Katalog Małgorzata Zrebny, 2014-02-07 Zawiercie Język polski, Konspekty scenariusz lekcji Średniowieczna skarga Matki Boskiej czyli Lament świętokrzyskiCELE: • poszerzenie wiedzy na temat literatury średniowiecza • poznanie oryginalnego średniowiecznego utworu lirycznego i jego kontekstów; • poznanie średniowiecznego motywu literackiego i ikonograficznego • kształcenie umiejętności analizy i interpretacji poezji na poziomie dosłownym i symbolicznym • poznanie pojęć: plankt, doloryzm, pasja, pieta, inscipt • budowanie własnych wypowiedzi o tekście; • kształtowanie wrażliwości estetycznej; • kształcenie swobodnego wypowiadania się uczniów na temat sztuki, • obserwacja zjawisk literackich i malarskich, FORMA: • praca indywidualna, • praca w grupach. METODA: • praca z tekstem poetyckim. • wykład • dyskusja • przekład intersemiotyczny • heureza ŚRODKI DYDAKTYCZNE: • tekst Lament Świętokrzyski • wizerunki Matki Boskiej w malarstwie średniowiecznym • nagranie audio Lamentu świętokrzyskiego – recytacja w wyk. Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Wprowadzenie • odsłuchanie recytacji Lamentu świętokrzyskiego – recytacja w wyk. Teresy Budzisz-Krzyżanowskiej • omówienie obrazu "Miłość Ukrzyżowana” Duccio di Buoninsegna z XIII w. Obraz ten stał się tematem medytacji jednej z najpiękniejszych staropolskich pieśni o Krzyżu. 2. Odczytanie tekstu Lamentu świętokrzyskiego 3. Wskazanie kontekstu biblijnego: • fragment Ewangelii św. Jana; topos Matki Boskiej Bojącej 4. Przedstawienie genezy powstania tekstu. (wykład nauczyciela) • Lament świętokrzyski znany jest również jako Żale Matki Boskiej pod krzyżem; Posłuchajcie Bracia Miła; lub Plankt świętokrzyski Tekst jest uważany za jedno z największych arcydzieł lirycznych epoki. Był wzorowany na łacińskiej pieśni "Stabat Mater Dolorosa(XIII Włochy). Pierwsza polska wersja z XV w - "Żale matki Boskiej pod krzyżem" czyli "Lament świętokrzyski" znajduje się w zbiorze "Pieśni Łysogórskich". Tekst Lamentu świętokrzyskiego pochodzi z klasztoru benedyktyńskiego na Łysej Górze. Obraz jest przesycony krwią ( słowo "krew/ krwawy" pojawia się w utworze 5 razy, z czego 4 razy w 3 pierwszych strofach). Wiersz ten jest przykładem insciptu - autor nie nadał mu konkretnego tytułu, a za tytuł często służy pierwszy wers wiersza. 5. Wyjaśnienie terminu plankt • Planctus, plankt (z łac. planctus – narzekanie, płacz) – charakterystyczny dla literatury średniowiecznej utwór, w którym wyraża się żal po zmarłej osobie i wzywa do współuczestnictwa w cierpieniu. Plankty miały dość swobodną kompozycję i mogły znacząco się różnić między sobą.Plankty stanowiły często część liturgii Wielkiego Piątku, wykorzystywane też były w misteriach pasyjnych. 6. Ćwiczenie 1. Uczniowie wykonują następujące polecenia: (praca w grupach) a. ustal podmiot liryczny wiersza; b. określ kompozycję wiersza; c. znajdź środki stylistyczne i określ ich funkcje, d. oznacz rymy, Uczniowie – liderzy grup relacjonują opracowane zagadnienia: Wiersz jest monologiem Matki Boskiej skierowanym do ludzi ("bracia miłe"). Ma kompozycję trójdzielną. Pierwsze dwie strofy, to monolog Matki skierowany do ludzi.. Rozkazująca forma i bezpośredni zwrot do ludzi sugeruje stan Jej uczuć: osamotnienie, bezsilność, pragnienie zrozumienia dla dokonującej się tragedii. Forma tej części wiersza jest wyraźnie ascetyczna: tylko epitety, prostota wypowiedzi i rytmiczność. Trzy następne strofy - najbardziej ekspresyjny i wzruszający dramat Marii uczestniczącej w cierpieniu Syna. Związki frazeologiczne są wyraziste, epitety wymowne, np.: "zamęt ciężki" "ciężka moja chwila", "krwawa godzina", "rozkrwawione me miłe narodzenie". W trzeciej strofie występują zdrobnienia, powtórzenia wskazujące na macierzyńską miłość: "synek miły", "moja nadzieja miła"; frazy wyrażające współczucie Matki w cierpieniu Syna, np.: "rozdziel z matką swoja rany"; sugestywny i ekspresywny obraz bezsilności kobiety pragnącej pomóc dziecku np.: "picia wołasz". Wstępna strofa części II ma w miarę dokładne rymy. Trzecia część utworu ma inny układ sylab i inne ułożenie rymów. Zbudowana jest na zasadzie kontrastu narodzin i śmierci. Występuje hiperbola: "Sprochniało we mnie ciało i wszytki kości". Epilog - inwokacja do wszystkich matek nadająca utworowi wymiar uniwersalny. Słowami: "Proścież Boga" Matka Boska zwraca się do kobiet, aby nie musiały przeżywać nieszczęścia swych dzieci i sygnalizuje więź ze wszystkimi matkami. 7. Postawienie pytanie interpretacyjnego: Jak Matka Boska przedstawiona jest w "Lamencie świętokrzyskim" i jaką funkcję pełni ta kreacja? Odpowiedzi uczniów: Lament świętokrzyski to portret Matki Boskiej, cierpiącej i lamentującej matki. Jest to obraz kobiety, jednej z wielu matek, nie postaci świętej, ale ludzkiej, która nie ma wpływu na losy syna, nie może mu pomóc. Wiersz ten jest zapisem wewnętrznych przeżyć postaci. Pozwala wczuć się w psychikę nieszczęśliwej matki, która przeżywa wielość uczuć; gniew, ból, żal, uczucie bezradności. Bohaterowie utworu zostali wykreowani na zwykłych ludzi, dlatego ich cierpienie jest bliskie każdemu człowiekowi. 8. Ćwiczenie 2: Interpretacja Piety watykańskiej Michała Anioła. 9. Ćwiczenie 3 (językowe) . Uczniowie wypisują archaizmy klasyfikując na: • archaizmy fonetyczne: ……………………………… • archaizmy leksykalne: ……………………………… • archaizmy fleksyjne: ……………………………….. • archaizmy słowotwórcze: ………………………….. • archaizmy składniowe: ……………………………. 10. Praca domowa: Odpowiedz na poniższe pytania weryfikujące twoją wiedzę: a. wyraz, konstrukcja składniowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia ………………………………………………… b. ludzki wymiar cierpienia Matki Boskiej to sfera………………………………………………………………………………………………… c. podmiot liryczny Lamentu świętokrzyskiego to ……………………………………………………………………………………………… d. utwór średniowieczny, w którym wyraża się cierpienie po zmarłej osobie …………………………………………………….… e. jest aniołem zwiastowania i zmartwychwstania; zwraca się od niego cierpiąca Matka Boska …………………..………… f. tekst związany tematycznie Biblią, lecz nieuznany przez Kościół chrześcijański za kanoniczny……………………………… g. w sztukach plastycznych przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa………………… b. Dwa wizerunki Matki Bożej w Bogurodzicy i Lamencie świętokrzyskim. Dokonaj krótkiej analizy porównawczej postaci Matki Boskiej. (dla uczniów chętnych) Załącznik nr 1 a. archaizm b. profanum c. Matka Boska d. Planctus e. Gabriel f. apokryf g. pieta Załącznik nr 2 archaizmy fonetyczne • obiecował- obiecywał • kcęc- chcę • mój- mój, • skorżyc- skarżyć, • głowka – główka, • żenie –żonie, • sprochniało- spróchniało archaizmy leksykalne • żądne maciory – drogie matki, • zamętek- smutek, • jele – jaki; • krasnym- pięknym • gody – wesele • pozory -widoki archaizmy fleksyjne • nadzieja – nadziejo • wisa – wisi • bracia miła- mianownik w formie wołacza • jednegociem – jednego; • tegociem- tego archaizmy słowotwórcze • dziatki -dzieci, • Żydowin - Żyd archaizmy składniowe • Przemow k Matce- przemów do matki Wyświetleń: 4275
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |