Program zajęć koła plastycznego
Ludowe inspiracje
opracowany przez mgr Olgę Czyż
nauczycielkę kształcenia zintegrowanego

1. Wstęp

Współczesna szkoła odchodzi od modelu, w którym rola nauczyciela ogranicza się do transmisji i podawania wiedzy. W nowoczesnej szkole staje się on raczej doradcą, animatorem, słuchaczem, jednym z uczestników procesu dydaktycznego, a nawet partnerem dla ucznia. Jedynie taka postawa umożliwia uruchomienie postawy twórczej u dzieci.
Twórcze myślenie, umiejętność dostrzegania sytuacji problemowych, oryginalność i samodzielność myślenia to cechy pożądane we współczesnym świecie. Szkoła, w której uczeń czuje się bezpiecznie, gdzie w atmosferze zaufania będzie miał okazję do swobodnej ekspresji i eksperymentowania, do popełniania błędów oraz wyciągania z nich wniosków może uczniów uzdolnić twórczo i wykształcić u nich wewnętrzną motywację do nauki.
Dziedziną, która w szczególny sposób umożliwia rozwój twórczego myślenia jest działalność artystyczna. Szczególnie bliskie są dzieciom sztuki plastyczne. Wypowiedź plastyczna od najwcześniejszych lat życia dziecka jest sposobem komunikowania się z otoczeniem, metodą wyrażania własnych przeżyć, emocji i doświadczeń. Pozwala mu ona także na porządkowanie i uzupełnianie własnego obrazu świata. Działalność plastyczna jest też dla dziecka źródłem przyjemności i satysfakcji, a także rodzajem zabawy.
Działalność dydaktyczna nauczyciela nie powinna tego naturalnego procesu zaburzać. Musi unikać wszelkiego schematyzmu i dostarczania uczniom gotowych wzorców do powielania. Tego typu postępowanie niszczy wrażliwość estetyczną dzieci. Trzeba pozwolić im na własną interpretację tematu, na nadanie wytworowi indywidualnego rysu.
Prezentowany program ma na celu rozwój indywidualności twórczej dzieci. Zakłada on, że każde dziecko jest twórcą. „Jego aktywność należy do sfery rozwoju i jest całkowicie zwrócona w kierunku budowania siebie. Dzięki procesowi ciągłego wzrastania, zwróconego ku przyszłości, zaspokaja potrzebę biologiczną – działając tworzy rzeczy niezwykłe” (Stawinoga, 2001).
Z godnie z założeniami prezentowanego programu nauczyciel będzie się starać nie ingerować w ten naturalny proces, a tylko wspierać go i inspirować.
Szczególnie wartościowym źródłem inspiracji do dziecięcych działań artystycznych wydaje się być sztuka ludowa. Jak pisze Joanna Górna jest ona bliska dziecku, ponieważ jest wyrazem radosnego i pogodnego stosunku do życia, zachwytu nad pięknem przyrody i potęgą człowieka, który ją ujarzmia? „Sztuka ludowa odzwierciedla bogactwo myśli i uczuć przodków, a także nowe życie narodu.” (Górna, 2009).
Zatem ta prymitywna, przystępna dla psychiki dziecka forma sztuki może przez bogactwo swych form nie tylko inspirować twórczość dziecięcą, ale może być pomocna w kształtowaniu tożsamości uczniów, ich poczucia przynależności do danego kręgu kulturowego, do wspólnoty lokalnej i narodowej.
Problematyka dziedzictwa kulturowego, jego wartości dla współczesnych pokoleń jest ostatnio mocno akcentowana. Również w nowej podstawie programowej poświęca się jej wiele miejsca. Według W. Książka dzieje się tak, ponieważ obecnie świat „ na nowo odkrywa wartości społeczności lokalnych i ich bogactwo kulturowe, a w problematyce regionalnej, ukierunkowanej na kształtowanie postaw otwartych, dostrzega się szansę na wzbogacenie wartości rożnych grup społecznych i odnalezienie drogi do wspólnoty ogólnonarodowej i dalej – europejskiej” (Książek, 2000).

2.Charakterystyka programu

.
Koncepcja powyższego programu opiera się na przekonaniu, że naczelnym celem edukacji plastycznej jest pobudzenie aktywności twórczej dziecka poprzez wyposażenie go w odpowiednią wiedzę, narzędzia i środki artystycznego wyrazu. Nauczyciel jest tutaj postrzegany, jako animator dziecięcej twórczości, który stara się zainspirować ucznia dostarczyć mu odpowiednich narzędzi, jednak bez zbędnej ingerencji w sam proces tworzenia.
Dostrzegając liczne analogie pomiędzy sztuką ludową i twórczością dziecięcą, proponuje się wykorzystanie tej pierwszej, jako źródła inspiracji dla dziecięcej ekspresji plastycznej. Jak pisze Józef Grabowski „sztuka ludowa reprezentuje w ogólnym obrazie sztuki całej ludzkości twórczość artystyczną typu wyjściowego, powstającą zawsze jakby od początku, żywiołowo, wprost z najpierwotniejszych potrzeb estetycznych człowieka, który nie kierując się żadnymi teoriami, a często i nawykami, w sposób bezpośredni i instynktowny daje wyraz temu, co czuje on, jako jednostka przynależna do swego kręgu kulturowego” (Grabowski 1967). Podobnie instynktownie i żywiołowo działa dziecko prezentując w swej twórczości subiektywny i niejako „prymitywny” obraz świata. Zarówno w sztuce ludowej jak i dziecięcej działalności artystycznej wyobraźnia twórcy odgrywa niebagatelną rolę. Elementy realistyczne łącza się tutaj z fantastycznymi. Stąd unikalność i wyjątkowa wartość tego rodzaju sztuki.
Oczywiście zachodzą również istotne różnice pomiędzy działalnością artystyczna ludowego artysty, a twórczością dziecięcą. Twórca ludowy opiera się na tradycji, na przekazywanych z pokolenia na pokolenie tajnikach warsztatu i tworzywa, dziecko działa nieświadomie, za każdym razem odkrywając zasady rządzące określonym rodzajem działalności artystycznej. Prezentowany program, jako jeden z naczelnych celów stawia sobie stworzenie warunków do pobudzenia i rozwoju wyobraźni ucznia.Celem nie jest tu, więc kopiowanie elementów sztuki ludowej, lecz ich dziecięca interpretacja.
Przedstawiony program pozwala uczniowi na poszerzenie wiadomości z zakresu sztuk plastycznych, a także na przygotowuje go do roli świadomego odbiorcy sztuki. Celem jest uwrażliwienie ucznia na piękno sztuki, wyposażenie go w umiejętność interpretacji wytworów artystycznych i znajomość pojęć związanych z działalnością plastyczną.
Ponadto program ten umożliwia uczniom poznanie różnorodnych wzorów i technik stosowanych przez twórców ludowych, co pozwoli im na wykorzystanie ich we własnej działalności plastycznej. Geometryczne i kwiatowe wzory zdobnicze, ceramika, koronkarstwo, ludowe wycinanki, stroje ludowe mogą być w różnorodny sposób interpretowane przez uczniów i mogą wzbogacać ich własny warsztat plastyczny. Ich prosta i przystępna forma sprawia, że twórczość ta jest bliska psychice dziecka, jak również nie przekracza ich możliwości rozwojowych w dziedzinie działań plastycznych.
Podobnym źródłem inspiracji mogą być teksty ludowych piosenek, legend i przysłów, jak i nagrania muzyczne z tańcami ludowymi.
Ponadto zainteresowanie twórczością lokalnych twórców może dostarczyć wiedzy na temat życia codziennego dawnych mieszkańców regionu, na temat lokalnej historii i kultury.
Wiedza ta poszerzona zostanie podczas wycieczek, wizyt w muzeach i spotkań z twórcami ludowymi lub lokalnymi artystami.
Prezentowany program jest zgodny z ideą nowoczesnej szkoły, która dąży do wykształcenia twórczych, samodzielnych, otwartych i tolerancyjnych jednostek, które potrafią korzystać z dziedzictwa kulturowego innych narodów, jednocześnie będąc świadome własnych korzeni.

3. Cele edukacyjne


1. Kształtowanie wrażliwości estetycznej
2. Rozwijanie wyobraźni twórczej i rozbudzanie potrzeby twórczej ekspresji
3. Rozwijanie indywidualnego podejścia do działań twórczych
4. Podejmowanie działalności twórczej z wykorzystaniem różnych środków wyrazu plastycznego z wykorzystaniem tradycji regionalnych
5. Rozwijanie umiejętności systematycznego i planowego spostrzegania
6. Kształtowanie poczucia przynależności do lokalnej wspólnoty i regionu
7. Przybliżanie tradycji i sztuki lokalnej, a także tej pochodzącej z innych regionów Polski
8. Przygotowanie do świadomego odbioru sztuki


Zadania szkoły:
1. Sworznie środowiska stymulującego ekspresję twórczą dzieci
2. Wykorzystanie aspektów wychowawczych zarówno percepcji sztuki jak i działań artystycznych
3. Umożliwienie uczniom określenia swojej przynależności kulturowej poprzez kontakt z dziełami sztuki, tradycją lokalną i regionalną a także uczestnictwo w życiu kulturalnym.


4. Treści kształcenia

1. Wyrażanie poprzez działalność plastyczną własnych przeżyć, doświadczeń i emocji.
2. Obserwowanie i nazywanie barw, linii, brył i faktury oraz posługiwanie się nimi, jako środkami wyrazu plastycznego. Dbałość o estetykę i bogactwo wypowiedzi plastycznej.
3. Analizowanie wytworów artystycznych pod względem treści, barw, kształtów, nastroju i wrażenia.
4. Wykorzystywanie wytworów sztuki, tekstów i utworów muzycznych, jako źródła inspiracji dla własnej twórczości.
5. Kultywowanie regionalnych i narodowych tradycji, jako źródła tożsamości i przynależności do wspólnoty lokalnej i narodowej
6. Korzystanie z różnych źródeł informacji, umiejętność odpowiedniej selekcji uzyskanych wiadomości i odpowiedniej ich prezentacji.
7. Rozwijanie umiejętności myślenia dywergencyjnego (płynności, giętkości i oryginalności myślenia także wrażliwości na problemy).
8. Wykorzystywanie różnorodnych technik plastycznych, jako nowych form wyrazu artystycznego:
- rysowanie pastelami, kredkami, za pomocą świecy i węgla
- malowanie akwarelą, farbą plakatową, malarstwo na szkle, malowanie palcami
-wycinanie z kolorowego papieru, kartonu
- lepienie form przestrzennych z masy solnej, gliny, modeliny
- techniki łączone: collage, świeca i tusz
- formy przestrzenne ze słomy, koralików i bibuły
9. Umiejętność projektowania i wykonywania rekwizytów teatralnych wzorowanych na sztuce ludowej.
10. Wykorzystywanie ludowej ornamentyki do ozdabiania przedmiotów użytkowych.
11. Kultura posługiwania się narzędziami, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa (posługiwanie się nożyczkami, nożem, kolcem itp.)
12. Współdziałanie w zespole, podział pracy
13. Planowanie pracy, odpowiedni dobór materiałów i narzędzi, samokontrola
14. Wzbogacanie „słownika plastycznego”- posługiwanie się podstawowymi terminami z zakresu sztuk plastycznych,
15. Rozumienie, tolerancja i akceptacja dla innych wypowiedzi artystycznych.


5. Przewidywane umiejętności i osiągnięcia ucznia.

Przewidywane umiejętności i osiągnięcia ucznia:
Uczeń potrafi:
- posługiwać się podstawowymi narzędziami i materiałami plastycznymi,
- odpowiednio rozplanowywać elementy na płaszczyźnie,
- dobierać techniki plastyczne odpowiednio do charakteru tworzonej pracy,
- wzbogacać tworzone prace poprzez różnicowanie linii, kształtów i barw oraz uwzględnianie
szczegółów,
- wyrażać w swojej pracy plastycznej indywidualny stosunek do prezentowanego tematu,
- wyrażać swoje przeżycia, emocje i doświadczenia poprzez działalność artystyczną,
- tworzyć prace plastyczne inspirowane muzyką, słowem i obrazem,
- pracować w zespole,
- planować swoją pracę i dzielić ją na etapy,
- stosować podczas pracy zasady bezpiecznego posługiwania się narzędziami i przyborami.


Uczeń zna:
- podstawowe pojęcia z zakresu sztuk plastycznych (malarstwo, rzeźba obraz, krajobraz,
ceramika, odbitka, grafika, rytm, kontrast kompozycja otwarta, kompozycja zamknięta,
barwy ciepłe, barwy zimne faktura, sztuka ludowa, sztuka prymitywna),
- różne techniki plastyczne (w tym te, które są charakterystyczne dla twórczości ludowej:
malarstwo na szkle, rzeźba, drzeworyt itp.),
- legendy związane z historią i tradycjami własnej miejscowości regionu,
- regionalne pieśni ludowe i najbardziej znane tańce polskie,
- twórczość wybranych lokalnych twórców.

Uczeń rozumie:
- wartość sztuk wizualnych, jako możliwości twórczej ekspresji,
- rolę dziedzictwa kulturowego w kształtowaniu się tożsamości jednostki,
- powiązanie i wzajemne wpływy różnych rodzajów działalności artystycznej (muzyka,
działalność plastyczna, teatr, poezja),
- różnorodność dziedzictwa i poszukiwań w sferze kultury.

6. Uwagi o realizacji

Prezentowany program powstał w oparciu o koncepcję funkcjonalnej pedagogiki twórczej aktywności Glotona i Clero. Inspirowany był również pedagogiką Celestyna Freineta. W obu tych koncepcjach pedagogicznych podkreśla się wagę swobodnej ekspresji i wewnętrznej motywacji ucznia do działań artystycznych.
W realizacji programu pomocne będą tzw. metody aktywne i poszukujące. Metody te charakteryzuje to, że w procesie kształcenia aktywność uczniów przewyższa aktywność nauczyciela. Pedagog jest doradcą i animatorem, jego rola ogranicza się do wspierania i inspirowania działalności ucznia, bez wyręczania go. Metody aktywizujące szczególnie pomocne w realizacji programu to: portfolio, metoda projektów, asocjogram, promykowe uszeregowanie, burza mózgów i metaplan. Metody te umożliwiają dogłębne i samodzielne zbadanie omawianego problemu, a także ułatwiają zbiorowe podejmowanie decyzji. Ponadto pozwalają na uaktywnienie ucznia w sferze percepcyjnej, werbalnej i emocjonalno-motywacyjnej.
W prezentowanym programie dziecko uczy się dostrzegać problemy natury artystycznej i samodzielnie je rozwiązuje. Proponowane techniki plastyczne i przedstawiane wytwory sztuki ludowe, teksty legend, bądź utwory muzycznej są tylko źródłem inspiracji do samodzielnej działalności twórczej dziecka.
Realizując program uczniowie wykonują swoje prace indywidualnie i grupowo. Szczególnie podkreśla się tutaj znaczenie pracy grupowej, ze względu na jej walory wychowawcze.
Realizacja programu obejmuje nie tylko zaangażowanie uczniów w bezpośrednią działalność twórczą , ale także kontakt ze sztuką w formie wycieczek do muzeów, skansenów, spotkania z twórcami ludowymi , lokalnymi artystami, zwiedzanie własnej miejscowości itp.
Środki dydaktyczne wykorzystywane w realizacji programu to nie tylko materiały plastyczne, ale również reprodukcje przedstawiające prace twórców ludowych (wykonane za pomocą różnych technik, eksponaty muzealne ,reprodukcje bądź oryginały przedstawiające prace lokalnych twórców.
Dzięki temu uczeń nie tylko wzbogaca własny warsztat plastyczny ale poszerza swoją wiedzę o regionie i historii własnej miejscowości. Kształtowana jest również jego wrażliwość estetyczna i gotowość do świadomego odbioru sztuki.


7. Ewaluacja programu

Naczelnymi celami prezentowanego programu jest uaktywnienie postawy twórczej u ucznia, rozwój jego wyobraźni, myślenia twórczego, zachęcenie go do poszukiwania oryginalnych rozwiązań, wzbogacenie jego twórczości o nowe środki wyrazu. Ważkim zadaniem, jest również zdobywanie nowych wiadomości o historii, kulturze i sztuce regionu i kształtowanie poczucia przynależności do wspólnoty lokalnej i narodowej.
W celu dokonania oceny skuteczności prezentowanego programu przeprowadzona zostanie analiza dwóch rysunków o tej samej tematyce wykonanych przez każdego ucznia biorącego udział w zajęciach koła. Pierwszy rysunek zostanie wykonany na początku roku szkolnego, drugi na ostatnich zajęciach koła. Rysunki będą analizowane pod kątem umiejętności posługiwania się takimi środkami plastycznymi jak: kompozycja (układ elementów na płaszczyźnie), kolorystyka, konstrukcja (powiązanie, zespolenie wszystkich elementów w całość) oraz kształty przedmiotów (rzeczywiste lub przedstawione symbolicznie). Ponadto oceniane będą bogactwo szczegółów, dbałość o estetykę wykonania i oryginalność rozwiązań.
Ponadto uczniowie zostaną poddani krótkiemu testowi wiedzy o regionie, jego zwyczajach i sztuce lokalnej. Test będzie dostosowany do możliwości rozwojowych ucznia.
Uczniowie uczęszczający na zajęcia koła wezmą również udział w konkursie plastycznym Żory wczoraj, dziś i jutro organizowanym na terenie szkoły.


8. Proponowane bloki tematyczne


1. „ Barwy ziemi” - malowanie palcami inspirowane malowidłami naskalnymi i muzyką Afryki i Australii (2h)
2. „ Barwne wzory” - malarstwo na szkle (talerze) inspirowane ludowym malarstwem na szkle i ludową sztuką użytkową (2 h)
3. „Ilustrujemy przysłowia ludowe” - makatka wykonywana techniką collage z wykorzystaniem tekstyliów inspirowana makatką kuchenną (2 h)
4. „Śląski krajobraz” - prace wykonywane techniką „świeca i tusz” inspirowane sztuką ludową (drzeworyt) o tematyce regionalnej i pieśniami o pracy górnika (2h)
5. „Kolędnicy” wykonywanie masek inspirowanych sztuką ludową, zapoznanie uczniów z tradycją kolędowania (3 h)
6. Ozdoby choinkowe ze słomy i koralików inspirowane tradycyjnymi ozdobami świątecznymi (2 h)
7. „ Anioły i ptaki” formy przestrzenne z masy solnej lub gliny inspirowane rzeźbą ludową (2 h)
8. „Legendy żorskie” – malarstwo na szkle inspirowane sztuką ludową (2 h)
9. „ Tańce polskie – czy można namalować muzykę” – prace plastyczne (pastele) inspirowane muzyką ludową (2 h)
10. „Wielkanoc” - prace plastyczne wykonane techniką wycinanki (2 h)
11. „Kraszanki” - zdobienie jajek techniką wydrapywania (1 h)
12. „Śląsk – miejsce gdzie mieszkam”malowanie akwarelą lub farbą plakatową inspirowane obrazami Pawła Wróbla i śląskimi pieśniami ludowymi (2 h)
13. „Żory wczoraj, dziś i jutro” – technika dowolna collage, pastele, farby akwarelowe, plakatowe lub makieta inspirowane malarstwem i fotografią lokalnych twórców ( blok
realizowany jako projekt edukacyjny – 6 h)

Ponadto w ramach zajęć koła można zaproponować uczniom wycieczki w plener, wycieczki do muzeum miejskiego, spotkania z twórcami ludowymi lub lokalnymi artystami, wycieczki do skansenów itp.

9. Bibliografia


Bazielich B., Śląskie stroje ludowe, Wyd.Śląsk, Katowice 1988

Bogdanowicz P., Człowiek i czas, WSiP, Warszawa 1989

Brzezińska A.W., Kultura własnego regionu, Edukacja i Dialog 2/2005

Chruszczewski M.H., Profile aktywności twórczej. Intelektualne i osobowościowe składniki uzdolnień plastycznych i muzycznych, Ruch Pedagogiczny 3-4/2006

Faliszewska A., Ja i moja szkoła. Program kształcenia zintegrowanego w klasach 1-3 szkoły podstawowej, MAC Edukacja S.A., Kielce 2008

FlojewskaR., Zarzycka I., Wesoła Szkoła sześciolatka. Spróbujmy inaczej. Metody aktywizujące w nauczaniu przedszkolnym, WSiP, Warszawa 2005

Gajda J., Europejskość i polskość jako kategoria wspólnotowych wartości transmisji dziedzictwa kulturowego jednoczącej się Europy, „Chowanna” T.1, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003

Giermkowski M., Konstruowanie programu własnego, Nowe w Szkole, 1/1997-1998

Gloton R. Clero C., Twórcza aktywność dziecka, WSiP, Warszawa 1988

Górna J., Wpływ sztuki ludowej na twórczość plastyczną dzieci w wieku, www. szkolnictwo. pl

Grabowska D., Projekt jako metoda aktywizująca, Biblioteka w Szkole 1/2009

Grabowski J., Sztuka ludowa – formy i regiony w Polsce, Wyd. Arkady, Warszawa 1967

Jakubiec S., Rozwijanie wrażliwości estetycznej dziecka,w: Krasoń K. Mazepa – Domagała B. (red.), Ekspresja twórcza dziecka – konteksty – inspiracje – obrazy realizacji, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im.. kard. A. Hlonda, Katowice 2004

Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, Wyd. J. Krzyżewska, Suwałki 2000

Kowalska – Lewicka A., Jędrzej Wowro – świątkarz beskidzki,

Książek W., O edukacji regionalnej – dziedzictwie kulturowym w regionie. Biblioteczka Reformy, MEN, 2000

Kunysz A., Zimowa plastyka obrzędowa wsi przemyskiej, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Przemyśl 1985

Kupisiewicz C., Podstawy dydaktyki, WSiP, Warszawa 2005

Lewandowska A. Romaniec – Zawadzka E., Poznajemy język plastyki, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1992

Łuczak B., Nauczanie integralne w klasach I – III z wykorzystaniem technik Freineta, Oficyna Wydawnicza G&P,

Magda M., Wykorzystywanie podstawy programowej w autorskich programach nauczania, Wychowanie na Co Dzień 12/2002, 1-2 2003

Marcinkowska J., Rozwijanie wrażliwości artystycznej, Życie Szkoły 3/2002

Mazurkiewicz J., Wrażliwość na piękno sztuki, Życie Szkoły 2/2007

Podstawa programowa z komentarzami. T.1,Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna MEN 2009

Rechnio B., Układamy program własny, Głos Nauczycielski 34/2005

Rechnio – Kołodziej B., Zdolności twórcze uczniów – jak je wspierać?, Wszystko dla Szkoły 1/2009

Roberts J.M., Ilustrowana historia świata. Prehistoria i pierwsze cywilizacje, Świat Książki, Warszawa 1999

Rychel A. J., Jak tworzyć program autorskie?, Wychowanie w Przedszkolu 2/2001

Stawinoga R., Istota i mechanizmy aktywności twórczej, Życie szkoły 2/2001

Strońska M., Edukacja regionalna w szkole podstawowej, Nowa Szkoła 2/2006

Strykowski W., Metody kształcenia, News – Nowości Oświaty 6-7/1993

Szkulmowska W., Kaszubska sztuka ludowa1997, Kujawsko – Pomorskie Wydawnictwo Kulturalne, Bydgoszcz 1998

Szmidt K. J., Czy dzieci są twórcze? Próba odpowiedzi na pytanie wcale nie retoryczne z różnych punktów widzenia, w: Krasoń K. Domagała B. (red.), Wymiary ekspresji dziecięcej – stymulacja –samorealizacja – wsparcie, Wyd. Librus, Katowice 2004

Śmigielski J., Metoda projektów w edukacji, Edukacja Medialna 2/2001

Tabor J., Buchman L., Hanzlik M., Bieg M., Program autorski do nauczania edukacji regionalnej przeznaczony dla uczniów klas I – IV żorskich szkół podstawowych, Żory 2001

Uszyńska – Jarmoc , Warunki i sposoby stymulowania aktywności twórczej dziecka w systemie edukacji zintegrowanej, w: Szmidt K. J., Modrzewska M., Psychopedagogika działań twórczych, Wyd. Impuls, Kraków 2005

Walczyk M., Od bajtla do starzika. Śląskie obrzędy i zwyczaje rodzinne. Konspekty dla instruktorów regionalizmu, Miejski Dom Kultury w Łaziskach Górnych, Łaziska Górne 2000

Wyświetleń: 2471