Wyniki ostatnich międzynarodowych testów PISA (2009) stawiają Niemcy wciąż w czołówce krajów Europy, jednak w ogólnym rankingu zajmują bardziej odległe miejsca: w czytaniu ze zrozumieniem – 20 miejsce, w matematyce – 16, a w naukach przyrodniczych 13 miejsce, przy czym, w porównaniu z rokiem 2006, wyniki punktowe nieznacznie się poprawiły, a miejsca w rankingu praktycznie pozostały bez większych zmian.

Kształt systemu edukacji w Niemczech uwarunkowany jest w dużym stopniu rozwiązaniami ustrojowymi. Poszczególne landy mają prawo decydować o szkolnictwie powszechnym i wyższym, o edukacji dorosłych i edukacji ustawicznej.

Od 2001 roku, w wyniku rekomendacji Konferencji Ministrów Edukacji, Nauki i Kultury Krajów Związkowych Republiki Federalnej Niemiec, kształcenie ustawiczne zostało uznane za integralną część systemu edukacji, ze szczególnym naciskiem na rozwój osobisty w ramach uczenia się przez całe życie.

W Niemczech funkcjonuje czterostopniowy system powszechnej edukacji. Obowiązek szkolny obejmuje dzieci i młodzież w wieku od 6 do 16 lat.
Dzieci młodsze, w wieku od kilku miesięcy, mogą uczęszczać do przedszkoli, jednak nie jest to obowiązek. Przedszkola są w większości publiczne i bezpłatne.

Struktura szkolnictwa w Niemczech:
1) I etap edukacyjny (Primarbereich)
2) II etap edukacyjny (Sekundarbereich I)
3) III etap edukacyjny (Sekundarbereich II)
4) IV etap edukacyjny (Tertiärbereich)
W niektórych źródłach do tych etapów dodaje się V etap edukacyjny (Quartärbereich), czyli edukację dorosłych.

I etap edukacyjny (Primarbereich)
Edukacja obowiązkowa zaczyna się od szkoły podstawowej (Grundschule), gdzie uczęszczają dzieci w wieku od 6 roku życia. Nauka w szkole podstawowej trwa cztery lata.

II etap edukacyjny (Sekundarbereich I)
II etap edukacyjny trwa 5 lub 6 lat. W zależności od landu, uczniowie mają do wyboru następujące szkoły:
1) Gymnasium – trwa w sumie 9 lat, przygotowuje do matury i dalszego kształcenia; z tym że po 6 latach (ukończeniu 16 lat) uczniowie mogą kontynuować naukę na poziomie Oberstufe lub zrezygnować z dalszej nauki
2) Realschule – trwa 6 lat, kończy się egzaminem Mittlere Reife, po którym uczniowie mogą się dalej kształcić zawodowo
3) Hauptschule – trwa 5 lat, kończy się egzaminem Hauptschulabschluss, po którym uczniowie mają do wyboru różne możliwości kształcenia zawodowego

III etap edukacyjny (Sekundarbereich II)
III etap edukacyjny to szkoły ogólnokształcące (Gymnasiale Oberstufe) lub zawodowe.
Nauka w szkołach ogólnokształcących kończy się maturą. Istnieją też szkoły ogólnokształcące ukierunkowane zawodowo (Fachgymnasium, Fachoberschule), których absolwenci są na ogół przygotowani do dalszej nauki w wyższych szkołach zawodowych.
System kształcenia zawodowego na poziomie średnim jest bardzo zróżnicowany. Istnieje wiele typów szkół i kwalifikacji, jakie oferują.
Na uwagę zasługuje tzw. system dualny, który pozwala łączyć naukę z pracą zawodową. Nauka w takich szkołach trwa trzy lata, przy czym już po pierwszym roku uczniowie uczą się i jednocześnie pracują.

IV etap edukacyjny (Tertiärbereich)
IV etap edukacyjny (Tertiärbereich) obejmuje uniwersytety, politechniki i inne szkoły wyższe. Nauka trwa od trzech do 5 lat i kończy się dyplomem ukończenia danej szkoły.

Poza 4-etapowym systemem szkolnictwa istnieje edukacja dorosłych (Quartärbereich, Weiterbildung, Erwachsenenbildung), która może przybierać formy kształcenia ogólnego lub zawodowego. Jej rola, w związku z rekomendacją Konferencji Ministrów Edukacji, Nauki i Kultury Krajów Związkowych Republiki Federalnej Niemiec dotyczącą uczenia się przez całe życie, stale rośnie.

Pierwotnym celem kształcenia dorosłych była odpowiedź na wciąż nowe potrzeby edukacyjne państwa, społeczeństwa i gospodarki i dopasowanie kwalifikacji do potrzeb rynku.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat na znaczeniu zyskuje szersze rozumienie uczenia się przez cale życie.
Nacisk przesunął się na rozwój osobisty, w związku z czym sformułowano następujące cele:
 pobudzenie motywacji do ciągłego kształcenia,
 nabycie kompetencji koniecznych dla uczenia się przez całe życie,
 korzystanie ze zorganizowanych form kształcenia oraz nowo powstających możliwości.

Edukacja dorosłych mieści się w kompetencjach zarówno rządu, jak i poszczególnych landów.

Poszczególne landy są odpowiedzialne za:
 kształcenie ustawiczne ogólne,
 kształcenie ustawiczne prowadzące do zdobycia kwalifikacji / zdania egzaminów kończących jakiś etap edukacyjny,
 kształcenie ustawiczne na poziomie akademickim,
 kształcenie ustawiczne kulturalne i obywatelskie,
 niektóre elementy zawodowego kształcenia ustawicznego.

Instytucje oferujące szkolenia i kursy dla dorosłych to głównie lokalne centra edukacji dorosłych (Volkshochschulen). Centra te oferują regularnie szeroką gamę kursów ogólnych.

Pozostałe instytucje edukacji dorosłych to:
 Centrum Edukacji Obywatelskiej,
 różne szkoły wieczorowe, przygotowujące na ogół do egzaminów kończących jakiś etap edukacyjny; mogą to być szkoły ogólne lub zawodowe. Na ogół kursy prowadzą istniejące szkoły, w ramach kursów wieczorowych,
 instytucje oferujące edukacje na odległość,
 akademie zawodowe (Berufsakademien).


Kształcenie na odległość pozwala zatrudnionym dorosłym na podjęcie elastycznej formy kształcenia.
Wszystkie kursy na odległość w Niemczech muszą być zaaprobowane przez Centralne Biuro Edukacji na Odległość.
Z tej formy kształcenia do roku 2008 korzystało już w samych Niemczech ponad 223 tys. osób. Treść kursów jest bardzo różnorodna: nauki społeczne, pedagogika, psychologia, języki obce, biznes, matematyka, ale też np. prowadzenie domu.

Droga drugiej szansy przeznaczona jest dla pracujących zawodowo przez co najmniej dwa lata przed przyjęciem na kurs, w wieku co najmniej 19 lat oraz legitymujących się dyplomem ukończenia Hauptschule lub Realschule i pozwala im na dalszą naukę i zdobycie lepszych kwalifikacji. Kursy dla tych osób zazwyczaj oferowane są przez wspomniane lokalne centra edukacji dorosłych (Volkshochschulen).

Koncepcja uczenia się przez całe życie zyskała w Niemczech bardzo dużą akceptację: ponad 90% dorosłych obywateli Niemiec wyraża pogląd, że każdy powinien być gotowy do permanentnego kształcenia; 42% z nich bierze udział w zorganizowanych formach dalszej edukacji.

Mimo wielu rozwiązań charakterystycznych jedynie dla edukacji dorosłych w Niemczech, niemiecka i międzynarodowa koncepcja edukacji ustawicznej maja pewne elementy wspólne. Są to głównie:
 akcentowanie aktywnej autoedukacji,
 odpowiedzialność jednostki za własny rozwój,
 elastyczność i decentralizacji narodowych systemów kształcenia,
 włączanie nowoczesnych technologii do edukacji.




Bibliografia:

Bildungssysteme in Europa. Kurzdarstellungen (bertelsman-stiftung.de) Das Bildungswesen in der Bundesrepublik Deutschland 2010/11 (kmk.org)
PISA 2009 Results, Volume I (oecd.org)
Solarczyk H., Niemiecka koncepcja edukacji ustawicznej w świetle dyskusji międzynarodowej, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/8/id/118

Wyświetleń: 2733