraszko, 1995,s. 49-52).
Celem edukacji plastycznej jest stymulowanie ogólnego rozwoju dziecka. Dzięki plastyce kształci się emocjonalny, poznawczy stosunek do otoczenia. Odrębny cel stanowi również rozwijanie uczuć, wyobraźni, potrzeby obcowania z plastyką oraz zdolności do działań.
W czasie wykonywania prac plastycznych ma miejsce swoista forma ruchu, która wpływa pozytywnie na samopoczucie. Dzięki jednoczesnemu uruchomieniu wielu zmysłów dziecko zdobywa wiedze. Dziecko dzięki doświadczeniom sensorycznym otrzymuje obraz świata. Zdaniem Słobodziana (za Stawecka, 2003) byłby on nie kompletny, gdyby nie możliwość motorycznego przekształcenia go. Dzięki nim dziecko wykrywa stosunki między przedmiotami . Możliwość działań twórczych zdaniem autorki może być również formą rekompensaty różnorodnych braków.
Odnoszą sukces tworząc dziecko ma szansę wzmocnienia wiary w siebie. Markiewicz uważa, że każdy rysunek wykonany przez dziecko, bez względu na jego treść jest swoistym portretem autora( 2004/2005).
Aktywność plastyczna przybierać może różne funkcje. Może stać się sposobem poznawania tego co dziecko otacza(Anyszko,Kott,1988,s.106). W twórczości plastycznej dzieci odzwierciedlają wewnętrzne przeżycia i wiedze o otaczającej rzeczywistości społeczne, kulturowej, technicznej i przyrodniczej (Wojtowicz 2006 S. 38).
Praca plastyczna stanowi wyraz uczuć, zdolności intelektualnych , poziomu rozwoju fizycznego , świadomości percepcyjnej, pierwiastka twórczego, potrzeb estetycznych i poziomu rozwoju społecznego ( Szuściuk, 2005, s. 9-12).
Wychowanie plastyczne spełnia również funkcję terapeutyczną.
Aktywność plastyczna może budować kreatywność, ekspresyjność osoby, może sprzyjać nie tylko rozwojowi intelektualnemu a rozwijać siłę emocjonalną, powodując motywację do działania, dając pasję życia (Boguszewska, 2004 s.245)
Poprzez udział w różnych formach aktywności plastycznej, dziecko uczy wiary we własne siły, we własne możliwości twórcze. Tym sposobem przywraca się równowagę psychiczną dziecka, pobudza do swobodnego wyrażania własnych myśli i przeżyć wyzwalania napięć i bodźców wewnętrznych, których dziecko nie byłoby w stanie opowiedzieć słowami.
Każde przedszkole i oddział przedszkolny powinien udostępnić dziecku wytwory z różnych dziedzin plastyki. Mogą to być obrazki, ilustracje w książkach, kukiełki, przeźrocza, zabawki i gry stolikowe, scenografie teatru kukiełkowego, opowiadania, bajki, inscenizacje. Te wszystkie bodźce o charakterze poznawczym przyczyniają się do rozwijania działalności plastycznej, która jest powszechną potrzebą dzieci i stwarza szerokie pole dla własnej ekspresji i realizacji swoich możliwości twórczych. M.Karwowska-Struczyk uważa, że twórczość plastyczna dziecka (…)rozwija wyobraźnię, pamięć, pomaga w utrwaleniu wiedzy o przedmiotach, otoczeniu, życiu ludzi i zwierząt. Dziecko poznaje swoje możliwości, uczy się wytrwałości, ujawnia pomysłowość, oryginalność, uczy się odczuwać potrzeby innych ludzi, patrzeć na świat oczami malowanej postaci (1988). Dziecko, rysując w sposób charakterystyczny dla swojego poziomu rozwoju, uczy się wyrażania sądów i niezależności myślenia.
Realizując zajęcia plastyczne z dziećmi daje się im możliwość zaspakajania ich wielu potrzeb. Uprawianie plastyki przez dziecko jest dla niego przede wszystkim środkiem wyrazu. To, co dziecko robi w zakresie plastyki, jest ekspresją jego osobowości, środkiem komunikowania się ze światem(f.ekspresyjna). Eksperymentujące w sposób spontaniczny dziecko bywa zaskakiwane przez własne wytwory, własne możliwości, co daje mu bodźce do dalszych działań. Samodzielna praca dziecka wpływa na podniesienie samooceny(f. samopoznawcza). Operując materiałami plastycznymi dziecko poznaje nie tylko ich możliwości; w malarstwie poznaje wzajemne oddziaływanie barw, w modelowaniu -przestrzenne możliwości kształtowania przedmiotów i własne oddziaływania na nie ( f.eksploracyjna). W rysunku dziecko, oprócz doznawania różnego rodzaju emocji pozytywnych, wyzbywa się zbędnych lęków i napięć ( f. katarktyczna) .
Jaki jest stan emocjonalny poziom rozwoju intelektualnego, jak dziecko spostrzega świat, co jest dla niego istotne, co je cieszy a co niepokoi. Nauczyciel mając bezpośredni kontakt z dzieckiem może odczytać charakterystyczne znaki emocjonalne czy rozwojowe zawarte w wytworach. Zauważone deficyty może wyrównać, przeciwdziałać niepokojącym zmianom i co bardzo ważne stymulować sfery lepiej rozwinięte( Minte, 1995, s. 24)
Działania plastyczne wpływają na rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijają zdolności manualne oraz procesy zapamiętywania i obserwacji( f. psychomotoryczna).
Działania plastyczne mogą spełniać wyżej wymienione funkcje przy zaistnieniu określonych warunków. Według R. Glotona i C.Clero, aby mogła nastąpić twórcza ekspresja dziecka, muszą być spełnione trzy podstawowe warunki:
- motywacja wewnętrzna - najbardziej naturalną motywacją wewnętrzną dziecka jest potrzeba konkretyzacji swego wewnętrznego świata w formach, które zachwycają;
- klimat porozumienia - grupowa, wzajemna pomoc, jaką okazują sobie dzieci podczas pracy;
- potrzeba wolności - aktywność twórcza może być w pełni realizowana wyłącznie w nastroju swobodnym (Gloton, Clero 1989) Podobnie uważa wielu innych autorów. Wg S.Popka (1985, s. 93-102) dla dziecka istotny jest nie efekt ale sam proces twórczy. Malowanie, rysownie, konstruowanie angażują dziecko psychicznie i fizycznie. Zdaniem autorki psychoterapeutyczne funkcje stanowi proces tworzenia, wytwory pracy dziecka natomiast są śladem rezultatem procesu. O terapeutycznej funkcji działalności plastycznej mówić możemy w przypadku gdy owa działalność nie jest niczym ograniczana.
Bez wątpienia działalność ta daje ujście dla energii, uspokaja, odpręża, rozładowuje napięcie emocjonalne i mięśniowe. Działania plastyczne podejmowane z dziećmi w formie wspólnej zabawy spełniają jeszcze jedną ważną rolę – ułatwiają nawiązywanie kontaktu emocjonalnego, sprzyjają budowaniu właściwych relacji nauczyciel – dziecko co również nie pozostaje bez znaczenia w każdej pracy pedagogicznej. Zajęcia plastyczne są szansą na podjęcie działalności twórczej, na nadanie szerszego sensu swojemu istnieniu oraz na twórcze współdziałanie w grupie. Poprzez aktywne uczestnictwo zajęciach plastycznych dziecko zmniejsza napięcie psychofizyczne, odblokowuje hamowane emocje i napięcia.
Ma możliwość odprężenia się oraz wyzwolenia wewnętrznej radości. Jednocześnie daje możliwość nauki panowania nad własnym ciałem oraz ruchami nim wykonywanymi, a stosowanie różnorodnych technik plastycznych powoduje pozytywne zmiany ustrojowe, poprawia funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego oraz mięśni, kości i więzadeł. Przede wszystkim usprawniane są mięśnie ręki. Zajęcia plastyczne mają ogromny wpływ na ćwiczenie i doskonalenie koordynacji wzrokowo - ruchowej. Dokonuje się ono podczas uświadamiania uczestnikom zajęć zależności istniejącej między kartką papieru a elementami na niej rozmieszczonymi. Tym samym usprawniana jest orientacja przestrzenna i percepcja wzrokowa.
Zdaniem A.Lech (2004 s. 11-13) dzieci bez względu na swój poziom umysłowy mają okazję przeżyć sukces, zostać zauważone i docenione, osiągnięcia plastyczne podnoszą ich poziom samooceny i samoakceptacji. Dzieci nabywają pewności siebie, co ułatwia im odblokowanie zahamowań i lęków w nawiązywaniu kontaktów społecznych, w podejmowaniu nowych działań i pokonywaniu trudności. Ta forma działalności często wprowadza dzieci w dobry nastrój i przynosi odprężenie. Dostarcza silnych pozytywnych wrażeń zmysłowych i doznań emocjonalnych pozostawiając w ich psychice trwałe ślady. Pozytywnie wpływa na rozwój ich osobowości. Jest motywacją do dalszej twórczej działalności, która jest wielką przygodą kończącą się zawsze sukcesem i radością.
Dziecko rysując przechodzi proces, wynikiem którego jest nowa, oryginalna jakość.
W wyniku rozwoju rysunkowego wypracowuje system znaków, które różnicuje stylistycznie, zależnie od poziomu swoich ogólnych umiejętności, zdolności w tym zdolności plastycznych oraz wiedzy ogólnej o świecie i przedmiotach.
Twórczość rysunkowa wyraża się poprzez rozwój umiejętności organizacji percepcyjnej rysunku. W pracy plastycznej krystalizuje się doświadczenie zmysłowe, umysłowe, językowe i działanie. Dziecko podświadomie gromadzi różnorodne przeżycia i doświadczenia, których intensywność wymaga rozładowania. Dziecko czyni to poprzez słowo, gest, działalność muzyczną lub plastyczna. Formy te pozwalają na nawiązanie kontaktu i przekazanie tego co dla dziecka ważne. (Natorff, Wasiluk, 1995 s.19).
Reasumując, aktywne uczestnictwo w zajęciach plastycznych doprowadza do szeregu pozytywnych zmian:
-usprawniania manualnego; -rozwijania koordynacji wzrokowo - ruchowej; -wydłużania okresu koncentracji uwagi; -wyrównywania braków i ograniczeń psychofizycznych;
-rozwoju osobowości; -wzrostu własnej kreatywności; obniżenia napięć nerwowych, uspokojenia i wyciszenia; pełniejszego i swobodniejszego wypowiadania się; pobudzania i rozwoju wyobraźni; uwolnienia i odreagowania nagromadzonych emocji; aktywowania sfery komunikacji niewerbalnej; rozwijania własnych działań twórczych; pozawerbalnego porozumiewania się; uzewnętrznienia świata własnych przeżyć i odczuć; zaspokojenia potrzeb: akceptacji, bezpieczeństwa, współuczestnictwa, bycia rozumianym i docenianym; pobudzenia sensorycznego - wielozmysłowego postrzegania świata; akceptacji siebie i innych; zwiększenia poziomu samowiedzy i akceptacji siebie; tworzenia pozytywnych nawyków i reakcji.

Wyświetleń: 562