Zabawka czynnikiem ułatwiającym powstawanie i utrwalanie więzi grupowej

Wielu psychologów i filozofów podkreśla, iż wszelkie działanie, czynność człowieka, praca ma charakter społeczny. Działanie człowieka zawsze jest powiązane z działaniem innych osób. W toku rozwoju następuje socjalizacja, uspołecznienie działania ludzkiego; przechodzenie od czynności indywidualnych do zespołowych. Aspekt społeczny działania ludzkiego jest wpisany w prace człowieka, choćby to była praca samotnika.
Działalność dziecka, aktywność małego człowieka przejawia się w zabawie. Najpierw bawi się samotnie. Poznaje świat rzeczy, ale i samo działanie sprawia mu przyjemność. Cieszy się, kiedy poznaje, że jest sprawca dźwięku, szmeru, ruchu. Stąd wynika manipulowanie przedmiotami i równocześnie pierwsze ćwiczenie ruchu. Pierwsze zabawy we dwoje są działaniem równoległym, obok siebie. Socjalizacja działania na tym etapie polega na wymianie informacji, naśladownictwie.
Dzieci czteroletnie zwracają większą uwagę niż młodsze na zachowanie się innych dzieci. Już się nie tylko widzą, ale też zmieniają swoje zachowanie zabawowe pod wpływem współtowarzyszy zabawy. Choć bawią się sami, jednakże w wyraźnym kontekście z innymi. Dopiero przywódca w zabawie powoduje przyspieszenie socjalizacji działań dzieci. Nadaje on bowiem ton zabawie, inicjuje pomysły, które inni wykonują, naśladują, czekają na hasło i chętnie mu ulegają. Zaczyna się podział ról i naśladownictwo. W sposób wyraźny występuje to u pięciolatków i rozwija się w grupie wyższej. Uczestnicy zabawy już są zdolni do podporządkowania się zabawie, wyrażają gotowość poddania się ogólnemu planowi zabawy. W rozwoju zabaw u dzieci przedszkolnych niemal równolegle występuje wzrost organizacji i socjalizacji w działaniu zabawowym. Szczególnie wyraźnie daję się to zauważyć u dzieci pięcioletnich i sześcioletnich. Zachowanie się innego dziecka powoduje podjęcie akcji zabawowej. Społecznie ukierunkowanie działanie polega na interakcji, na współdziałaniu z innymi; dzieci potrzebują towarzystwa rówieśników. Najważniejszą przy tym cechą jest sama umiejętność współdziałania społecznego, bez zbytniego popadania w zależność od poleceń wychowawczyni, czy też od dziecięcych przywódców zabaw.
Uspołecznienie działania, współdziałania wpływa na przemianę samych uczestników wspólnych zabaw. Powstaje nawyk, umiejętność współpracy, a do tego jest potrzebne nie tylko dostrzeganie drugiego, tolerowanie jego obecności, ale także i przede wszystkim zaakceptowanie tego drugiego w działaniu, uznaniu jego potrzeby, a później także innych wartości, które dziecko powoli dostrzega. Ten drugi jest fajny, dużo umie, jest cierpliwy, nie niszczy, jest wytrwały, nie przerywa zabawy, nie odchodzi od zabawy i jest pomysłowy. Na tym opiera się współdziałanie, na wcześniejszym łatwym porozumiewaniu się w toku zabawy.
Trudno mówić o zespole wśród dzieci przedszkolnych, ale z całą pewnością u pięciolatków i sześciolatków wytwarzają się grupy czteroosobowe czy pięcioosobowe, które dochodzą do wysokiego stopnia wzajemnego uznania siebie we współdziałaniu i najczęściej garną się do wspólnej zabawy. Wokół takich grup krążą niewątpliwie tzw. wolne elektrony, ale można już wówczas mówić o uspołecznieniu w działaniu, o socjalizacji, o społecznym współdziałaniu. Oczywiście, że z tym łączy się uznawanie reguł, zasad wspólnej zabawy, wspólnego działania, przyjmowania wyznaczonych i dobrowolnie przyjętych ról oraz wysokie poczucie odpowiedzialności za powierzoną rolę, która jest częścią większej całości.
Tym, co skłania dzieci do wspólnej zabawy, do współdziałania w zabawie jest zabawka. To ona skupia uwagę dzieci, zachęca do brania udziału w zabawie, to ona nakłania do brania ról w zabawach tematycznych. Sprawia, że ktoś chce być sklepowym, lekarzem, strażakiem, kierowcą, nauczycielem itp. Zabawka przyucza do uznania realności zabawy, realności rzeczy, które wymagają, aby zabawa rozpoczęta była zakończona.
Zabawki, szczególnie dydaktyczne, są tak zaplanowane, aby skupiały grupę - są przeznaczone dla placówek wychowania zbiorowego i tam spełniają swoją rolę w uspołecznieniu dzieci w toku zabaw. Zabawka powoduje, że dzieci po zabawie, poza przedszkolem zaczynają myśleć, wspominać lub pragnąć przyszłej zabawy, wspólnego przebywania między sobą w swojej grupie. Zabawka zatem, nie tylko wpływa na rozwój psychofizyczny dziecka, ale jest czynnikiem, który ułatwia powstawanie grup zabawowych i utrwalanie więzi zabawowej między jej uczestnikami, czyli skłania do współdziałania. Wydaje się, iż zabawka sprawia coś więcej niż tylko powstawanie więzi w trakcie zabawy; powoduje przeobrażenie samej psychiki dziecięcej - otwarcie jej na drugiego. W wyniku bowiem tego współdziałania powstają bardzo emocjonalnie przeżywane pierwsze objawy życzliwości, sympatii, głębokiego zainteresowania drugim dzieckiem. To są na pewno przejawy rozwoju psychicznego dziecka, jego myśli, woli i uczuć. Wszystko to odbywa się w trakcie akcji zabawowej, obowiązkowych czynności porządkowych w przedszkolu lub szkole. Ogromną rolę w tym procesie uspołecznienia odgrywa zabawka.

Bibliografia:
1. M. Dunin-Wąsowicz, O zabawce w ręku dziecka, Wydawnictwo "Watra" Warszawa 1977
2. W. Hajnicz, Rozwój organizacji zabaw dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP,
Warszawa 1982
3. E. B. Hurlock, Rozwój dziecka, Warszawa, 1985

Opracowanie: mgr Marzena Braciszewska

Wyświetleń: 626