Katalog

Małgorzata Zrebny, 2014-02-07
Zawiercie

Język polski, Konspekty

scenariusz lekcji Średniowieczna skarga Matki Boskiej czyli Lament świętokrzyski

- n +

CELE:
• poszerzenie wiedzy na temat literatury średniowiecza
• poznanie oryginalnego średniowiecznego utworu lirycznego i jego kontekstów;
• poznanie średniowiecznego motywu literackiego i ikonograficznego
• kształcenie umiejętności analizy i interpretacji poezji na poziomie dosłownym i symbolicznym
• poznanie pojęć: plankt, doloryzm, pasja, pieta, inscipt
• budowanie własnych wypowiedzi o tekście;
• kształtowanie wrażliwości estetycznej;
• kształcenie swobodnego wypowiadania się uczniów na temat sztuki,
• obserwacja zjawisk literackich i malarskich,
FORMA:
• praca indywidualna,
• praca w grupach.
METODA:
• praca z tekstem poetyckim.
• wykład
• dyskusja
• przekład intersemiotyczny
• heureza
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
• tekst Lament Świętokrzyski
• wizerunki Matki Boskiej w malarstwie średniowiecznym
• nagranie audio Lamentu świętokrzyskiego – recytacja w wyk. Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Wprowadzenie
• odsłuchanie recytacji Lamentu świętokrzyskiego – recytacja w wyk. Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej
• omówienie obrazu "Miłość Ukrzyżowana” Duccio di Buoninsegna z XIII w. Obraz ten stał się tematem medytacji
jednej z najpiękniejszych staropolskich pieśni o Krzyżu.

2. Odczytanie tekstu Lamentu świętokrzyskiego
3. Wskazanie kontekstu biblijnego:
• fragment Ewangelii św. Jana; topos Matki Boskiej Bojącej

4. Przedstawienie genezy powstania tekstu. (wykład nauczyciela)

• Lament świętokrzyski znany jest również jako Żale Matki Boskiej pod krzyżem; Posłuchajcie Bracia Miła; lub Plankt świętokrzyski Tekst jest uważany za jedno z największych arcydzieł lirycznych epoki. Był wzorowany na łacińskiej pieśni "Stabat Mater Dolorosa(XIII Włochy). Pierwsza polska wersja z XV w - "Żale matki Boskiej pod krzyżem" czyli "Lament świętokrzyski" znajduje się w zbiorze "Pieśni Łysogórskich". Tekst Lamentu świętokrzyskiego pochodzi z klasztoru benedyktyńskiego na Łysej Górze. Obraz jest przesycony krwią ( słowo "krew/ krwawy" pojawia się w utworze 5 razy, z czego 4 razy w 3 pierwszych strofach). Wiersz ten jest przykładem insciptu - autor nie nadał mu konkretnego tytułu, a za tytuł często służy pierwszy wers wiersza.

5. Wyjaśnienie terminu plankt

• Planctus, plankt (z łac. planctus – narzekanie, płacz) – charakterystyczny dla literatury średniowiecznej utwór, w którym wyraża się żal po zmarłej osobie i wzywa do współuczestnictwa w cierpieniu. Plankty miały dość swobodną kompozycję i mogły znacząco się różnić między sobą.Plankty stanowiły często część liturgii Wielkiego Piątku, wykorzystywane też były w misteriach pasyjnych.

6. Ćwiczenie 1. Uczniowie wykonują następujące polecenia: (praca w grupach)

a. ustal podmiot liryczny wiersza;
b. określ kompozycję wiersza;
c. znajdź środki stylistyczne i określ ich funkcje,
d. oznacz rymy,

Uczniowie – liderzy grup relacjonują opracowane zagadnienia:
Wiersz jest monologiem Matki Boskiej skierowanym do ludzi ("bracia miłe"). Ma kompozycję trójdzielną. Pierwsze dwie strofy, to monolog Matki skierowany do ludzi.. Rozkazująca forma i bezpośredni zwrot do ludzi sugeruje stan Jej uczuć: osamotnienie, bezsilność, pragnienie zrozumienia dla dokonującej się tragedii. Forma tej części wiersza jest wyraźnie ascetyczna: tylko epitety, prostota wypowiedzi i rytmiczność. Trzy następne strofy - najbardziej ekspresyjny i wzruszający dramat Marii uczestniczącej w cierpieniu Syna. Związki frazeologiczne są wyraziste, epitety wymowne, np.: "zamęt ciężki" "ciężka moja chwila", "krwawa godzina", "rozkrwawione me miłe narodzenie". W trzeciej strofie występują zdrobnienia, powtórzenia wskazujące na macierzyńską miłość: "synek miły", "moja nadzieja miła"; frazy wyrażające współczucie Matki w cierpieniu Syna, np.: "rozdziel z matką swoja rany"; sugestywny i ekspresywny obraz bezsilności kobiety pragnącej pomóc dziecku np.: "picia wołasz". Wstępna strofa części II ma w miarę dokładne rymy. Trzecia część utworu ma inny układ sylab i inne ułożenie rymów. Zbudowana jest na zasadzie kontrastu narodzin i śmierci. Występuje hiperbola: "Sprochniało we mnie ciało i wszytki kości". Epilog - inwokacja do wszystkich matek nadająca utworowi wymiar uniwersalny. Słowami: "Proścież Boga" Matka Boska zwraca się do kobiet, aby nie musiały przeżywać nieszczęścia swych dzieci i sygnalizuje więź ze wszystkimi matkami.

7. Postawienie pytanie interpretacyjnego: Jak Matka Boska przedstawiona jest w "Lamencie świętokrzyskim" i jaką funkcję pełni ta kreacja?

Odpowiedzi uczniów:
Lament świętokrzyski to portret Matki Boskiej, cierpiącej i lamentującej matki. Jest to obraz kobiety, jednej z wielu matek, nie postaci świętej, ale ludzkiej, która nie ma wpływu na losy syna, nie może mu pomóc. Wiersz ten jest zapisem wewnętrznych przeżyć postaci. Pozwala wczuć się w psychikę nieszczęśliwej matki, która przeżywa wielość uczuć; gniew, ból, żal, uczucie bezradności. Bohaterowie utworu zostali wykreowani na zwykłych ludzi, dlatego ich cierpienie jest bliskie każdemu człowiekowi.

8. Ćwiczenie 2: Interpretacja Piety watykańskiej Michała Anioła.

9. Ćwiczenie 3 (językowe) . Uczniowie wypisują archaizmy klasyfikując na:

• archaizmy fonetyczne: ………………………………
• archaizmy leksykalne: ………………………………
• archaizmy fleksyjne: ………………………………..
• archaizmy słowotwórcze: …………………………..
• archaizmy składniowe: …………………………….

10. Praca domowa: Odpowiedz na poniższe pytania weryfikujące twoją wiedzę:


a. wyraz, konstrukcja składniowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia …………………………………………………
b. ludzki wymiar cierpienia Matki Boskiej to sfera…………………………………………………………………………………………………
c. podmiot liryczny Lamentu świętokrzyskiego to ………………………………………………………………………………………………
d. utwór średniowieczny, w którym wyraża się cierpienie po zmarłej osobie …………………………………………………….…
e. jest aniołem zwiastowania i zmartwychwstania; zwraca się od niego cierpiąca Matka Boska …………………..…………
f. tekst związany tematycznie Biblią, lecz nieuznany przez Kościół chrześcijański za kanoniczny………………………………
g. w sztukach plastycznych przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa…………………

b. Dwa wizerunki Matki Bożej w Bogurodzicy i Lamencie świętokrzyskim. Dokonaj krótkiej analizy porównawczej postaci Matki
Boskiej. (dla uczniów chętnych)


Załącznik nr 1
a. archaizm
b. profanum
c. Matka Boska
d. Planctus
e. Gabriel
f. apokryf
g. pieta


Załącznik nr 2
archaizmy fonetyczne
• obiecował- obiecywał
• kcęc- chcę
• mój- mój,
• skorżyc- skarżyć,
• głowka – główka,
• żenie –żonie,
• sprochniało- spróchniało

archaizmy leksykalne
• żądne maciory – drogie matki,
• zamętek- smutek,
• jele – jaki;
• krasnym- pięknym
• gody – wesele
• pozory -widoki

archaizmy fleksyjne
• nadzieja – nadziejo
• wisa – wisi
• bracia miła- mianownik w formie wołacza
• jednegociem – jednego;
• tegociem- tego

archaizmy słowotwórcze
• dziatki -dzieci,
• Żydowin - Żyd

archaizmy składniowe
• Przemow k Matce- przemów do matki

Wyświetleń: 4275


Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione.