Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo.

Nadpobudliwość psychoruchowa jest zjawiskiem najczęściej występującym u dzieci w wieku przedszkolnym.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo sprawiają rodzicom i nauczycielom ogromne problemy wychowawcze. Duża aktywność ruchowa jest charakterystyczna dla wszystkich dzieci w wieku przedszkolnym, jednak jest to ruchliwość dostosowana do sytuacji, w jakiej te dzieci się znajdują, oraz do aktualnych potrzeb i wymagań otoczenia. Dzieci, które nie są nadpobudliwe, potrafią przez pewien czas pozostać w bezruchu. Dopiero wydłużenie tego czasu powoduje, że stają się one coraz bardziej niespokojne, co przejawia się w postaci wzmożonej ruchliwości. Natomiast dzieci nadpobudliwe są żywiołowe, chaotyczne w działaniu i wszystko robią w pośpiechu. Dzieci te nie potrafią pozostać w bezruchu nawet przez krótki okres czasu: chodzą po Sali, biegają, podskakują, wymachują rękami lub nogami, ciągle zmieniają pozycje, kręcą się, wiercą – przeszkadzają w ten sposób rówieśnikom i wychowawcom.
U niektórych dzieci nadpobudliwość objawia się w postaci drobnych ruchów wykonywanych w obrębie własnego ciała, takich jak: poruszanie palcami rąk, poprawianie włosów i okularów rozpinanie i zapinanie guzików, obgryzanie paznokci, manipulowanie drobnymi przedmiotami, wykonywanie różnych zbędnych ruchów w czasie, gdy np. powinien siedzieć w bezruchu i słuchać bajki.
Dzieci nadpobudliwe najbardziej lubią zabawy, w których przeważa element ruchowy. Zawsze są skłonne do pomocy, ale niejednokrotnie szybko ulegają wpływom zewnętrznym i zmieniają kierunek zainteresowań.
Nadpobudliwość w sferze poznawczej wyraża się trudnościami z koncentracją uwagi, z trudnościami w percepcji wzrokowej i słuchowej, wzmożonym odruchem orientacyjnym oraz pobieżnym myśleniem. Dziecko nie potrafi skupić się dłużej na wykonywanej czynności, nawet najmniejsze bodźce zewnętrzne powodują zmianę kierunku zainteresowań, a co się z tym wiąże aktywność ruchową. Uwaga dziecka jest rozproszona, dlatego często nie potrafi ono udzielić prawidłowych odpowiedzi na stawiane przez nauczycielkę pytanie. Przeważnie rozpoczęte zdanie pozostaje niedokończone. Cechuje je częściowy brak wytrwałości – skupienie się nad jakimś zadaniem i osiągnięcie zamierzonego celu jest tak ogromnym wysiłkiem, że powoduje szybkie męczenie się dzieci nadpobudliwych. Ich zdolności intelektualne nie różnią się od poziomu charakterystycznego dla dzieci w tym wieku, ale ich osiągnięcia są zazwyczaj znacznie gorsze niż ich możliwości.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w sferze emocjonalnej są niezwykle wrażliwe, łatwo się obrażają, są płaczliwe, kłótliwe, agresywne, mają wybuchy złości. Często popadają w konflikty z rówieśnikami. Dzieci te są jeszcze małe i nie potrafią realnie ocenić sytuacji, w jakiej się znalazły, nierzadko więc ich reakcje są „niewspółmierne do przyczyn”, które je wywołały.
Duża jest tutaj rola dorosłych, którzy uczą dzieci opanowywać niewłaściwe reakcje uczuciowe. W domu tylko czasem dochodzi do wybuchów, ale w przedszkolu podczas zabawy w grupie wielokrotnie powstają sytuacje, w których dzieci te są pobudzone emocjonalnie. Wtedy pojawia się nadmierna ruchliwość. Czasem długo potrafią być spokojne, ale wystarczy drobiazg , aby ich zachowanie nagle uległo zmianie. Ujawniają niecierpliwość w zabawach, nie lubią oczekiwania. Często zmienia się ich nastrój, popadają w skrajności – od wielkiej radości do głębokiego smutku. Ta huśtawka nastrojów powoduje, że dzieci nadpobudliwe nie są odporne na trudne sytuacje. Szybko się zniechęcają, tracą zapał, nie potrafią działać w sposób zorganizowany. Można u nich zaobserwować wahania mobilizacji do działania. Dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb, zachowują się konfliktowo i agresywnie, co nie jest tolerowanie przez otoczenie.
Zdarzają się również dzieci, u których możemy zauważyć nadmierną pobudliwość we wszystkich sferach równocześnie, czyli w sferze poznawczej, emocjonalnej i ruchowej. Ich czynności wykonywane w życiu codziennym są chaotyczne. Podczas jedzenia, ubierania się mycia są niecierpliwe i niedokładne, spieszą się, zwykle nie kończą rozpoczętych działań. Ich tempo pracy jest nierównomierne. Nierzadko wykonują to samo zadanie z różnym wynikiem. Czasem potrafią długo zajmować się jakimś zadaniem, a innym razem bez przerwy zmieniają kierunek działania. Ich zainteresowania też nie są trwałe, ale gdy zajmą się czymś, co wzbudza ich duże emocje, to robią to intensywnie, po czym np. nie kończą rozpoczętej z wielkim zapałem pracy, odchodząc do innej czynności, która ich wdanym momencie bardziej zainteresowała.
U części dzieci wraz z nadpobudliwością psychoruchową współwystępuje nieharmonijność rozwoju psychoruchowego, tzn. opóźnienie rozwoju niektórych funkcji psychicznych (trudności w zakresie spostrzegania wzrokowego, słuchowego lub w zakresie sprawności ruchowej), przy inteligencji dziecka odpowiedniej do jego wieku.
Dzieci z fragmentarycznymi deficytami w zakresie sprawności wzrokowej widzą dobrze, a jednak nie potrafią: odwzorowywać kształtów, wskazywać szczegółów różniących podobne obrazki, łączyć identyczne obrazki w pary, nie lubią układać puzzli. Ich rysunki są bardzo ogólne, pozbawione szczegółów.
Dzieci z fragmentarycznymi deficytami w zakresie sprawności słuchowej słyszą dobrze, ale maja problemy z analiza i synteza dźwięków. Dlatego maja problemy z wymową (często zniekształcają słowa). Niechętnie słuchają czytania lub opowiadania bajek. Mają problemy zapamiętywaniem tekstów wierszyków i piosenek. Nie mają poczucia rytmu.
U dzieci nadpobudliwych psychoruchowo obserwujemy niewielkie opóźnienie w zakresie rozwoju ruchowego lub niezręczność ruchową. Dzieci te brzydko rysują (rysunki są brudne, pomięte, niedokończone). Nie potrafią dobrze wykonać tych czynności, które wymagają koordynacji ruchów i ich precyzji.

Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo to dzieci sprawiające otoczeniu najwięcej trudności wychowawczych ze względu na gwałtowne, często niepohamowane reakcje emocjonalne (krzyk, płacz, złość), ruchowe (bójki, niszczenie przedmiotów, pośpiech, chaotyczność w zachowaniu, znaczna ruchliwość) i poznawcze (brak koncentracji nad zadaniem, chaos myślowy, gonitwa myśli itp.) Bezpośrednią przyczyną takich zachowań dzieci nadpobudliwych jest od strony fizjologicznej wyraźna przewaga w układzie nerwowym procesów pobudzenia nad hamowaniem.
Cechy układu nerwowego predysponujące do zachowań nadpobudliwych to poza wyraźną przewagą procesów pobudzania nad hamowaniem także wzmożona ruchliwość procesów nerwowych, tzn. szybkie przechodzenie od stanu pobudzenia w stan hamowania oraz odwrotnie. Siła tzn. intensywności reakcji na bodźce w układzie nerwowym nie jest cechą predysponującą lub nie do wystąpienia nadpobudliwości, jednak należy pamiętać, iż w sytuacjach gdy siła reakcji na bodźce jest niewielka – stosunkowo łatwo dochodzi do wyczerpania układu nerwowego, czyli tzw. astenizacji, która może predysponować jednostkę do zwiększonej wrażliwości emocjonalnej i poznawczej na bodźce otoczenia.
Przyczynami nadpobudliwości od strony biologicznej mogą być różne czynniki uszkodzenia OUN, zarówno w okresie jego kształtowania się (okres płodowy i około płodowy), jak i później. Do czynników takich zaliczamy m.in.
· uwarunkowania genetyczne
· czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki itp.)
· choroby zakaźne lub inne przebyte w czasie ciąży, zatrucia ciąży (leki, alkohol, papierosy)
· niewłaściwe odżywianie w czasie ciąży
· urazy mechaniczne w czasie ciąży
· urazy mechaniczne lub niedotlenienie podczas porodu
· poważne choroby lub urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym (np. zapalenie opon mózgowych, wypadki połączone ze wstrząsem mózgu itp.)
Objawy nadpobudliwości dziecięcej występują najczęściej na skutek korelacji czynników biologicznych z czynnikami społecznymi (atmosfera domowa, wymagania najbliższego otoczenia, nieprawidłowy styl wychowawczy w rodzinie, brak zaspokojenia podstawowych potrzeb psychicznych dziecka itp.)
Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo oczekuje i wymaga naszej (rodziców, nauczycieli, wychowawców) pomocy:
W pracy z dzieckiem z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej należy uwzględnić:
· indywidualne podejście do dziecka;
· częste sprawdzanie wiadomości i powierzonych mu zadań (zwracanie uwagi na dokładność wykonania);
· umożliwianie dziecku odniesienia „małych” sukcesów;
· spokojne i konsekwentne postępowanie;
· stawianie jasnych wymagań;
· formułowanie oraz pilnowanie przez osobę dorosłą celów działania dziecka, które są jasno sformułowane, niezbyt odległe w czasie oraz proste do realizacji; stopniowe komplikowanie proponowanych działań oraz wydłużanie czasu ich realizacji, w miarę zmniejszania się objawów nadpobudliwości dziecka;
· jasny i konsekwentnie przestrzegany system reguł i zasad rządzących życiem dziecka, począwszy od rozkładu dnia, po system praw i obowiązków;
· stałe, powtarzające się rytuały dotyczące zarówno krótkich(dzień, tydzień), jak i długich okresów czasu;
· pomoc w kończeniu czynności przez dziecko, zanim przejdzie do następnego;
· organizacja ukierunkowanej aktywności ruchowej (sportowej, zabawowej), która z jednej strony ma na celu umożliwienie odreagowania napięć, zaś z drugiej wdraża w system - zajęcie się czymś w sposób uporządkowany;
· załatwianie wszystkich problemów związanych z dzieckiem momencie jego wyciszenia, bez stosowania agresji oraz kar fizycznych
· ograniczenie do minimum zbędnych bodźców;
· organizowanie przerwy w pracy;
· powierzanie dodatkowych :odpowiedzialnych” funkcji, sprzyjających rozładowaniu ruchowemu (pielęgnacja kwiatów, dyżury);
· unikanie współzawodnictwa;
· „niekaranie” bezczynności;
· ustalanie jednolitego kierunku działań i informowanie na bieżąco o stosownych środkach zaradczych;
· uzbrojenie się w cierpliwość;
Nieprawidłowe działania i postawy dorosłych wobec dziecka z nadmierną ruchliwością mogą powodować wystąpienie niepożądanych symptomów: moczenie się, jąkanie, bądź nasilenie zespołu niepokoju ruchowego.

Opracowała: Sylwia Jurek

Bibliografia:
1. Opolska T., Potemska E., Dziecko nadpobudliwe. Program korekcji zachowań. „Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej”, Warszawa 1999.
2. Serfontein G., Twoje nadpobudliwe dziecko – poradnik dla rodziców, „Prószyński i S-ka”, Warszawa 1999.
3. Wiącek R., Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym, „Impuls”, Kraków 2010.
4. Skorek E.M., Terapia pedagogiczna Tom I, „Impuls”, Kraków 2007.

Wyświetleń: 775