Rola wycieczek w kształceniu i wychowaniu ekologicznym

Konieczność realizowania obszernego materiału nauczania często sprawia, że nauczyciele niewiele przekazują informacji o najbliższym otoczeniu. Edukacja ekologiczna realizowana jest w ramach wielu przedmiotów, ale zazwyczaj funkcjonuje w świadomości uczniów w postaci autonomicznych wiadomości. Uczeń myśli w kategoriach przedmiotów bez szerszego spojrzenia na rzeczywistość. Wycieczka jest formą nauczania, która pozwala na kompleksowe poznanie rzeczywistości.

Mianem wycieczki określamy "każde celowe i zorganizowane wyjście z codziennego otoczenia". Możemy je sklasyfikować: I. ze względu na miejsce:

wycieczki terenowe: geobiologiczne ( botaniczne, zoologiczne,

ekologiczne, sozologiczne), hydrobiologiczne

wycieczki do zoo, ogrodów botanicznych,

wycieczki do muzeów przyrodniczych,

wycieczki do placówek naukowo - badawczych,

zakładów lecznictwa otwartego itd. II. ze względu na czas: wypady, lekcje w terenie, całodniowe, obozy III. inny podział:

obowiązkowe (na szczeblu propedeutycznym nauczania biologii)

nadobowiązkowe ( koło biologiczne, LOP)

Mówiąc o roli wycieczki w kształtowaniu postaw proekologicznych trzeba odpowiedzieć na kilka pytań:

Dlaczego wycieczka jest tak ważną formą nauczania?

Czemu mają służyć wycieczki?

Jakie cele możemy osiągnąć dzięki wycieczkom?

Wycieczki nie traktujemy jako celu samego w sobie, ale jako jedną z najlepszych form stwarzającą warunki do przeprowadzenia obserwacji, do zetknięcia się dzieci z rzeczywistością, do gromadzenia spostrzeżeń, które stanowią podstawę analizy, syntezy, porównywania, klasyfikowania, uogólnień, tworzenia pojęć, wnioskowania, rozumienia zjawisk, związków i zależności.

Konieczność stosowania wycieczki wynika z przyjętego założenia, że proces poznawania rzeczywistości przebiega na drodze od bezpośredniego postrzegania przez umysłowe przetwarzanie prowadzące do uogólnień, aż do zastosowania wiedzy w praktyce.

Materiał spostrzeżeniowy mogą dzieci uzyskać w różny sposób, np. prze oglądanie okazów roślin, zwierząt, modeli, plansz poglądowych, jednak na tej podstawie nie powstaje w ich umyśle obraz życia środowiska przyrodniczego.

Nawet bardzo duża liczba eksponatów przyrodniczych i obrazów w klasie nie daje całościowej wizji środowiska.

W celu poznania określonego środowiska przyrodniczego trzeba zaobserwować wiele czynników równocześnie, trzeba widzieć ich wielostronne powiązania, współzależności oraz dynamikę. Np. w celu opanowania pojęcia lasu nie wystarczy rozpoznawanie poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. Należy zaobserwować je w całym ekosystemie leśnym, rzeczywistych, zmieniających się warunkach. Przebywając w lesie uczeń ma możliwość poznania wielozmysłowego, ujmowania całości środowiska.

Wycieczka jest trudną formą organizacyjną dla nauczyciela. Spełnia swoją rolę gdy jest dobrze przygotowana, odpowiednio zorganizowana i przeprowadzona, wielostronnie wykorzystywana.

W przygotowaniu wycieczki należy:

wyraźnie określić jej cel,

ustalić miejsce,

przygotować narzędzia, przybory, torby na okazy, notatniki

przygotować karty pracy, instrukcje,

wzbudzić zainteresowanie uczniów tematyką.

Uczeń przed wycieczką powinien:

wiedzieć co ma zobaczyć, poznać,

umieć przeprowadzić obserwację,

chcieć poznać wybrane środowisko (walory wychowawcze są tym bogatsze im pełniejsza jest motywacja uczestnictwa w nich dzieci).

Prawidłowo przeprowadzona wycieczka pozwala na realizację szeroko rozumianego kształcenia i wychowania ekologicznego.
1. Uczy kultury obcowania z przyrodą.
2. Aktywizuje myślenie i działanie uczniów.
3. Wyrabia postawę badawczą, uczy wypowiadania własnych sądów, syntezuje wiedzę.
4. Kształtuje postawę emocjonalnej więzi z przyrodą, budzi szacunek do przyrody, zachęca do aktywnych działań na rzecz ochrony przyrody.
5. Uczy współdziałania i sprawnej komunikacji w grupie.
6. Stwarza wyjątkowo korzystne sytuacje wychowawcze ułatwiające bezpośredni kontakt z uczniem co prowadzi często do otwarcia się wychowanków a w konsekwencji lepszego ich poznania.
7. Rozbudza nowe zainteresowania i zamiłowania przyrodnicze.
8. Daje szanse dla "wagarowiczów" zdobywać wiedzę poza klasopracownią, z którą często wiążą się niedobre wspomnienia.

Przeprowadzenie wycieczki, wyjście poza salę lekcyjną jest dla uczniów dużą atrakcją. Trzeba uczciwie stwierdzić, że dla nauczyciela to duże wyzwanie. Nauczyciel jest zdany tylko na własne umiejętności i siły. Z doświadczenia wiem, że trzeba wykazać dużo odporności psychicznej i taktu pedagogicznego, aby sprostać niektórym zaskakującym sytuacjom, ale trud się opłaci.

Wycieczka to jedna z form, która wspaniale przygotowuje człowieka do życia w zgodzie ze sobą i "matką naturą".

Literatura:
K.Czajkowski "Wycieczka uczy i wychowuje"
D.Gayówna "Metodyka wycieczek botanicznych"
D.S. Riabiniowie "Miasto - teren wycieczek biologicznych"

Opracowanie: mgr Halina Gołąb

Wyświetleń: 1083