Katalog Katarzyna Maraszkiewicz, 2013-05-07 Lwówek Śląski Przyroda, Plany metodyczne PLAN METODYCZNY Z PRZYRODYPLAN METODYCZNY Z PRZYRODY Temat: Poznajemy porosty – organizmy wskaźnikowe Cele ogólne: Poznanie porostów jako organizmów helotycznych, ich budowy i znaczenia. Rozwijanie umiejętności obserwowania przyrody. Kształtowanie podstawy proekologicznej. Cele szczegółowe: A: •rozpoznaje porosty w najbliższym środowisku naturalnym, •wymienia miejsca występowania porostów, •nazywa organizmy budujące porosty, •definiuje porosty jako organizmy helotyczne, •podaje definicję helotyzmu, •wskazuje korzyści jakie czerpią grzyby z niewolnictwa glonów, •podaje przykłady różnych gatunków porostów, •przybliża znaczenie porostów jako organizmów pionierskich i bioindykatorów zanieczyszczeń powietrza, •lokalizuje informacje nt. zagrożeń porostów i gatunków porostów chronionych; B: •opisuje miejsca występowania porostów, •przedstawia budowę porostu, •charakteryzuje zależności pomiędzy komponentami porostu, •tłumaczy zjawisko helotyzmu na przykładzie porostów, •odczytuje informacje z różnych źródeł nt. różnych gatunków porostów, szczególnie tych, które objęte są ochroną, •przedstawia porosty jako organizmy pionierskie – glebotwórcze, •opisuje skalę porostów i wykorzystanie porostów jako wskaźników zanieczyszczenia powietrza •tłumaczy przyczyny zanikania porostów; C: •porównuje występowanie porostów z innymi organizmami, •ustala korzyści płynące ze współżycia z innym organizmem, •uzasadnia znaczenie porostów jako organizmów pionierskich, •korzysta ze skali porostów w terenie, •wykazuje potrzebę ochrony porostów i omawia gatunki chronionych porostów; D: •ocenia stan zanieczyszczeń powietrza w terenie stosując skalę porostową, •analizuje wzrost zanieczyszczeń powietrza z koniecznością ochrony porostów. Metody: praca z tekstem źródłowym, pogadanka, wykład, dyskusja, burza mózgów, obserwacja, gra dydaktyczna. Środki dydaktyczne: plansze, podręcznik, karta pracy, lupa, atlasy przyrodnicze, źródła informacji. Formy pracy: indywidualna, zespołowa. Czas pracy: 2 x 45 minut Przebieg zajęć: a) faza wprowadzająca •burza mózgów: Co wiemy o porostach? •wykład: Występowanie i budowa porostów. Miejsca występowania porostów: mury, głazy, skały, kora drzew, murszejące pnie, kamienie zanurzone w potokach. Wymagania środowiskowe: niskie temperatury, ubogie w składniki odżywcze i wodę podłoże, czyste powietrze – o niskim stężeniu tlenków siarki. Budowa porostów – plechę porostów tworzą strzępki grzyba i komórki glonu. POROST = GLON + GRZYB Plecha porostu nie przypomina swoim wyglądem ani glonu, ani grzyba. Może mieć rożne formy: proszkową – np. liszajec, skorupiastą – np. wzorzec geograficzny, listkowatą – np. pustułka pęcherzykowata, krzaczkowatą – np. brodaczka zwyczajna. Grzyb, jako organizm heterotroficzny, wykorzystuje samożywny, zielony glon – odbiera mu cukry wytworzone w procesie fotosyntezy. Taki rodzaj współżycia dwóch organizmów określa się mianem helotyzmu, czyli niewolnictwa. Grzyb dostarcza glonowi wodę z solami mineralnymi, jednakże żywi się na koszt glona. Helotyzm – typ współżycia organizmów, w których jeden wykorzystuje drugi, rodzaj niewolnictwa. b) faza realizacyjna Uczniowie indywidualnie odszukują informacje na temat różnych gatunków porostów, ich znaczenia w przyrodzie, ograniczenia ze względu na zanieczyszczenia powietrza. Uzupełniają kartę pracy. Gatunki chronione Polsce zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 2004r. w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej podlegają między innymi: z rodziny chrobotkowatych: chrobotek alpejski z rodziny granicznikowatych: granicznik płucny z rodziny obrostowatych (Physciaceae): obrostnica rzęsowata z rodziny odnożycowatych: odnożyca jesionowa z rodziny tarczownicowatych: mąkla tarniowa pustułka pęcherzykowata Porosty w środowisku odgrywają znaczącą rolę: 1.Są pionierami życia - zasiedlają skały i środowiska zbyt ubogie dla innych organizmów; torują drogę do zasiedlania skał oraz wydm przez rośliny naczyniowe. 2.Stanowią czynnik glebotwórczy - kwasy porostowe mają duży wpływ na rozwój mikroflory glebowej i tworzenie próchnicy oraz kiełkowanie nasion; w istotny sposób przyspieszają wietrzenie skał w wyniku procesów chemicznych i mechanicznych. 3.Kształtują mikroklimat, szczególnie w lesie - są ogromnym rezerwuarem wody, którą pobierają z rosy, mgły i opadów; mogą w ten sposób powiększyć swój ciężar kilkukrotnie; pobrana woda odparowuje powoli, co zapewnia równomierną wilgotność w lesie przez długi czas, a to jest ważnym czynnikiem warunkującym życie innych organizmów. 4.Są znaczącym czynnikiem w życiu zwierząt - dla wielu bezkręgowców stanowią pożywienie i schronienie; niektóre ptaki wykorzystują je do budowy gniazd, gdyż są one ogólnodostępne, łatwe w przenoszeniu i chronią przed pasożytami; są pożywieniem także dla wielu kręgowców, zwłaszcza w tundrze (renifery zjadają ok. 50 gatunków porostów, głównie jest to chrobotek alpejski i płucnica islandzka, także u nas sarny i jelenie chętnie zjadają niektóre gatunki porostów). Najpoważniejszą przyczyną zamierania porostów jest zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki oraz tlenkami azotu. Związki te ulegają rozpuszczeniu w wodzie, w wyniku czego powstają kwasy, które są następnie pobierane przez wysuszone plechy jako deszcz, mgła i rosa. Przy niedoborze wilgoci woda łatwo odparowuje a toksyny gromadzą się w komórkach . Prowadzi to do obumierania plech. Negatywny wpływ na porosty mogą mieć niektóre działania gospodarcze. W czasie zrębów zupełnych niszczone są całe połacie porostów naziemnych, a wraz z wycinaniem drzew eliminowane są rzadkie gatunki. Giną także w wyniku przebudowy drzewostanu, kiedy to lasy liściaste i mieszane zastępowane są monokulturami sosnowymi lub świerkowymi. Nie bez znaczenia jest również obniżanie wieku rębności drzew. Porosty zanikają w zastraszającym tempie, nie tylko w pobliżu zakładów przemysłowych czy aglomeracji, ale także w lasach górskich, a nawet Puszczy Białowieskiej. Porosty jako bioindykatory stopnia zanieczyszczeń powietrza. Gatunek wskaźnikowy, bioindykator (biowskaźnik) - gatunek lub inny takson o wąskim zakresie tolerancji (stenobiont) względem niewielkiej liczby czynników ograniczających. Skala porostowa (lichenoindykacja) – za jej pomocą, poprzez obserwacje typów plech porostów rosnących na korze drzew, można ocenić skalę zanieczyszczenia powietrza na danym terenie. Porosty skorupkowe, proszkowate (dość duże zanieczyszczenie powietrza), krzaczkowate (średnie zanieczyszczenie) i listkowate (bardzo małe zanieczyszczenie). Skala składa się z 7 stref porostowych, tzn. obszarów charakteryzujących się występowaniem porostów nadrzewnych o znanej odporności na stężenie SO2. I Bezwzględna pustynia bezporostowa – o szczególnie silnym zanieczyszczeniu powietrza Brak porostów nadrzewnych, nawet skorupiastych; co najwyżej występują jednokomórkowe glony tworzące zielone naloty na korze drzew II Względna pustynia bezporostowa – o bardzo silnym zanieczyszczeniu powietrza Misecznica proszkowata Lecanora conizaeoides oraz liszajec Lepraria sp.; gatunki należą do najbardziej odpornych na zanieczyszczenia III Wewnętrzna strefa osłabionej wegetacji – o silnie zanieczyszczonym powietrzu Paznokietnik ostrygowy Hypocenomyce scalaris, obrost wzniesiony Physcia adscendens, złotorost postrzępiony Xanthoria candelaria IV Środkowa strefa osłabionej wegetacji – o średnio zanieczyszczonym powietrzu Pustułka pęcherzykowata Hypogymnia psysodes, tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata V Zewnętrzna strefa osłabionej wegetacji – o względnie mało zanieczyszczonym powietrzu Mąkla tarniowa Evernia prunastri, mąklik otrębiasty Pseudevernia furfuracea, odnożyce Ramalina spp.; ich plechy są zdeformowane i słabo wykształcone VI Wewnętrzna strefa normalnej wegetacji – o nieznacznym zanieczyszczeniu powietrza Włostka brązowa Bryoria fuscescens, brodaczka kępkowa Usnea hirta, płucnik modry Platismatia glauca; taksony rosnące w strefie V o normalnie rozwiniętych plechach VII Typowa strefa normalnej wegetacji – powietrze czyste lub co najwyżej minimalnie skażone Taksony bardzo wrażliwe z rodzajów: włostka Bryoria, brodaczka Usnea, pawężniczka Nephroma, granicznik Lobaria; czynnikiem ograniczającym rozwój porostów są naturalne warunki siedliskowe . c) faza podsumowująca Gra dydaktyczna (krzyżówka). 1.Porost będący pokarmem reniferów. 2.Nauka zajmująca się porostami. 3.Ciało porostu to … . 4.Są wskaźnikami czystości powietrza. 5.… pęcherzykowata – porost z IV strefy skali porostowej. 6.Dostarcza wody i soli mineralnych w poroście. 7.…geograficzny – porost o plesze skorupiastej. 8.Cenny barwnik naturalny otrzymywany z porostów. Zadanie domowe: Sprawozdanie z obserwacji w terenie uwzględniające gatunki porostów występujących w najbliższej okolicy (nazwy gatunkowe porostów i ich rysunki) oraz ocenę wg skali porostowej stopnia zanieczyszczania powietrza na badanym obszarze. Wyświetleń: 921
Uwaga! Wszystkie materiały opublikowane na stronach Profesor.pl są chronione prawem autorskim, publikowanie bez pisemnej zgody firmy Edgard zabronione. |