We współczesnym świecie przed systemem oświaty stawia się bardzo duże wymagania, a także szereg trudnych i złożonych zadań. W celu ich dobrego wykonania znaczącym elementem jest osoba nauczyciela. Coraz częściej zwraca się baczniejszą uwagę na jego rolę w kształtowaniu systemu oświaty oraz wychowywaniu dzieci i młodzieży. Faktem jest, iż wychowanie jest fundamentalnym czynnikiem rozwoju każdego człowieka. Jedną z głównych w ról w tym procesie odgrywa nauczyciel, który ma za zadanie przygotować młode pokolenie do uczestnictwa w życiu społecznym.
Z tego powodu stawia się przed nim szereg wymagań związanych zarówno z jego wiedzą i umiejętnościami pedagogicznymi jak również moralną osobowością. Nauczyciel staje się dla wychowanków autorytetem i niejednokrotnie stanowi wzór osobowy do naśladowania. Nie tylko na rodzicach, ale również na nim spoczywa obowiązek rozwoju osobowości dziecka.
Dobre wychowanie skupia w sobie wiele czynników, które muszą zostać spełnione aby proces ten zakończył się pomyślnie. Na szczególną uwagę zasługuje stwierdzenie, iż dobre wychowanie może być dziełem tylko doskonałego wychowawcy . Ukazuje ono, że nauczyciel musi poszerzać swoje kompetencje i z ogromnym zaangażowaniem podchodzić do swojej pracy, ponieważ w jego ręka niejednokrotnie leży los młodych ludzi. Niezależnie od czasów w jakich przyszło żyć nauczycielowi spełniał on bardzo istotną rolę i miał do spełnienia wiele ważnych zadań.
Definiując nauczyciela należy powiedzieć, iż jest on odpowiednio przygotowanym specjalistą do prowadzenia pracy dydaktyczno-wychowawczej
w instytucjach oświatowo – wychowawczych takich jak szkoły, przedszkola, kursy specjalistyczne lub inne placówki pozaszkolne i poszkolne . Nauczyciel to nikt inny jak dobrze wykwalifikowana osoba powołana do nauczania i wychowywania dzieci, młodzieży i dorosłych.
Podobną definicję nauczyciela przedstawia B. Milerski i B. Śliwierski nazywając nauczyciela odpowiednio przygotowanym i wykształconym specjalistą powołanym do pracy dydaktyczno – wychowawczej we wszelkich instytucjach oświatowo – publicznych i niepublicznych, tj. przedszkolach, szkołach różnego typu, placówkach pozaszkolnych .
Dla porównania w literaturze można również odnaleźć, iż nauczyciela określa się jako przewodnika zmierzającemu ku prawdzie, którego celem jest nauczanie, wychowywanie, a także otaczanie ucznia opieką przy zachowaniu klasycznego kanonu wartości .
Bez odpowiedniej działalności nauczyciela nie byłoby możliwe stworzenie celów, metod, zasad kształcenia i wychowania oraz ich treści. Żaden z tych elementów nie działa automatycznie, lecz realizuje się poprzez osobowość nauczyciela i jej odpowiednie wykorzystanie. Przygotowanie nauczyciela, doświadczenie kwalifikacje zawodowe, postawa życiowa, postawa moralna oraz autorytet mają decydujące znaczenie w procesie wychowywania i kształcenia młodych ludzi. Jest on zarówno kierownikiem, organizatorem oraz opiekunem tego procesu .
W relacji, która występuje pomiędzy uczniem a nauczycielem istotnym elementem jest również autorytet. Osobę, która jest podziwiana przez innych można zdefiniować jako człowieka mającego duże poważanie ze względu na swoją wiedzę, postawę moralną oraz posiadającego umiejętność wpływania na postawy i myślenie innych ludzi . Każdy nauczyciel dąży do tego aby jego uczniowie widzieli w nim osobę godną do naśladowania. Ważne jest aby potrafił przy ukazaniu swojej pozycji, dominacji, pewności siebie i sile w sposób interesujący oraz jasny przekazać wiedzę
z danego przedmiotu. Nauczyciel musi być dobrym pedagogiem, wszechwiedzącym informatorem oraz powiernikiem, który rozumie stany emocjonalne uczniów oraz ich problemy .
Nauczyciel w swojej karierze zawodowej spotyka się z przeciwnościami i trudnościami jakich dostarcza mu los, a przede wszystkim wychowankowie. Niejednokrotnie również opracowany system oświaty nie ułatwia pracy ponieważ posiada wiele ograniczeń. Mimo to tworzony jest on głównie z myślą o nauczycielach i poprzez praktykę uzupełniany i modyfikowany. Według W. Okonia nie istnieje na świecie taki system edukacyjny, który by lekceważył rolę nauczyciela w procesie edukacji. Mimo, iż występują między tymi systemami znaczne różnice, panuje w nich zgoda, co do faktu, iż kształcenie i właściwe wychowanie może być dziełem dobrego wychowawcy . Zachowanie nauczyciela-wychowawcy musi być autentyczne, to znaczy między tym co mówi i czyni musi istnieć jedność .
Efekty pracy wychowawcy są ściśle kontrolowane nie tylko przez przełożonych, ale także przez najbardziej wymagających obserwatorów jakimi są rodzice. Z tego powodu nauczyciel wielokrotnie przeżywa stresy związane z obowiązkami jakie zostały nałożone na niego w procesie kształcenia. Z czego wynika fakt, że pewne sylwetki, słowa i wartości wynikające z zachowania nauczycieli pozostają na zawsze w naszej pamięci, a o innych zapominamy bardzo szybko? Czy w dzisiejszych czasach nauczyciel postrzegany jest przez swoich wychowanków jako autorytet, osoba godna naśladowania, odznaczająca się wysokimi wartościami moralnymi? Pewne jest, iż każdy pedagog wybierający ten zawód chce aby każdy na te pytania odpowiedział twierdzącą. Zanim jednak osiągnięty zostanie odpowiedni poziom, łączący ze sobą umiejętność dyscyplinowania oraz zainteresowania nauczyciel musi zmierzyć się
z szeregiem dylematów i przeciwności.
Nie tylko nauczyciel jest ważną osobą dla ucznia, ale również uczeń dla nauczyciela. Ta relacja jest nieodzownym elementem procesu wychowawczego. Symetryczność ta oznacza, że świadomość wzajemnej ważności jest podstawą tej relacji. W czasie swojej pracy wychowawca spotyka się z różnorodnymi osobowościami ucznia. Większość uczniów potrafi dostosować się do zastanego programu przekazywania jednostki, jednak zdarzają się jednostki, które wymagają indywidualnego podejścia.
W rozmowie przeprowadzonej z nauczycielem języka polskiego, a zarazem wychowawcą 2 klasy szkoły gimnazjalnej w Zespole Szkół i Przedszkola w Kaletach-Miotku, województwo śląskie, powiat tarnogórski, uzyskano szereg informacji mówiących o dylematach z jakimi w swojej pracy spotyka się pedagog.
Pierwszym przedstawionym problemem jest swego rodzaju wdzięczność rozumiana jako przeświadczenie, że nauczyciel ma wobec ucznia zobowiązania wynikające z jego pozycji zawodowej i posiadanych kompetencji. Nauczyciele
z wielkim zaangażowaniem chcą przekazywać swoim wychowankom wiedzę, którą sami zdobyli i która jest ważnym elementem w ich życiu, jednak czasem można określić swojego ucznia jako dłużnika i nastawić się na jego wdzięczność. Taka postawa nauczyciela często może prowadzić do zaburzeń relacji istniejących między nim a wychowankami. Z rozmowy z nauczycielem wynika, że czasem obawa przed zaistnieniem takiej sytuacji prowadzi do pogorszenia się procesu przekazywania i wychowywania dzieci i młodzieży. Z drugiej strony zbyt wielkie oczekiwania przez nauczyciela na wdzięczność uczniów ukazują go jako osobę, która nie bezinteresownie przekazuje posiadane informacje.
Kolejnym dylematem są stawiane uczniom wymagania. Każdy nauczyciel podczas ślubowania zobowiązał się do rzetelnego pełnienia powinności nauczyciela wychowawcy i opiekuna młodzieży, dążenia do pełni rozwoju osobowości ucznia
i własnej, kształcenia i wychowywania młodego pokolenia w duchu umiłowania Ojczyzny, tradycji narodowych, poszanowania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej . Wychowawca, z którym przeprowadziłam rozmowę uważa, że stawianie wymagań uczniom jest bardzo ważnym czynnikiem w kształtowaniu ich umysłów i postaw. Nauczyciele zostali powołani aby wymagać od dzieci odpowiednio przyswojonej wiedzy, umiejętności logicznego myślenia, czytania tekstów ze zrozumieniem, czy też rozwiązywania zadań matematycznych. Aby sprawdzić jak dany uczeń rozwija się konieczne jest systematyczne sprawdzanie jego wiedzy poprzez odpytywanie, organizowanie sprawdzianów oraz zadawanie pracy domowej wymagającej poświęcenia czasu i dużego skupienia. Niejednokrotnie jednak nauczyciele zauważają, iż pewna część klasy nie potrafi sprostać tym wymaganiom i chciałoby się zróżnicować poziom egzekwowania wiedzy. Nauczyciel zdaje sobie sprawę, że takie zachowanie może spowodować wśród wychowanków oburzenie, którzy wymagają jednakowego traktowania wszystkich uczniów. Wychowawcy chcą, aby uczeń w sposób najlepszy opanował materiał, jednak wielokrotnie widzą, że jest to dla niego wręcz udręka, która czasem odbiera mu radość z życia i uczenia się. W takiej sytuacji pomimo, iż stawianie wymagań jest bardzo istotne nauczyciel odczuwa pewien dyskomfort ponieważ nie chce wzbudzać negatywnych odczuć wśród swoich podopiecznych. Często zdarza się również, że nauczyciel chcący zmotywować wychowanka, który nie radzi sobie
z materiałem demonstruje swoją obojętność wobec niego. Z wypowiedzi wynika, że czasem ta metoda sprawdza się, a w innych przypadkach nie.
Często występującym dylematem w pracy nauczyciela jest tzw. istnienie w zawieszeniu, które rozumie się poprzez odwieczną walkę nauczyciela ze sobą. Jej tematem jest zastawianie się nad tym czy w sposób jednostajny utrzymywać w klasie wysoką dyscyplinę, czy też czasem lub stale wprowadzić swobodę w prowadzeniu zajęć. Takie rozmyślania spotykają każdego nauczyciela, który podjął się wychowywania młodszego pokolenia. Nauczyciel wie, że nie może pozwolić uczniowi wejść sobie na głowę, dlatego też wymaga od niego odpowiedniego ubioru, zachowania, wysławiania się, formy odpowiedzi oraz kultury. Uważa, że egzekwowanie tych postaw dobrze wpłynie na jego przyszłość i kontakty społeczne. W czasie prowadzenia zajęć w klasie nie może panować chaos ponieważ zakłóca to dobry przekaz informacji. Zajęcia prowadzi się ciężko, uczniowie w grupie uważają, że mają przewagę nad nauczycielem przez co przejawiają brakiem współpracy. Stad ważną umiejętnością nauczyciela jest zachowanie dyscypliny. Często jednak zdarza się, iż w sytuacji kiedy nauczyciel ukazuję swoją wyższą pozycję, wręcz autokraty uczniowie zwyczajnie go nie lubią, boją się i czasem zamykają w sobie. Wychowawca, z którym przeprowadziłam rozmowę twierdzi, iż to także nie wpływa dobrze na relację nauczyciela z uczniem. Szkoła nie jest miejscem, w którym powinno zastraszać się uczniów i pokazywać im, że krzykiem można załatwić i rozwiązać wiele spraw oraz problemów. Bardzo ciężko jest wypośrodkować zachowanie podczas lekcji ponieważ nauczyciel jest tylko jeden i chce przecież jak najlepiej dla swoich uczniów. Ten dylemat istnieje od zawsze i nie ma niestety nie niego jednoznacznej rady. Każdy
z pedagogów powinien umieć wypracować swój sposób prowadzenia zajęć tak aby każda ze stron była usatysfakcjonowania. Jest to bardzo trudne i wymaga praktyki oraz doświadczenia.
Jednym z dylematów pojawiających się w pracy nauczyciela dotyczy oceniania uczniów. Najważniejsze jest aby było ono sprawiedliwe. Dzięki temu nauczyciel wzbudza w uczniu zaufanie i jest przez niego ceniony. Nauczyciel powinien jasno
i klarownie określić czego będzie wymagał z danego przedmiotu i w jaki sposób będzie to oceniał. Uczeń musi mieć poczucie, że został sprawiedliwie oceniony i wzięta została pod uwagę nie tylko jego wiedza ale również zaangażowanie, trud i wysiłek. W sytuacji gdy uczeń zostanie źle oceniony mogą wykształcić się z nim złe podejście i nastawienie do nauczyciela a co za tym następuje zaczyna on niechętnie uczestniczyć w zajęciach
i nie znajduje w nich żadnej motywacji do dalszych działań.
Dylematem etycznym nauczyciela jest również konieczność wyboru pomiędzy sprawiedliwością wobec wszystkich uczniów, a dobrem poszczególnego dziecka. Przykładem może być uczeń, który z powodu trudnej sytuacji rodzinnej niejednokrotnie opuszcza zajęcia szkolne. Są to przeważnie dzieci pochodzące z patologicznych lub biednych rodzin. Wydaje się, że sprawa jest banalnie prosta. Odgórnie określone jest, że za opuszczone zajęcia wpisywane są nieobecności, co doprowadzić powinno do ukarania wychowana na przykład poprzez nieklasyfikowanie. Sprawa jest jednak dosyć złożona ponieważ w dzisiejszym świecie wiele jest rodzin, które żyją w skrajnym ubóstwie czy też są nieprzystosowane społecznie. W takich rodzinach wielokrotnie zdarza się, że to dzieci biorą odpowiedzialność za rodzinę i są wstanie poświęcić dla niej bardzo dużo jak nie wszystko. Podejmując jakąś prace są zmuszone do opuszczenia lekcji i nie wywiązywania się z obowiązków szkolnych. Dla nauczyciela jest to ciężka sytuacja ponieważ chciałby pomóc takiemu dziecku ale też być sprawiedliwym wobec reszty grupy. Na szczęście dla większości wychowawców ukaranie takiego dziecka jest nieetyczne, a nawet nieludzkie. Etyka zawodowa wymaga sprawiedliwości jednak
w tym przypadku ważniejsze jest ludzkie spojrzenie na sytuacje i dokonanie wyjątku.
Każdy człowiek podejmujący pracę nauczyciela musi być świadomy,
że uczniowie, rodzice i społeczeństwo będą stawiali przed nim nowe wyzwania. Każdego dnia nauczyciel musi być przygotowany do sytuacji, niejednokrotnie trudnych, jakie zdarzają się w pracy z dziećmi i młodzieżą. Jego zadaniem jest wychowywać młode pokolenie w duchu pokoju, tolerancji, przyjaźni i miłości. Bywa tak,
że wychowankowie szukają wśród pedagoga autorytetu, oparcia oraz pomocy
w rozwiązywaniu problemów. Lekceważąc taką postawę ucznia można go zwyczajnie skrzywdzić, a także narazić się na złe traktowanie z jego strony. Dlatego tak ważna jest postawa nauczyciela, jego cechy osobowości, system wartości, podejście
do otaczającego świata. Praca nauczyciela nie jest prosta. Stawia przed nim nowe zadania, obowiązki, problemy, którym musi sprostać. W całym procesie edukacji ważną kwestią dla nauczyciela jest młody człowiek, który w pewien sposób powierza swoje wychowanie, oraz oczekuje sprawiedliwego i godnego traktowania. Dla każdego wychowawca praca ta jest swoistego rodzaju misją zmierzającą ku dobremu ukształtowaniu psychiki dziecka. Wymaga to jednak ogromnego nakładu sił, otwarcia serca i umysłu i przede wszystkim chęci do wykonywania tego zawodu. Trzeba jednak pamiętać, ze nauczyciele również są tylko ludźmi, popełniają błędy i także mają prawo do słabości. Dobrze wykształcony i przygotowany do pracy nauczyciel z pewnością poradzi sobie z wychowaniem przyszłych pokoleń.

Wyświetleń: 3779